سامانه معاملات پاسخگوی سهامداران نیست

از نیمه دوم سال ۹۸ که بازارهای اقتصادی دچار تزلزل و بی‌برنامگی شد سرمایه به سمت بازارهای امن‌تر از جمله بازار سرمایه و بورس گرایش پیدا کرد. به همین دلیل در شرایط رکودی اقتصاد بازار سرمایه شروع به رشد کرد و میزان معاملات بورس نیز افزایش پیدا کرد. اما زیرساخت‌های بورس از جمله هسته معاملات بورس برای این حجم از معامله شرفیت نداشت. به گزارش مستقل آنلاین همین موضوع باعث شد تا در روزهای اخیر بر شدت و تعداد دفعات قطع شدن سیستم معاملات افزوده شود.  

قطعی مکرر سیستم موجب اختلال سراسری در معاملات می‌شود. اتفاقی که ممکن است موجب سلب اعتماد و اطمینان معامله‌گران به‌خصوص سهامداران خرد خواهد شد. این اتفاقات و پیش‌بینی بدتر شدن اوضاع موجب شد تا کانون کارگزاران بورس در نامه‌ای به رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار، ۵ نکته مهم برای کاهش مشکلات هسته معاملات در کوتاه مدت را پیشنهاد کند.

روح الله میرصانعی در نامه‌ای به رئیس سازمان بورس اعلام کرد: در حال حاضر با افزایش حجم نقدینگی در بازار سرمایه فشار زیادی بر روی هسته معاملات وجود دارد. بروز هرگونه اختلال در عملکرد سامانه معاملات، کل بازار سرمایه را تحت تاثیر قرار ‌می‌دهد و علاوه بر نارضایتی سرمایه گذاران، مشکلات فراوانی را متوجه شرکت‌های کارگزاری ‌می‌کند.

آنچه که مسلم است این سامانه معاملات پاسخگوی نیاز فعلی بازار سرمایه نیست و به طریق اولی پاسخگوی توسعه‌ای آتی بازار نخواهد بود. به نظر می‌رسد که در میان مدت باید سامانه معاملات قوی‌تری را جایگزین کرد و در کوتاه مدت به منظور کاهش فشار بر روی هسته معاملات و در راستای رفع مشکلات حیاتی نرم‌افزاری بازار پیشنهادات ذیل ارائه ‌می‌شود:

۱. برای کاهش تعداد سفارشات ارسالی به سطح معاملات محدوده قیمت عرضه‌های اولیه برداشته شود و رقابت قیمتی کاملا باز وجود داشته باشد. در این صورت خریداران برای وارد کردن قیمت عرضه‌های اولیه باید اطلاعات مالی شرکت را تحلیل و بررسی کنند و آنگاه با توجه به ارزش ذاتی سهام، قیمت مد نظر را وارد کنند.

در این حالت می‌توان محدودیت‌های شدید حجمی خرید عرضه‌های اولیه که اکنون اعمال می‌شود را بسیار بازتر کرد. در روش فعلی عرضه اولیه، بورس از طرف خریداران وارد مذاکره با فروشندگان ‌می‌شود و محدوده قیمتی که پایین‌تر از ارزش ذاتی سهام است را برای رقابت اعلام ‌می‌کند. همان طور که آمار نشان ‌ می‌دهد اکثر قریب به اتفاق عرضه‌های اولیه خریداران در سقف محدوده قیمت، سفارش‌ها را وارد ‌می‌کنند.

متاسفانه در این حالت نیاز سرمایه‌گذاران به تحلیل از بین ‌می‌رود و حضور عموم مردم و افزایش سفارشات را در روزهای اولیه شاهد هستیم چرا که بورس با دخالت در کشف نرخ تعیین محدوده قیمتی کمتر از ارزش ذاتی سهام، یک موقعیت بسیار کم ریسک و دارای بازده بالا را فراهم کرده است. بنابراین در هر عرضه اولیه شاهد افزایش تعداد کدهای معاملاتی و فشار بیشتر به سطح معاملات خواهیم بود.

هسته معاملاتی که اختلال یا قطع شدن آن به معنی قطع شدن کل معاملات بورس و تعطیلی بازار است. با توجه به موارد فوق پیشنهاد ‌می‌شود بورس بدون دخالت در قیمت‌گذاری امکان تعیین نرخ بدون محدودیت قیمت را در عرضه‌های اولیه فراهم سازد تا موقعیت شبیه رانتی که کم‌ریسک و پربازده است را به وجود نیاورد و باعث تعمیق تحلیل شود. بی‌شک در این حالت تعداد سفارشات عرضه‌های اولیه کاهش قابل ملاحظه‌ای خواهد داشت و مسیر حرکتی بورس نیز به استانداردهای جهانی نزدیک تر خواهد شد.

۲. پس از عرضه‌های اولیه به منظور جلوگیری از ایجاد صف‌های خرید طولانی که خود فشار و هسته معاملات را افزایش می‌دهد به مدت محدود به طور مثال دو یا سه روز بعد از عرضه اولیه، دامنه نوسان حذف یا حداقل سه برابر دامنه نوسان معمول شود. 

این امر کمک خواهد کرد بازار بدون فشار و هسته معاملات زودتر به قیمت تعادلی دست یابد ضمن آنکه در روزهای بعد از عرضه اولیه که به طور  معمول صف خرید تشکیل می‌شود یکی از دغدغه‌های همه فعالان بازار نحوه اولویت بندی سفارشات است که ممکن است باعث افزایش بدبینی سرمایه‌گذاران به دست‌اندرکاران بازار شود. 

با این روش سلامت بازار نیز افزایش می‌یابد و به دلیل آنکه صفی تشکیل نمی‌شود، نگرانی‌ها در خصوص سرعت چینش سفارشات در صف و رعایت انصاف رنگ ‌می‌بازد.

۳. ایجاد صف‌های خرید یا فروش پدیده صف نشینی را ترویج می‌کند، ارزش تحلیل در بازار را کاهش می‌دهد و رسیدن به نقطه تعادل قیمتی سهم را طولانی‌‌تر یا فرسایشی ‌می‌سازد. هیجان صف نشینی باعث ترغیب سرمایه گذاران غیر حرفه‌ای به تشدید سفارشات در صف ‌می‌شود. 

بسیاری از سرمایه‌گذاران حضور در صف‌های خرید و فروش و کسب سود کوتاه مدت از این طریق را به تحلیل و سرمایه‌گذاری بلندمدت ترجیح ‌می‌دهند چرا که صف‌های خرید و فروش تقویت کننده دیدگاه کوتاه مدت نوسان‌گیرانه است.

لذا افزایش تدریجی دامنه نوسان (به طور مثال هر ۶ ماه ۰.۵ درصد) در کاهش صف‌های تشکیل شده موثر خواهد بود و سرمایه گذاران را به استفاده از تحلیل‌های درست ترغیب می‌کند تا از رفتار توده‌وار پرهیز کنند. کاهش صف‌های خرید و فروش اثرات قابل توجه بر کاهش فشار بر روی سامانه معاملات دارد. نقطه اوج ورود سفارش به سامانه معاملات زمان چینش صف‌ها در ابتدای بازار است که با کاهش صف، پیک فشار بر سامان رفع ‌می‌شود.

۴. وجود حجم مبنا باعث ‌می‌شود رسیدن به نقطه تعادل قیمتی سهم، طولانی‌تر یا فرسایشی و وجود صف‌های خرید و فروش ادامه‌دار شود. تبعات صف‌های خرید یا فروش نیز در بند قبل شرح داده شد لذا پیشنهاد می‌شود به صورت تدریجی حجم‌ مبنا کاهش یابد تا به طور کلی حذف شود.

۵. در سامانه‌های معاملاتی بورس و فرابورس حداکثر تعداد سفارش هر سهم در هر سفارش افزایش یابد. این امر باعث ‌می‌شود تعداد سفارش‌های وارد شده به سامانه معاملات و به دنبال آن فشار و سامانه معاملات کاهش یابد.