خوزستان نگین صنعت فولاد کشور

به دلیل گستردگی مفهوم توسعه پایدار، تعاریف مختلف و زیادی برای آن ارایه شده است. توسعه پایدار تلاش می‌کند پنج نیاز اساسی را برآورده سازد: تامین نیازهای اولیه انسان، عدالت اجتماعی، توسعه در کنار حفاظت، یکپارچگی اکولوژیکی و تنوع فرهنگی. در واقع توسعه پایدار عرصه نوینی است که هم‌زمان هم سیاست و فرهنگ را مورد توجه قرار می‌دهد و هم بر رونق اقتصاد و تجارت و صنعت تاکید می‌ورزد. از محیط زیست و همزیستی با طبیعت حمایت می‌کند و حقوق برابر انسانها را در نظر دارد.

 فولاد یکی از مهم‌ترین صنایع در جهان بوده و بیشترین قابلیت بازیابی را داشته است. خواص فیزیکی و شیمیایی متنوع و گاه منحصر به فرد، آن را به شاخص‌ترین ماد‌ی مهندسی تبدیل کرده است. 

فولاد تا زمانی که آسیبی به محیط زیست وارد نکند، نقش بسیار تاثیرگذاری در توسعه‌ی پایدار جهان، از راه افزایش کیفیت سطح زندگی مردم را دارد. مفهوم توسعه پایدار در صنایع فولاد به موضوع‌های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی مختلفی بستگی دارد.

گزینه‌های اساسی که در سال‌های اخیر صنایع  فولاد کشور را تحت تاثیر فراوان قرارداده است به شرح زیر می‌باشد:

قیمت سوخت مصرفی به ازای هر تن فولاد خام: 15‌درصد از قیمت محصولات فولادی مربوط به مقدار مصرف انرژی است، با توجه به حذف یارانه‌ی حامل‌های انرژی در سال‌های اخیر و از آنجا که قیمت نفت بر قیمت فولاد به طور مستقیم تاثیرگذار است، لذا جهت ادامه رقابت در بازار، در نظر گرفتن این مورد ضروری است.

میزان آب مصرف شده بر حسب متر مکعب برای هر تن فولاد خام: با توجه به کمبود آب و خشکسالی‌های منطقه‌ای باید مشخص شود که مقدار واقعی آب مورد نیاز هر کارخانه چقدر و منبع تامین آب کارخانه کجاست؟ باید در نظر داشت که متوسط بارندگی در کشور ما حدود 250 میلی متر است؛ در حالی که این رقم در دنیا به بیش از 800 میلی متر می‌رسد.

اگر موارد یاد شده را برای تعریف و توسعه صنعت فولاد در نظر بگیریم، باید در احداث و یا توسعه کارخانه فولادسازی به جغرافیای محل، مجاورت به آب و میزان دسترسی به حامل‌های انرژی توجه ویژه داشت. البته در این میان: حمل نقل جاده‌ای، ریلی و دریایی نیز حائز اهمیت هستند.

افزایش قیمت ارز به ازای درصد درآمد در سال: در سال های اخیر بانک مرکزی با راه اندازی اتاق مبادلات ارزی سعی در کنترل نرخ ارز داشت، اما با راه اندازی این اتاق نه تنها موفق به کنترل نرخ ها نشد، بلکه نرخ سومی در اقتصاد پدید آمد و نرخ ارز آزاد روند افزایشی خود را ادامه داد.

استان خوزستان با دارا بودن 89/5 درصد از جمعیت کشور، رتبه 2 تولید ناخالص ملی با نفت و رتبه 4 تولید ناخالص ملی بدون نفت را دارا می‌باشد که نشان دهنده گردش مالی و تولید ثروت عظیمی است که در این استان اتفاق می‌افتد.

 بیشترین سهم را بخش صنعت با 73 درصد از تولید ناخالص داخلی استان داراست. بر اساس شرایط جغرافیایی استان و مرز گسترده با کشور عراق و دسترسی به آبهای آزاد خلیج فارس، توسعه بخش صنعت و خدمات در منطقه قابل توجیه است. 

کیلومترها مرز آبی در خلیج فارس و وجود بندرهای تجاری آبادان، خرمشهر، امام(ره)، هندیجان و شادگان و داشتن بندر صادراتی و کیلومترها مرزخاکی با کشور عراق و داشتن دو پایانه صادراتی (چذابه و شلمچه) موجب مزیت بخش تجارت و بازرگانی و حمل و نقل استان خوزستان شده است.

اگر بخواهیم ظرفیت‌ حمل و نقل استان خوزستان شامل سه بخش: جاده‌ای، ریلی و دریایی را در نظر بگیریم، موقعیت راهبردی استان خوزستان به لحاظ دسترسی به رودخانه‌های پرآب، آب‌های آزاد، اتصال به شبکه‌ی ریلی کشور و در نهایت جاده‌های ترانزیتی، و دارا بودن مرز مشترک با کشور عراق (بخشی از بازار هدف)، باید گفت استان خوزستان در بهترین نقطه‌ی کشور به لحاظ سرمایه‌گذاری مطمئن و بلندمدت طرح‎های فولادی قرار دارد. 

از طرفی نیروی متخصص و کارآمد بومی استان نقطه‌ عطفی برای خوزستان به شمار می‌آید. استان خوزستان یکی از کریدورهای عمده حمل و نقلی ایران است. برخورداری از  بنادر در حوزه‌های هوایی، دریایی، زمینی و ریلی جزو اصلی‌ترین کریدورهای حمل و نقل کشور است.

وجود رودخانه‌های پر آب کارون، کرخه، دز، زهره، مارون و جراحی: یک سوم از آب‌های جاری کشور در این استان جریان دارد. در واقع متوسط حجم آورد سالیانه آب‌های استان معادل ۳۲ میلیارد متر مکعب (یک سوم آبهای جاری کشور) است.

دسترسی به آب‌های آزاد و بین المللی: بخشی از ارتباط  استان خوزستان با جهان خارج، از طریق آب‌های آزاد است و نتیجه آن ایجاد بنادر بزرگی همچون بندر خرمشهر، بندر آبادان، بندر امام خمینی (ره) و بندر ماهشهر بوده است که علاوه بر استان پتانسیل مناسبی را برای کشور ایجاد نموده است.

حمل و نقل اساس تجارت در استان خوزستان است. وجود اتوبان‌های احداثی، راه آهن و فرودگاه‌ها و بنادر از لازمه‌های سرمایه‌گذاری محسوب می‌شوند که استان از آنها برخوردار است. 

از طرف دیگر چنانچه طرح اتصال راه آهن خرمشهر به شهر بصره در کشور عراق به اجرا درآید، باعث خواهد شد تا از این طریق استان خوزستان با عراق و کشور سوریه و نهایتاً به دریای مدیترانه متصل شود و امکانات لازم برای صادرات و ارائه خدمات به اروپا از این طریق فراهم آید.

همجواری خوزستان با بازارهای مصرف جهانی (کشورهای حاشیه خلیج فارس): استان خوزستان در جنوب‌ غربی ایران است، که بر کرانه خلیج فارس قرار دارد و قطب تولید نفت‌ و‌ گاز و فولاد ایران به‌شمار می‌آید. مساحت استان خوزستان ۶۴٫۰۵۷ کیلومتر مربع است و با جمعیتی معادل 4 میلیون و 700 هزار تن (۱۳۹۵)، پنجمین استان پرجمعیت ایران محسوب می‌شود.

شهرستان بندر امام (ره) یکی از قدیمی ترین بنادر کشور است که اسکله آن برای ورود و خروج کالا (صادرات و واردات) طراحی شده است. بیش از 50 درصد واردات و صادرات به داخل کشور از این مبادی صورت می‌گیرد.

در تعریف طرح‌های توسعه با در نظر گرفتن نگاه ملی، باید به سمت حذف مجوز واحدهای با مقیاس‌کم و در نقاط نا‌مناسب از نظر دسترسی به مواد اولیه، انرژی، آب و حمل‌و‌نقل گام برداشت. آمار ارائه شده نشان می‌دهد که در حال حاضر بیشترین واحدهای فعال مقیاس تولید کم، بیشترین فراوانی را دارند. 

صنعت فولاد ایران دارای ۵۵ واحد فعال با ظرفیت کمتر از ۵۰۰ هزار تن است. با بزرگ شدن مقیاس واحد‌های تولیدی، هزینه‌ها به شدت کاهش می‌یابد. احداث واحدهای فولادی در نقطه‌ای که نه آب دارد و نه زیرساخت، سرمایه‌ها را به خطر می‌اندازد، در صورتی‌ که سیاست توسعه صادرات به ‌صورت جدی و مستمر دنبال شود، به ‌واسطه توسعه بازار و افزایش مقیاس تولید و کاهش شکاف فناوری، به ‌تدریج توان رقابت‌پذیری بنگاه‌های داخلی افزایش خواهد یافت.

در نهایت باید گفت: سرمایه‌گذاری با هدف توسعه باید در مناطقی صورت گیرد که از لحاظ جغرافیایی، دسترسی و بازگشت اصل سرمایه و در نهایت سوددهی مقرون به صرفه باشد.

 استان خوزستان با توجه به دارا بودن موقعیت راهبردی، محل مناسبی برای سرمایه‌گذاری و توسعه صنعت فولاد است. باید شرایط را به گونه‌ای سوق داد که بخش خصوصی در طرح‌های توسعه‌ی صنعت فولاد در استان خوزستان ورود کند. ظرفیت تولید سالانه‌ی زیرسقفی شرکت فولاد خوزستان 3 میلیون و هشتصد تن فولاد میانی است. اگر سهم 25 درصدی شرکت فولاد خوزستان در تولید فولاد کشور را در افق 1404 (تولید 55 میلیون تن فولاد) ثابت در نظر بگیریم، این شرکت باید به تولید 13 میلیون و 600  هزار تن در سال دست پیدا کند.

 رسیدن به این مقدار تولید نیازمند تعریف و اجرای طرح‌های توسعه‌ای با در نظر گرفتن زنجیره ارزش فولاد( از معدن تا نورد)  است. با توجه به اینکه در چند سال اخیر نگاه سهامدار عمده سرمایه‌گذاری بلندمدت بوده، بنابراین دستیابی به این مقدارتولید امکان‌پذیر است.