آشتی ملی در داخل، تنش‌زدایی با جهان

گفتگو از امیرحسین جعفری/روزنامه‌نگار

سیاست‌های کلی و کلان اقتصادی جمهوری اسلامی در چه دسته بندی اقتصادی از نظر علمی قرار می‌گیرد؟

چیزی‌که تا به حال به آن عمل شده اقتصاد شبه دولتی بوده و معمولا بخش خصوصی وجود نداشته است و این بخش در اقتصاد وزن چندانی ندارد، دولت کارهای اساسی اقتصاد را انجام می‌دهد.

بنابراین آن چیزی که تا امروز هم تکرار شده اقتصاد مبتنی بر برنامه‌ریزی دولتی بوده و بخش خصوصی به صورت چشمگیر حضوری نداشته است.

جناح‌های سیاسی درون حاکمیت یعنی اصلاح‌طلبان و اصولگرایان را از نظر باورهای اقتصادی چگونه تحلیل می‌کنید؟

اصولگرایان معمولا بیشتر به برنامه‌ریزی دولتی متکی هستند گرچه در گذشته این‌ها عمدتا مدعی طرفداری از اقتصاد بازار بوده و اعتبارات مالی خودشان را از بازار کسب می‌کرده‌اند اما بیشتر به دنبال مشارکت دولت در اقتصاد هستند و دچار نوعی تعارض و دوگانگی شده‌اند.

اصلاح‌طلبان بیشتر دنبال اقتصاد لیبرالی و اقتصاد آزاد به معنای عرضه و تقاضا هستند تا در اقتصاد کشور رقابت ایجاد شود و اقتصاد به سوی توسعه با مبناهای لیبرالی حرکت کند.

نامزد اصولگرایان در انتخابات فعلی (که مطرح‌ترین آن‌ها آقای رئیسی است) با وجود اینکه اصولگرایان هنوز ریشه در اقتصاد بازار دارند و نماد آن‌ها نیز موتلفه است، چه روش اقتصادی را در پیش خواهد گرفت؟

ما برنامه‌ریزی اقتصادی از ناحیه آقای رئیسی را تاکنون شاهد نبودیم و اظهار نظری به آن صورت درباره مسائل اقتصادی نکرده است و همانطور که اشاره شد اصولگرایان بیشتر دنبال اقتصاد بازار هستند که دنباله‌رو موتلفه هستند و فکر نمی‌کنم برنامه‌ریزی اقتصادی مدون و چارچوب‌مندی برای توسعه و پیشرفت اقتصاد کشور داشته باشند و نهایتا این طیف چشم انتظار دولت هستند تا مبتنی بر برنامه‌های اقتصاد مداخله‌گر دولتی، کشور را اداره کنند.

کاندیدهای اصلاح‌طلبان را از نظر دیدگاه‌های اقتصاد چگونه تحلیل می‌کنید؟

متاسفانه آقای جهانگیری که دنباله‌رو دولت آقای روحانیست و در مسائل و مشکلاتی که به وجود امده ایشان نیز شریک بوده است و بعید می‌دانم راه حل دیگری در مشکلات اقتصادی موجود ابراز کند. آقای شریعتمداری هم تاکنون غیراز آنچه در دولت انجام داده پیرامون اقتصاد نگفته است و اظهارات خاصی در این زمینه نداشته و اقتصاددان نیست. من فکر میکنم پدیده‌ی انتخابات ۱۴۰۰ آقای پزشکیان باشد ایشان گرچه یک چهره فعال در حوزه سلامت است اما رویکرد وی مبارزه با فساد و رانت و برقراری عدالت اقتصادی است و با توجه به گفتمان عدالت محور و ضدفساد آقای پزشکیان می‌تواند به عنوان یک پدیده‌ی جدید برای مردم مورد استقبال و توجه قرار بگیرد و من فکر می‌کنم در آینده می‌توان با استفاده از این دیدگاه و کارشناسان اقتصادی در زمینه‌ی عدالت اقتصادی و رشد و توسعه‌ بر مبنای عدالت، زمینه‌ی مثبتی ایجاد کند برای جلب توجه قشرهای میانه و محروم جامعه. احتمال می‌دهم به عنوان یک برگ برنده نظرات آقای پزشکیان مورد اقبال عمومی قرار گیرد.

راهکار شما برای عبور از بحران اقتصادی فعلی، چه فرم از اقتصاد است؟

من معتقدم که در شرایط جدید که متاسفانه تمام شاخص‌های اقتصادیمان منفی‌ست و بیکاری و رشد منفی ناخالص ملی و درآمد سرانه پایین و مشکلات بسیاری در زمینه تولید و رفاه اجتماعی وجود دارد، باید سعی کنیم که دولت به بخش خصوصی میدان دهد و بتواند در اقتصاد رقابت ایجاد کند و کیفیت تولیدات را بالا ببرد و قیمت‌ها با سرمایه‌گذاری بیشتر از جهت مفاهمه تعیین شود و در سیاست خارجی نیز تنش‌زدایی در صدر برنامه‌ها قرار گیرد تا با پایان درگیری‌هایی که به نفع منافع ملی نیست یک شرایط مناسب اقتصادی مبتنی بر رقابت و عدالت در کشور برای رسیدن به توسعه اقتصادی و پیشرفت و رفاه عمومی در سطوح مختلف و برنامه‌ریزی بر اساس شرایط حال و برنامه بلندمدت یک چشم‌انداز مثبت بر اساس راهبردهای عدالت جویانه را پیش بگیرد و به موفقیت‌های قابل توجهی دست یابیم.

کشور ما از لحاظ منابع زیرزمینی، شرایط خوب نیروی انسانی مبتکر و خلاق، تاریخ و تمدن، وضعیت مناسب ژئوپلتیکی و جغرافیایی دارای نکات مثبتی برای رشد اقتصادیست و امیدواریم با این موارد بتوانیم به یک اقتصاد برتر در منطقه دست پیدا کنیم.

شما اقتصاد خوب را اقتصاد متکی به بازار آزاد رقابتی و خصوصی سازی می‌دانید، درحالیکه بارها بخش خصوصی نشان داده که در مواقع حساس پشت ملت را خالی کرده است از جمله عدم پذیرش بیماران کرونایی در برخی نقاط، بخصوص در آغاز این اپیدمی و یا تمایل شدید کارگران هفت تپه مبنی بر خروج از بخش خصوصی و انتقال مالکیت به بخش دولتی؛ با این وجود به‌نظر شما بخش خصوصی هنوز هم می‌تواند بانی توسعه شود یا فساد و بی‌عدالتی به وجود می‌آورد؟

اشکال کار این است که ما بخش خصوصی نداریم و تنها یک بخش خصوصی دولت ساخته داریم که دارای ضعف و ناتوانی و مشکلات زیادیست که دنبال دلالی و رانت‌خواری است. من از بخش خصوصی صحبت می‌کنم که عمده اقتصاد کشور در اختیارش باشد و بتواند به صورت قوی تولید کند. تولید مبتنی بر کیفیت بالا با توان صادرات؛ که بتواند در منطقه و جهان رقابت کند و دولت خود را صاحب بخش خصوصی نداند و خود متولی بخش‌های امنیتی، آموزشی و بهداشتی شود و سایر بخش‌ها از جمله صنعت و کشاورزی را به بخش خصوصی بسپرد تا بخش خصوصی بتواند با رقابت بهتر و کاهش قیمت در سطح داخل و هم در سطح منطقه و جهانی خود را نشان دهد و در جهت پیشرفت و توسعه اقتصادی کشور نقش اصلی را ایفا کند.

بنظر شما توافق با شرق یا غرب چه تاثیرات اقتصادی کوتاه مدت ملموسی در یک سال اخیر می‌تواند داشته باشد؟

خیلی نباید توقع داشته باشیم که رابطه با چین یا روسیه و حتی با اروپا مشکلات ما را حل کند ما باید در منطقه امنیت ایجاد کنیم تا ثبات در اقتصاد ما نمایان شود و باید با جهان تعامل کنیم و مردم را حفظ کنیم و با مردم آشتی کنیم و به آن‌ها شخصیت و بها دهیم و آنچه در حد نام و نشان ایران است کشوری بسازیم که مبتنی بر فعالیت، خلاقیت و نوآوری و اقتصاد دانش بنیان باشد در صورتیکه ما ارتباطمان با شرق و غرب برقرار شود و با موفق شدن مذاکرات وین و برجام و همچنین پیشرفت در قرارداد چین موجب ثبات و پایداری در اقتصادمان خواهد شد و می‌تواند زمینه‌ی سرمایه‌گذاری خارجی را با توجه به اینکه نمی‌توانیم به سرمایه‌گذاری داخلی امیدوار باشیم از سرمایه‌گذاری خارجی و تکنولوژی آن‌ها شرایط مناسبی برای پیشرفت و توسعه اقتصادی فراهم کنیم و امیدوار باشیم اقتصاد ایران به ده اقتصاد اول جهان تبدیل شود.

نکته آخر

من امیدوارم مردم عزیزمان از شرایط انتخاباتی ۱۴۰۰ استفاده کنند تا کشور را در عرصه جهانی پیش ببرند و توسعه اقتصادی و رفاه اجتماعی برای کشور ایجاد شود چون ایران در گذشته یک ابرقدرت جهانی بود اکنون نیز باید بتواند در عرصه‌ی اقتصادی و سیاسی با راهبرد آشتی ملی و تعامل با جهان و تنش زدایی به پیشرفت مورد انتظار دست یابد.