“ومعادن” به دنبال جدیدترین روش‌های ژئوفیزیک اکتشافی

عدم سرمایه‌گذاری مناسب، ضعف در دانش‌زمین‌شناسی و کمبود اطلاعات و عدم به‌کارگیری از روش‌های نوین از جمله دلایل ضعف اکتشافی کشور عنوان می‌شود. با توجه به اینکه بارها عنوان شده که بخش معدن و صنایع‌معدنی قادر است، جایگزین درآمدهای نفتی در اقتصاد ایران شود؛ توسعه این بخش منوط به اکتشافات جدید است و لازم است که حرکت جدی در این زمینه آغاز شود.

شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات باتوجه ‌به اینکه یک شرکت بزرگ در بخش معدن و صنایع معدنی است، توجه ویژه‌ای به بحث اکتشاف داشته و طی سال‌های گذشته گام‌های مثبتی در جهت سرمایه‌گذاری در حوزه اکتشاف برداشته است. «ومعادن» توجه ویژه‌ای به بحث تجهیزات حفاری و اکتشافی دارد و تجهیزات موردنظر، از جمله دستگاه‌های حفاری به‌روز را سفارش داده؛ همچنین از طرفی برنامه‌ریزی کرده تا برای تربیت نیروهای متخصص موردنیاز نیز یک کار متناسب انجام شود.

با توجه به اهمیت اکتشافات در توسعه بخش معدن کشور، معدن‌نیوز با احسان آشوری کارشناس اکتشاف گفت‌و‌گویی انجام داده که در ادامه می‌خوانید. این گفت‌و‌گو در ۲ بخش منتشر می‌شود.

بخش دوم

احسان آشوری درباره ذخایر پنهان گفت: در مورد این ذخایر باید به این موضوع توجه داشت که ضرورت کانسارها پنهان در کشور وجود دارد یا خیر، در کشورهای پیشرفته در صنایع معدنی اکتشافات سیستماتیک بر روی رخنمون سنگی انجام شده است و در حال حاضر به دنبال کانسارهای پنهان هستند.

به گفته‌ی آشوری در کشور هنوز اکتشافات سیستماتیک به صورت مطلوبی انجام نشده است، به این معنا که ما به میزان کافی زون‌های مستعد کانی‌سازی کشور را اکتشاف نکرده‌ایم. اکتشافات دارای چند مرحله است، مرحله اول اکتشافات ناحیه‌ای هستند که این‌ها لزوما هم در گرین‌فیلدها (سرزمین‌های ناشناخته) انجام نمی‌شود. در اکتشاف براون‌فیلد و گرین‌فیلد را این گونه معنا می‌کنیم “گرین فیلدها” مکان‌هایی هستند که اکتشافات توسعه پیدا نکرده‌اند و “براون‌فیلدها” مکانی است که معدن‌کاری و ذخایر وجود دارد، به عنوان نمونه محدوده معدنی سرچشمه را می‌توان براون‌فیلد و جنوب استان اردبیل (ادامه زون هشجین-تارم) را گرین‌فیلد نام داد. چه در گرین فیلدها و چه در براون فیلدها هنوز کارهایی زیادی برای انجام داریم.

وی افزود: در اکتشافات ناحیه‌ای یکی از اطلاعات بسیار مهمی که می‌تواند به ما کمک کند، اطلاعات ژئوفیزیک هوایی است که “سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی” و “سازمان انرژی اتمی” دو سازمانی هستند که می‌توان این اطلاعات را از آنجا تهیه کرد که البته این اطلاعات با قیمت بالایی به فروش می‌رسد و در اختیار عموم قرار نمی‌گیرد. اما بحث اصلی این است که شرکت‌ها تا چه میزان می‌توانند به این اطلاعات اعتماد کنند چرا که نظارتی بر روی آن صورت نمی‌گیرد که بتوان این اطلاعات را راستی آزمایی کرد.

آشوری با بیان اینکه در اکتشافات ناحیه‌ای با کمبود اطلاعات موثری مانند ژئوفیزیک هوایی مواجه هستیم، گفت: دنیا در حال حاضر به سمت الکترومغناطیس هلی‌بورد می‌رود که بتواند ارتفاع پرواز یا سنسورهایش را تغییر دهد که اندازه‌گیری‌ها دقیق‌تر شوند و عمق جستجو افزایش یابد متاسفانه این تجهیزات در کشور ما وجود ندارد. در حال حاضر یک سری روش‌های پهپادی در کشور به تازگی استفاده می‌شود که در مقیاس وسیع نمی‌تواند جایگزین هلی‌کوپتر و هواپیما شود و در مقیاس خیلی کوچک حدود ۳۰ تا ۴۰ کیلومتر مربع کاربرد دارند.

این کارشناس اکتشاف در ادامه گفت: در یک دوره‌ای صحبت درباره حفاری مثلا ۵ هزار متر مانند این بود که یک حرف عجیب و غریبی زده شود چرا که هم ذهنیت‌ها در این زمینه گسترده نبود و هم دستگاه‌های حفاری با کیفیت در کشور وجود نداشت اما امروز دیگر اینگونه نیست، برای نمونه در جانجا حدود ۶۵ هزار متر حفاری انجام شده است.

وی افزود: در حال حاضر آمار حفاری در شرکت‌های بزرگ دنیا در حدود ۱ تا ۵ میلیون متر در سال است. در شرایط کنونی ۶۰ هزار متر حفاری در صبانور برای ما کار بسیار بزرگی است که در مقیاس با دنیا عدد بالایی نیست و باید حفاری بیشتری انجام شود، به همین دلیل اکتشافات سیستماتیک در کشور ما به اندازه کافی انجام نشده است و همچنین دارای ضعف تکنیکی، علمی و آزمایشگاهی بوده است. از سویی دیگر ما به لحاظ استانداردهای زمین‌شناسی نیز مشکل داریم.

آشوری در ادامه بیان کرد: زمانی که اطلاعات کافی زمین‌شناسی و ژئوفیزیکی در اختیار نداشته باشیم مناطق مستعدی انتخاب شده در گذشته را باید با دید تردید نگاه کنیم و مورد راستی آزمایی قرار گیرد. ما یک خطای شناختی به نام خطای نتیجه داریم به این معنا که نباید نتیجه را نگاه کرد بلکه باید دید چه فرآیندی به دست آوردیم، به این معنا که فرآیند مورد بررسی قرار بگیرد نه این‌که خود نتیجه مورد بررسی واقع شود. یعنی با چه فرایندی و چه فرضیاتی و چه دانشی مناطق مستعدی را انتخاب کردیم و در آن عملیات اکتشافی انجام دادیم.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا بخش خصوصی باید به اکتشاقات سیستماتیک ورود کند، گفت: اکتشاف پایه کار حاکمیتی است. حاکمیت باید اطلاعات پایه ژئوشیمی و ژئوفیزیک هوایی را تولید کند و در اختیار بخش خصوصی قرار بدهد تا بخش خصوصی بر روی این‌ها کار انجام دهد. مساله دیگر در کشور مساله کاداستر است. در کاداستر همه چیز بلوکه است و شما نمی‌توانید پهنه‌ای را ثبت نمایید. به عنوان مثال فقط در سیستان و بلوچستان هنوز مکان‌های بکری وجود دارد که در تصاویر ماهواره، این پتانسیل‌ها قابل شناسایی است، به این معنا که هنوز هم با بررسی‌های ساده دورسنجی می‌توانیم اهداف اکتشافی امیدبخش مشخص کنیم.

آشوری عنوان کرد: متاسفانه ما در زمینه ژئوفیزیک بسیار عقب هستیم. یکی از اقداماتی که در شرکت ومعادن به دنبال آن هستیم که بتوانیم در مکان های مختلف اجرا کنیم؛ روش‌های ژئوفیزیک جدید هستند که با ریسک کم هم به نظر علمی نشان دهیم این‌ها کار می‌کنند و هم بتوانیم به توسعه آن کمک کنیم. اینکه برخی کارشناسان به ذخایر پنهان فکر می‌کنند اتفاق خوبی است اما به نظر من مسائلی پیش از این داریم که باید حل شود. توصیه می‌کنم وارد بحث ذخایر پنهان نشویم به دلیل این‌که ما تکنولوژی‌ آن را در اختیار نداریم. ما همیشه بین معدن و نفت دو پارگی داشتیم، نفتی‌ها همیشه چه از نظر ژئوفیزیکی و چه از نظر حفاری جلوتر بودند که یکی از پیشنهادات من این است که با نفتی‌ها کار کنیم چرا که آن‌ها روش‌های ژئوفیزیکی را بهتر از ما اجرا می‌کنند. در دنیا شرکت‌های نفتی نسبت به شرکت‌های معدنی بزرگ‌تر هستند و هدف‌هایشان مرتب‌تر و قابل پیش‌بینی است اما معدن پیچیدگی بیشتری دارد که به عقیده من می‌توانیم در این زمینه از تجربیات شان استفاده کنیم.