ایران و آمریکا مذاکرات مستقیم و محرمانه داشتند

سرویس سیاسی

مذاکرات وین به مرحله نهایی رسیده است اما اظهارنظرهای خارجی باز هم به شایعات بیشتری دامن زد. رویترز در گزارش خود خبر داد باقری کنی دستاوردهای چندان بهتری از برجام بدست نیاورده است. تفاوت‌ها میان خبر رویترز و منابع ایرانی چنان عجیب و بزرگ است که قابل توضیح و تفسیر نیست. اینکه بر سر یک متن ۲۰ صفحه‌ای توافق شده و یا هیچ توافقی در دسترس نیست، بیش از هر شایعه‌ای نشانه‌ی برهم خوردن یک توافق نسبی است. جهت بررسی موقعیت فعلی مذاکرات وین و گزارش اخیر رویترز گفتگو کردیم با فیاض زاهد، استاد دانشگاه و فعال سیاسی اصلاح طلب که مشروح آن را می‌خوانیم:

خبرگزاری رویترز مدعی شد پیش‌نویس توافق ایران و غرب نهایی شده است، اما این خبر توسط سخنگوی وزارت خارجه تکذیب شد. بنظر شما آیا توافقی بهتر از ۲۰۱۵ بدست خواهیم آورد؟ 

آنچه از گزارش رویترز می‌توان استنباط کرد این است که برخلاف انتظارات پیشین در نتیجه یک استراتژی نامناسب سطح توقعات به حدی افزایش پیدا کرده که بسیاری از اعضای تیم مذاکره کننده جدید انتظار معجزه داشتند.

در حالی که آقای باقری و دوستانشان نه تجربه ظریف و مذاکرات قبلی را به همراه داشتند و سابقه دیپلماتیک ایشان را!

جواد ظریف خوب یا بد در محیط بین المللی کار کرده و با آن فضا آشنا بود. برای مثال در سوابق ظریف؛ مذاکرات منتهی به تصویب قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت سازمان ملل، کنفرانس بن و مسائل افغانستان یا مذاکراتی که بر سر مسائل القاعده یا عراق مشاهده می‌شود، همچنین او تجربه مذاکرات موفق سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ را نیز در کارنامه دارد که متاسفانه نسبت به عملکرد ایشان اقدام بایسته و اخلاقی صورت نگرفت.

من قبلا پیش بینی کردم که تیم جدید مذاکره کننده امتیازی بیشتر از تیم جواد ظریف و دوستانش به دست نخواهند آورد یا مجبور هستند به امتیازهای کمتری رضایت بدهند! 

می‌توان گفت ایران فرصت یک سال گذشته را از دست داد که به نظر من مقداری ناشی از تعلل نظام سیاسی حاکم بر کشور و از سویی درگیر شدن در رقابت‌های بی‌فایده داخلی بود که بر اثر آن فرصت اتخاذ تدبیر مناسب‌تری در این حوزه را از دست دادیم.

البته حالا هم اتفاق خاصی نیفتاده و ایران به غنی سازی زیر ۵ درصد بازخواهد گشت و احتمالا بر سر زندانیان دو تابعیتی که به دلایل مختلفی در ایران دوران محکومیت خودشان را می‌گذارند و زندانیان ایرانی در اروپا، توافقاتی صورت خواهد گرفت هر چند این مساله دوم، بر اساس عرف بین الملل معمولا روی کاغذ آورده نمی‌شود. همچنین بخشی از دارایی‌های بلوکه شده ایران در کشورهای دیگر به خصوص کره جنوبی آزاد خواهد شد و یک دوره راستی‌آزمایی انجام عملیات انتقال مالی و نحوه تحقق آن، صورت خواهد گرفت.

 آیا ایران توانست تضمین‌هایی برای حفظ توافق از آمریکا بگیرد؟ و اگر تضمین نگیرد چگونه از منافع توافق بهره‌مند خواهد شد؟ 

 درباره تضمین‌ها من فکر می‌کنم، مهمترین عامل ضمانت معاهده میان دو طرف، حفظ اراده جدی آن‌ها برای همکاری مشترک است.

ایران می‌تواند از شرکت‌های آمریکایی برای سرمایه‌گذاری به خصوص در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی دعوت کرده یا برای نوسازی ناوگان هوایی خود با بوئینگ یا ایرباس وارد مذاکره شود و از حضور کمپانی‌هایی مثل توتال استفاده کند.

در این بین کشورمان می‌تواند از فناوری‌های نوین شرکت‌های خارجی در حوزه ساخت مسکن یا حمل و نقل نیز بهره ببرد. هر چند من نگران هستم فقدان یک استراتژی دقیق ممکن سبب شود که اروپا و آمریکا فقط در بخش‌های تجاری وارد شوند و در حوزه سرمایه‌گذاری به دلیل نگرانی‌ها از نتایج انتخابات میان دوره‌ای آمریکا، تحرک چندانی نداشته باشند.

در مقابل همه این‌ها، ایران باید دست از آزمون و خطا بردارد، طرح روشنی برای گسترش روابط با کشورهای منطقه ارائه داده و در راس همه آن‌ها، مسائلش با عربستان را حل و فصل کند و مهمتر از همه با اتخاذ سیاست‌های صحیح بین کشورهای منطقه با اسرائیل افتراق ایجاد کرده و اجازه نزدیک شدن بیشتر از حال را به آن‌ها ندهد.

آیا مذاکره غیرمستقیم با آمریکا تاکنون توانسته برای ما ثمراتی در پی داشته باشد؟

باید گفت اعلام استراتژی عدم مذاکره مستقیم اگر برای فضای سیاسی داخل مطرح می‌شود، می‌تواند ابزاری تبلیغاتی محسوب شود اما شما نمی‌توانید همزمان برای چانه زنی با آمریکا در مورد تضمین‌ها، از مذاکره مستقیم با او بپرهیزید.

این ایده‌ای منطقی نیست که در مذاکرات مهمی مانند برجام برای رفع تهدیدهای امنیتی، سیاسی و اقتصادی صورت می‌گیرد، باب گفتگوی مستقیم را ببندید. هرچند به نظر من این کار ناشی از جوزدگی یا برای مصرف داخلی است و با واقعیت‌های عرصه بین المللی ناسازگار است.

اگر ایران دغدغه ارائه تضمین‌های لازم از سوی ایالات متحده برای عدم خروج دوباره از برجام را دارد، یکی از شروط لازم آن گسترش همکاری‌های اقتصادی است و اگر ما نمی‌خواهیم در آینده گفتگو و رابطه اساسی و موثر با آمریکا داشته باشیم باید از حالت قهر فاصله گرفته و بدون اعلام رسمی، به صورت عملی نوعی از دریچه‌های گفتگو و چانه‌زنی در موارد مختلف را باز بگذاریم.

این کار حتی به ایران اجازه می‌دهد زمینه ایجاد توازنی منطقی و خردمندانه در روابطش با اروپا، روسیه و چین را فراهم کند و تضمین‌های لازم را نیز کسب کند.

 در صورت شکست برجام ایران چه انتخاب‌هایی در پیش دارد؟

انتخاب‌های ایران در صورت شکست مذاکرات بسیار محدود خواهد بود و متاسفانه باعث تقویت طیف تندرو و رادیکال در ایران خواهد شد و به افزایش تنش‌های منطقه‌ای بخصوص در مورد اسرائیل دامن می‌زند.

اگر اسرائیل نگرانی رو تزایدی از سوی توان هسته‌ای ایران احساس کند، ممکن است به اقدامات جنون آمیزی دست زده که در صورت پاسخ به هنگام و متناسب ایران، پای آمریکا را به ماجرا باز خواهد کرد.

ایران در صورت شکست مذاکرات علاوه بر اینکه با بدتر شدن اوضاع اقتصادی مواجه خواهد شد، حتی در صورت غنی سازی ۹۰ درصدی، با کشورهای مختلف و عرصه‌های بین المللی به نوعی تعارض دچار می‌شود، که همین به شکنندگی بیشتر موقعیت بین المللی و اقتصادی ایران خواهد انجامید. البته نباید فراموش کرد که آمریکا در حال حاضر و شرایط فعلی علاقه مند است تا گفتگوها با ایران را به پایان برساند که خبر خوبی برای تیم مذاکره کننده است.

نشست امنیتی مونیخ طی روزهای آینده برگزار می‌شود، آیا ایران از این فرصت جهت مذاکره با آمریکا می‌تواند استفاده کند؟

بر اساس اخبار غیر رسمی، مذاکرات بین ایران و آمریکا به صورت محرمانه در برلین صورت گرفته و هرچند هر دو طرف آن تکذیب کرده‌اند اما سوابق ایران و ایالات متحده نشان می‌دهد این دو کشور علیرغم تکذیب‌هایی که در گذشته انجام داده‌اند بارها در نقاط مختلف دنیا از جمله برلین، ژنو یا عمان در مقاطعی با هم گفتگو کرده‌اند و در این مورد خاص هم اگر دولت ایران چنین کاری کرده باشد، عملی درست، منطقی و حساب شده انجام داده که می‌تواند برای رفع برخی ابهام‌ها در روزهای پایانی مذاکرات مفید باشد.

من پیشتر به آقای رئیسی توصیه کرده‌ام تا زمانی که ایران و آمریکا صریح، روشن و بی پرده، توقعات خودشان را در روزهای پایانی مذاکرات بیان نکنند نمی‌توان انتظاری از کشورهای دیگر داشت، چون این کشورها ممکن است پیام‌ها را  بر اساس منافع، منویات و حتی شیطنت‌های خاص در جهت عدم حصول توافق تحریف کنند که با این وجود کنفرانس مونیخ مزیت بسیار خوبی برای بیان انتظارات، توقعات و رفع ابهام‌های میان دو طرف خواهد بود.