دولت عراق سعی دارد میان ایران و آمریکا واسطه گری کرده و از طریق پیگیری سیاست «موازنه مثبت» هم مانع از درگیری این دو شده و هم خود را از خطرات مختلف حفظ کند.

در حالیکه قوای مقاومت و متحدان ایران از این حمله دفاع کرده و آن را انتقام عملیات تروریستی کرمان دانستند، دولت عراق، وزارت امور خارجه و نهاد نخست وزیری نسبت به این اتفاق و عدم هماهنگی سپاه با دولت عراق ناخشنود هستند.

در همین رابطه، وزارت امور خارجه عراق کاردار سفارت ایران در عراق را احضار کرد و برخی اخبار نیز حاکی از این است که عراق قصد دارد از ایران در شورای امنیت سازمان ملل شکایت کند. اما علت این سیاست دوگانه چیست؟

عراق و اصرار بر حفظ فاصله ایران و آمریکا

آنچه مشخص است این است که دولت عراق سعی دارد میان ایران و آمریکا واسطه گری کرده و از طریق پیگیری سیاست «موازنه مثبت» هم مانع درگیری این دو شده و هم خود را از خطرات مختلف حفظ کند (اینجا بخوانید).

به همین دلیل، عراق سعی دارد رابطه خود را با ایران و آمریکا و همچنین سایر کشورهای مهم منطقه مانند ترکیه و عربستان خوب نگه دارد اما نسبت به حملات رخ داده در خاک خود نیز حساس است. دولت عراق بارها نسبت به حملات رخ داده در عراق توسط آمریکایی ها اعتراض کرده و به خصوص بعد از شهادت حاج قاسم سلیمانی توسط نیروهای آمریکایی از ایالات متحده شکایت کرد و حتی پارلمان عراق قانونی تصویب کرد که طبق آن، آمریکایی ها باید هر چه زودتر عراق را ترک می کردند.

بعد از حملات روز قبل نیز عراق واکنش نسبتا تندی داشت و از ایران انتقاد کرد چرا که این حملات مانع از اجرای سیاست موازنه مثبت شده و می تواند عراق را به محل جنگ ایران و آمریکا تبدیل کند و این، واقعه ای است که دولت عراق از آن دوری می کند.

سیاست «موازنه مثبت» در دولت های اخیر عراق نمود بارزی یافته است. محمد شیاع السودانی، مصطفی الکاظمی، عادل عبدالمهدی، هادی العامری و نوری المالکی همه و همه سعی داشته اند در دوران وزارت خود، میان ایران و غرب تعادل ایجاد کرده و رضایت هر دو جبهه را نگه دارند. این دولت ها با وجود تفاوت مسلک و گرایش حزبی، سیاست «موازنه مثبت» را پی گرفتند، چرا که میان پایگاه های آمریکا و گروه های مقاومت شیعه که متحد ایران هستند قرار گرفته و مجبورند رضایت هر دو طرف را جلب کنند.

تاریخچه سیاست موازنه مثبت در عراق

به نظر می رسد موقعیت استراتژیک عراق همواره دولت مردان این کشور را به سمت سیاست «موازنه مثبت» سوق داده است. کافی است به تاریخ این کشور نگاهی بیندازیم.

پیش از ایجاد کشور عراق و زمانی که اراضی و شهرهای این کشور بخشی از قلمرو امپراتوری عثمانی بود، استانبول به عنوان مرکز امپراتوری عثمانی همیشه امراء و فرماندارانی معتدل برای شهرهای عراق، به خصوص ولایات نزدیک به ایران انتخاب می کرد.

پاشاها و ملوک بصره، بغداد، کربلا و ...  همواره از دولتمردان معتدل بودند که در عین حمایت از امپراتوری عثمانی، رابطه خوبی هم با شیعیان و دولت شیعه ایران داشتند. هر زمان که این قاعده نقض می شد و شهرهای عراق به دست ترک ها یا اعراب تندرو می افتاد، میان ایران و عثمانی جنگ در می گرفت.

جنگ بصره که در زمان کریمخان زند رخ داد به علت تندروی "عمر پاشا" والی بغداد و "سلیمان پاشا" والی بصره و بدرفتاری آنان با زائران شیعه ایرانی و حمایتشان از شورشیان جنوب ایران رخ داد (اینجا بخوانید).

همچنین، در زمان قاجار، رابطه ایران و ملوک عراق پرفراز و نشیب بود. زمانیکه حکام تندرو بر بصره و بغداد حکمرانی می کردند میان ایران و عثمانی درگیری پیش می آمد اما در بیشتر زمان ها، سلاطین ترک با انتخاب حکام معتدل سعی می کردند جلوی درگیری ها را بگیرند.

بعد از نابودی حکومت عثمانی و استقلال عراق، خاندان هاشمی در عراق به قدرت رسیدند. نخستین پادشاه عراق جدید «فیصل یکم» بود. او و فرزندانش تلاش کردند از طریق سیاست موازنه مثبت میان کشورهای مختلف منطقه یعنی ترکیه و ایران و ملوک حجاز و همچنین، پادشاهی جدید سوریه و مصر روابط دوستانه داشته و همزمان، میان دو امپراتوری بریتانیا و فرانسه موازنه ایجاد کنند.

با کودتای نظامیان در عراق سیاست موازنه مثبت کنارگذاشته شد. بعد از به قدرت رسیدن حزب بعث این سیاست بیش از پیش کنار رفت، چرا که نوعی ناسیونالیسم غلیظ شعار حاکمان جدید گردید. بعد از به قدرت رسیدن صدام حسین، سیاست نفرت پراکنی نسبت به ایران و غیر اعراب رواج یافت و نتیجه این سیاست افراطی، جنگ هشت ساله میان دو کشور بود.

بعد از نابودی صدام و احیاء جمهوری، بار دیگر سیاست «موازنه مثبت» سرلوحه حکام عراق قرار گرفت. حاکمان جدید سعی کردند میان غرب و ایران نوعی اعتدال برقرار کنند. این نخ اعتدال در زمان های متعدد از جمله حمله داعش به عراق، شهادت حاج قاسم سلیمانی توسط آمریکایی ها و حوادث اخیر در منطقه تا مرز پاره شدن و نابودی پیش رفت اما همچنان موجود است و مانع از درگیری تمام عیار قوای مختلف در عراق می گردد.

منبع: خبر فوری