برشی بر موضوع جانشینی رهبری

برای پرداختن به این اختلاف نظر لازم است چند سالی به عقب برگردیم. «مرحوم هاشمی‌رفسنجانی» در مصاحبه‌ای در سال 1385 با "ماهنامه حکومت اسلامی" برای نخستین بار بخش مربوط به کمیته ویژه و کمیسیون اصل 107 قانون اساسی را توضیح داد و تاکنون در تمام این 13 سال اخبار گوناگونی درباره مجلس خبرگان، جانشینی رهبری و تحولات داخلی آن شنیده شده است.

اکنون نخستین بار است که دو عضو مجلس خبرگان رهبری به‌وضوح در برابر هم و درباره سرنوشت رهبری نظام جمهوری اسلامی ایران موضع گرفته‌اند.

موضوع جایی حساس‌تر می‌شود که این دو عضو از دو جناح مختلف هستند؛ «آیت‌الله محسن اراکی» از جناحی است که انتهای آن به «آیت‌الله احمد جنتی» رئیس کنونی مجلس خبرگان می‌رسد و «آیت‌الله هاشم‌زاده هریسی» از جناح نزدیک به بیت امام خمینی و نزدیک به چپ‌های مذهبی است که در دولت «سیدمحمد خاتمی» نیز عضو هیات 3 نفره اجرای قانون اساسی بود و همچنین روزنامه‌ای به نام "صدای عدالت" داشت که البته شخصا بر آن نظارتی نمی‌کرد.

بنابر این توضیحات می‌توان دریافت که دو جناح حاضر در مجلس خبرگان با یکدیگر رقابت دارند و به وضوح دست بالاتر با جناح «آیت‌الله محسن اراکی» است که با «آیت‌الله هاشم‌زاده هریسی» وارد این بحث شده‌اند که به رسانه‌ها نیز رسیده است.

در خصوص این کمیته 3 نفره که «آیت‌الله اراکی» در مصاحبه با خبرگزاری فارس به آن اشاره کرده، «آیت‌الله احمد خاتمی» در سال 1395 طی مصاحبه‌ای گفته بود: ... کمیسیون اصل 107 به این مساله می‎پردازد که پس از رحلت امام و رهبر، تعیین رهبر جدید بر عهده خبرگان است و کمیسیون اصل 109 نیز به شرایط رهبر آینده می‎پردازد. این کمیسیون افرادی را که در مظان رهبری قرار می‎گیرند توسط کمیته‎ای که داخل این کمیسیون شکل می‎گیرد و کاملا محرمانه است و تنها رهبر انقلاب طبق قانون می‎تواند در جریان قرار بگیرد، مد نظر دارد..»

در آیین‌نامه داخلی مجلس خبرگان و در اصل 50 آمده که این مجلس 6 کمیسیون دارد و یکی از اصلی‌ترین آنها کمیسیون اصل 107 و 109 قانون اساسی است و 11 عضو دارد و وظیفه‌اش این است که مطابق با این دو اصل افرادی که دارای مشخصات لازم برای جانشینی رهبری هستند را انتخاب کنند.

بر اساس تبصره 1 و 2 این اصل و همچنین آیین‌نامه داخلی مجلس خبرگان، کمیته‌ای 3 نفره و به صورت محرمانه تشکیل می‌شود که در این مورد به بحث و تبادل نظر بپردازند.

درباره محرمانه بودن این کمیته، «علی شفیعی» نماینده خوزستان در شهریور 1394 به نقل از «آیت‌الله محمد یزدی» گفته بود "به قدری محرمانه است که ما حتی اطلاعات آن را در اختیار هاشمی رفسنجانی هم قرار ندادیم" ــ با این حساب  می‌توان گفت که «آیت‌الله یزدی» یکی از اعضای این کمیته است.

از سویی این کمیته تاکید دارد که ریاست آن برعهده یکی از اعضای کمیسیون 107 و 109 قانون اساسی است که ریاست آن برعهده «مرحوم آیت‌الله مومن» بود که چند ماه پیش دعوت حق را لبیک گفت. اکنون «آیت‌الله مقتدایی» جانشین او شده و می‌توان گفت که رئیس این کمیسیون نیز یکی دیگر از اعضای این کمیته 3 نفره است.

در سال 97 نیز خبری انتشار یافت که هیچگاه تکذیب نشد و آن این بود که «آیت‌الله احمد جنتی» رئیس این کمیته ویژه شده است.

«مرحوم هاشمی‌رفسنجانی» چند ماه پیش از درگذشت در گفت‌وگویی با "روزنامه توقیف شده‌ی قانون" گفته بود که این کمیته حتی یک بارــ دو نفر را نیز انتخاب کرده بود.

آینده مردم توسط تمام اعضای خبرگان رهبری رقم می‌خورد

ایرنا/ یک عضو مجلس خبرگان رهبری می‌گوید: تنها مجموعه خبرگان هستند که در روز مبادا تصمیم می‌گیرند فردی را که چه در لیست باشد، چه نباشد به‌عنوان رهبر آینده انتخاب کنند و طرح این موضوعات (مثل لیست گزینه‌های جانشینی نزد سه نفر از خبرگان) هرچند صحت داشته باشد، اثرگذار نیست.

آیت‌الله هاشم هاشم‌زاده هریسی نماینده استان آذربایجان شرقی در مجلس خبرگان رهبری درباره فهرستی از جانشینان احتمالی رهبری نزد سه نفر از اعضای مجلس خبرگان رهبری در گفت‌وگو با ایرناپلاس می‌گوید: آنچه اهمیت دارد، این است که هر مسئله‌ای در کمیسیون‌ها بررسی شود، نهایتاً باید در صحن مجلس بررسی و به رأی گذاشته شود و در صورت تصویب به قانون بدل می‌شود. بنابراین، یک کمیسیون نمی‌تواند قانون یا برنامه‌ای را برای مردم یک کشور تعیین تکلیف کند و حتماً باید در صحن مجلس خبرگان تصویب شود. حتی ممکن است مجلس خبرگان لیست مورد تأیید کمیسیون‌ها را کنار بگذارد.

هاشم‌زاده هریسی با بیان اینکه موضوع تعیین رهبری، مسئله مهمی است و مواردی از این دست که مطرح می‌شود تأثیری بر سرنوشت مردم ندارد، می‌افزاید: تعیین رهبری موضوع مهمی است و آینده مردم باید توسط همه نمایندگان یا اکثریت خبرگان رقم بخورد نه یک کمیته یا کمیسیون.

عضو مجلس خبرگان رهبری در ادامه تأکید می‌کند: در مجلس خبرگان موضوع محرمانه‌ای وجود ندارد. تنها مذاکرات صحن و کمیسیون‌های خبرگان بر اساس قانون محرمانه است. البته ما طرفدار محرمانگی در این سطح هم نیستیم، اما این تصمیمی است که اعضا گرفته‌اند؛ چراکه معتقد بودند برخی از مذاکرات این مجلس ممکن است در جامعه تنش‌زا شود.

او با اشاره به سخنان اخیر محسن اراکی تأکید می‌کند: طرح این موضوعات در شرایط فعلی چندان به صلاح نیست، چراکه ممکن است اطرافیان فرد از آن سوءاستفاده کنند و موجب تشویش در جامعه شود. طرح این موضوعات در جامعه نه‌تنها اثرگذار نیست، بلکه می‌تواند موجب برهم خوردن نظم عمومی شود. البته جناب آقای اراکی که این موضوع را مطرح کردند، فرد شریفی هستند، اما باید در نظر گرفت طرح این موضوعات هرچند صحت داشته باشد، اثرگذار نیست.

این کمیسیون آن زمان هم وجود داشت

این عضو خبرگان می‌افزاید: تنها مجموعه خبرگان هستند که در روز مبادا فردی را چه در لیست باشد، چه نباشد، به‌عنوان رهبر آینده انتخاب می‌کنند؛ همان‌گونه که مقام معظم رهبری انتخاب شدند. این کمیسیون آن زمان هم وجود داشت و گزینه آن هم به‌عنوان رهبر انتخاب نشد. در آینده هم به همین شکل عمل می‌شود.

هاشم زاده هریسی می‌گوید: چه تفاوتی دارد اینها چه کسانی هستند؟! کمیسیون‌ها برای بررسی موضوعات چند نفر را مأمور می‌کنند، اما اینها تصمیم‌گیرنده نیستند. از این جهت تفاوتی ندارد که این افراد چه کسانی هستند. ضمن اینکه ما در مجلس خبرگان، کمیسیون، کمیته و گروه محرمانه‌ای نداریم.

نماینده آذربایجان شرقی در مجلس خبرگان با اشاره به اینکه کمیسیون‌های این مجلس هر دو سال یک‌بار در اجلاسیه این مجلس توسط اعضا تعیین می‌شوند، تصریح می‌کند: در نتیجه، ترکیب اعضای کمیسیون‌های خبرگان نمی‌توانند محرمانه باشند، اما کمیسیون‌ها می‌توانند چند نفر را برای بررسی موضوعی و جمع‌آوری اطلاعات درباره آن مأمور کنند. این از اختیارات کمیسیون‌هاست و اینها موضوعات طبیعی است.

او با اشاره به سخنان اخیر محسن اراکی تأکید می‌کند: طرح این موضوعات در شرایط فعلی چندان به صلاح نیست، چراکه ممکن است اطرافیان فرد از آن سوءاستفاده کنند و موجب تشویش در جامعه شود. طرح این موضوعات در جامعه نه تنها اثرگذار نیست، بلکه می‌تواند موجب برهم خوردن نظم عمومی شود. البته جناب آقای اراکی که این موضوع را مطرح کردند، فرد شریفی هستند، اما باید در نظر گرفت طرح این موضوعات هرچند صحت داشته باشد، اثرگذار نیست.

آیت‌الله محسن اراکی عضو مجلس خبرگان رهبری اخیراً در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس اعلام کرده است: کمیسیون تحقیق کمیسیون ویژه‌ای است و وظیفه دارد تمام کسانی را که واجد شرایط رهبری باشند، شناسایی و لیستی از آن‌ها تهیه کند. این لیست به این کمیسیون داده می‌شود. حتی خود اعضای مجلس خبرگان می‌توانند پیشنهادات خود را بدهند. این لیست بررسی می‌شود و افرادی را که واجد شرایط رهبری برای آینده بدانند، این افراد به‌طور خیلی سری و محرمانه، اسمشان ثبت خواهد شد تا هر وقت مورد نیاز باشد، به مجلس خبرگان عرضه شود تا مجلس خبرگان درباره آن‌ها اظهارنظر کند. ما نمی‌دانیم. یعنی، چون مسئله صد درصد محرمانه است و با توجه به تجربه ناموفقی هم که در گذشته از مسئله اعلام قائم مقام رهبری به‌وجود آمده، تصمیم گرفته شده است در کمیسیون ویژه‌ای که وجود دارد، فقط سه نفر این اسامی را نزد خودشان نگه دارند و از دایره این کمیسیون سه‌نفره خارج نشود. شرط نیست که {فرد واجد شرایط رهبری} حتماً عضو مجلس خبرگان باشند.