آغاز عصر جدید درتولیدات فولادی براساس تولید دانش بنیان

اگرچه از بعد روحی و‌ روانی می‌توان آن را عاملی وحدت‌آفرین در جامعه نیز تلقی کرد‌. نام‌گذاری سال جدید به عنوان تولید؛ دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین، ادامه چنین سنتی است. در سال‌های اخیر واژه کلیدی از نظر مقام معظم رهبری، تولید بوده است و این مساله نشان از عمق و اهمیت این واژه دارد. تولید در معنای عام آن بسیار بسیط است اما در دو معنای عام و خاص ارتباط مفهومی ‌با اقتصاد دارد. بر این اساس رشد تولید، ضامن رشد اقتصادی است و اقتصاد رو به رشد و قوی می‌تواند عامل مهم رشد و ارتقای تولید باشد. این در حقیقت رویه و ظاهر شعار سال است. مهم پی بردن به کنه مساله و ماهیت آن است. آنچه امروز کشور ما به آن نیازمند است علاوه بر رشد، حرکت بیش از پیش به سمت توسعه توأم با رشد است. از طرفی در جهان رقابتی کنونی با توجه به رشد حیرت‌آور علوم مختلف، ماندن و اتکا بر روش‌های کلاسیک یا تکنولوژی‌های قدیمی ‌موجه نیست.  تاکید رهبر انقلاب بر دانش‌بنیان بودن تولید اهمیت و ضرورت حرکت به سمت تکنولوژی‌های نوین صنعتی و تولیدی را می‌رساند. در عصر انقلاب چهارم صنعتی که شاهد دگرگونی‌های اساسی در آینده نزدیک خواهیم بود، همگامی ‌با انقلاب نوین ضروری و لازم است. تولید دانش‌بنیان علاوه بر صرفه‌جویی و استفاده بهینه از امکانات، به ارائه خدمات و محصولات جدید مطابق نیاز بازارهای صنعتی و ذی‌نفعان نظر دارد و به نوعی نشانگر هدفمند شدن تولید است. یقینا هر کار تولیدی منجر به اشتغال نیز خواهد شد، اما تولید دانش‌بنیان، موید نگرش جدید به مقوله اشتغال است که در راستای همان شاخص‌های انقلاب چهارم است. وجه تمایز اشتغال در تولید دانش‌بنیان و تولید عام، تخصص‌گرایی است. تحلیل مولفه‌های انقلاب چهارم نشان می‌دهد آینده از آن افرادی است که صاحب دانش تخصصی و مهارتی باشند، بنابراین آنچه در کنه شعار سال نهفته است، تاکید بر تربیت نیروی انسانی متخصص و مطابق با واقعیت‌ها و پتانسیل کشور است. در یک جمله باید گفت تولید دانش‌بنیان منجر به اشتغال پایدار خواهد شد.  در عصر حاضر تبادل دانش فنی و علمی ‌امری طبیعی است و دستیابی به تولید دانش‌بنیان با مبادله تجارب و دستاوردهای علمی ‌با نهادهای علمی‌ در دنیا آسان‌تر خواهد بود. البته این‌گونه مبادلات نباید موجب وابستگی کامل فنی و علمی‌ شود، بلکه باید به عنوان اهرم کمکی جهت ارتقای دانش بومی‌سازی مد نظر باشد و ضمن حفظ استقلال علمی ‌و صنعتی از تجارب دیگر کشورها در کنار اتکا به توان داخلی در بعد بومی‌سازی تکنولوژی‌ها استفاده کرد. راهبرد کلان امسال که توسط رهبر معظم انقلاب تعیین شد نخستین قدم در سال جاری است. برای دستیابی به اهداف شعار سال باید به ملزومات امر توجه ویژه کرد. تامین زیرساخت‌های مورد نیاز تولید دانش‌بنیان مهم‌ترین اقدام است. 

از آنجا که تولید با صفت دانش‌بنیان بودن همراه شده است، بنابراین ایجاد و تقویت زیرساخت‌ها در هر دو بعد نرم‌افزاری و سخت‌افزاری مهم خواهد بود. در حال حاضر ایران بین ۱۳۰ کشور جهان در میزان خروجی‌های نوآوری، رتبه ۴۷ را دارد و شرکت‌های دانش‌بنیان در اقتصاد کشور، سهم ناچیزی از تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص داده‌اند. بر اساس سیاست‌های کلی علم و فناوری در افق ۱۴۰۴ سهم تعیین‌شده تولید ناخالص داخلی از فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ۵۰ درصد تعیین شده است که سهم ۱۰ درصدی تولید ناخالص داخلی، از فناوری‌های پیشرفته و ۴۰ درصدی برای سایر فناوری‌هاست. بر اساس گزارش‌ها سهم شرکت‌های دانش‌بنیان در اقتصاد کشورهای توسعه‌یافته بیش از ۴۰ برابر ایران است. به‌طور تقریبی ۵۰ درصد رشد GDP سالانه آمریکا صرف افزایش حجم ابداعات می‌شود که حدود ۲۰ درصد تولید محصولات جهان را دربرمی‌گیرد و بیشتر از خروجی اقتصادی کل کشورهای کانادا، کره و مکزیک است. سهم تحقیق و توسعه آمریکا حدود ۷/ ۲ تا ۳ درصد از GDP این کشور است. حدود ۲۵ درصد از اقتصاد آلمان بر پایه دانش‌بنیان‌هاست که این کشور را  اولین کشور اروپایی از نظر سهم تولیدات مبتنی ‌بر پایه دانش‌بنیان از GDP قرار می‌دهد. در این بین، حدود ۳ درصد و بالاتر از GDP  آلمان به R & D (تحقیق و توسعه) تعلق می‌گیرد. برای کشورهایی نظیر ژاپن، کره جنوبی و‌ سوئد سهم بیش از ۳ درصد از GDP به توسعه دانش‌بنیان اختصاص دارد. اگر به آمار فوق میزان سرمایه‌گذاری بخش خصوصی را نیز اضافه کنیم، رقم قابل تاملی به دست خواهد آمد.

ایران در حال حاضر با داشتن ۵۴۳۴ شرکت دانش‌بنیان، سهم نیم درصدی و در خوش‌بینانه‌ترین حالت سهم ۲ درصدی در اقتصاد کشور دارد و نیم درصد از تولید ناخالص داخلی کشور به توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان اختصاص دارد. با مقایسه اقتصاد ۲۳ تریلیون دلاری آمریکا یا ۱۵ تریلیون دلاری چین، ۵/ ۴ و ۴ تریلیون دلاری ژاپن و آلمان با اقتصاد ایران، رقم بسیار اندکی برای توسعه دانش‌بنیان‌ها در  کشور در نظر گرفته شده است. در شرایط کنونی ایجاد فرصت‌های سرمایه‌گذاری و جذب سرمایه، حل مشکلات ناشی از صندوق‌های مالی و تقویت بازار سرمایه، توسعه زیرساخت فناوری اطلاعات، مبادلات علمی ‌و حلقه‌های تولید علم در داخل و خارج با حضور نخبگان و جذب نخبگان خارج از کشور و مهاجر‌، گسترش مناسبات سیاسی، اقتصادی با کشورهای مختلف، گسترش بازارهای صادراتی و تجاری و تجاری‌سازی اقتصاد از مهم‌ترین اقدامات لازم برای تحقق شعار سال و ‌جهش بزرگ در این حوزه است. اهمیت تولید دانش‌بنیان در حوزه صنعت به خصوص فولاد نیز بسیار مهم است. حرکت سریع غول‌های فولادی جهان به سمت تولیدات دانش‌بنیان جدید، تغییر رویکرد تولید به فولاد سبز و تولید فولاد آلیاژی مقاوم و سبک به کمک فناوری‌های نوین، طلیعه آغاز عصر جدیدی در تولیدات فولادی است. بدیهی است حفظ و ارتقای توان رقابتی کشور در حوزه فولاد نیازمند حرکت به سمت تولیدات دانش‌بنیان در زنجیره تولید و ارزش است. برای این امر، لازم است به تمامی ‌بخش‌های صنعت فولاد اعم از صنایع اولیه، میانی و پایانی زنجیره تولید توجه شود. هر چند شرکت فولاد مبارکه به عنوان بزرگ‌ترین فولادساز کشور زمینه لازم برای عضویت در باشگاه فانوس دریایی را طی چند سال آینده فراهم کرده است، اما توسعه همه‌جانبه صنعت کشور نیازمند ایجاد توازن در رشد فناوری در بخش‌های مختلف است. این عدم توازن در رشد فناوری خود می‌تواند یکی از مشکلات موجود در دستیابی به اهداف سال جاری باشد. یکی دیگر از مشکلات موجود در مسیر تحقق شعار سال در حوزه فولاد، مصائب ناشی از کمبود انرژی است که باعث خسارات فنی و عدم نفع تولید برای شرکت‌های صنعتی است. رسیدن به اهداف افق توسعه و شعار سال نیازمند ایجاد زیرساخت‌های ضروری تولید  و  تسهیل در مقررات و آیین‌نامه‌های تولید صنعتی است و بر این اساس اولین گام در راستای شعار سال پرداختن به رفع موانع موجود است، زیرا در صورت عدم رفع مشکلات موجود ممکن است دستیابی به اهداف مذکور سخت باشد یا آن‌گونه که باید محقق نشود.