اهرام مصر مخفیگاه گنجینه های بزرگ نیست

هنگامی که هاوارد کارتر باستان شناس بریتانیایی در سال ۱۹۲۲ مقبره پادشاه توت عنخ آمون را شکافت، گزارش داد که «چیز‌های شگفت انگیزی» را در آن دیده است. در واقع، مقبره فرعون توت مملو از گنجینه‌های خارق العاده از جمله ماسک طلایی، تخت طلایی و حتی صندل‌های طلا بود. اما آیا همه مقبره‌های سلطنتی در مصر باستان دارای چنین قبر‌های شگفت انگیزی بودند؟

تصورات ما از اهرام مصر باستان هنوز تحت تأثیر کشف بزرگ هاوارد کارتر است. به عبارت دیگر از آن زمان تاکنون داستان‌ها و افسانه‌های متعددی از گنجینه‌های باشکوه درون اهرام منتشر شد که، چون در عمل چنین چیزی بدست نیامد، تصورات درمورد دالان‌های پنهان و تله‌های باستانی بدان افزوده شد. هنوز هم اگر از بسیاری افراد بپرسید که در درون اهرام فراعنه مصر باستان چه چیزی وجود دارد، پاسخ گنجینه‌های باشکوه خواهد بود، اما باستان شناسان باور دیگری دارند.

اگرچه اهرام مصر، به ویژه هرم‌های بزرگ جیزه شاهکار‌های بزرگی محسوب می‌شوند، اما اشیاء پنهان شده در درون آن‌ها در مقایسه با مقبره فرعون توت به نسبت کالا‌های معمولی هستند. ولفرام گرجتزکی، محقق افتخاری در دانشگاه کالج لندن در بریتانیا که درباره آداب و رسوم تدفین مصر باستان و کالا‌های تدفینی، به طور گسترده مطالعه می‌کند، به لایوساینس گفت: «آداب تدفین در بزرگترین اهرام ممکن است در مقایسه با توت عنخ آمون بسیار ساده به نظر برسد.»

اهرام مصر از زمان جوسر (حکومت در حدود ۲۶۳۰ قبل از میلاد تا ۲۶۱۱ قبل از میلاد) تا Ahmose I (حکومت در حدود ۱۵۵۰ قبل از میلاد تا ۱۵۲۵ قبل از میلاد) به عنوان مقبره فراعنه استفاده می‌شدند. گرجتزکی گفت که اکثر این اهرام قرن‌ها پیش غارت شدند، اما چند مقبره سلطنتی نسبتاً دست نخورده باقی مانده اند که سرنخ‌هایی در مورد گنجینه‌های درون آن‌ها ارائه می‌دهند. به عنوان مثال، پرنسس نفروپا (که در حدود سال ۱۸۰۰ قبل از میلاد زندگی می‌کرد) در یک هرم در محل هوارا، در حدود ۶۰ مایلی (۱۰۰ کیلومتری) جنوب قاهره به خاک سپرده شد. گرجتزکی گفت: «اتاق دفن او در سال ۱۹۵۶ حفاری شد و شامل سفال، مجموعه‌ای از تابوت ها، برخی از تزئینات شخصی طلاکاری شده و مجموعه‌ای از نشان‌های سلطنتی بود که او را به اوزیریس خدای جهان اموات معرفی می‌کرد.»

شاه هور (که در حدود سال ۱۷۵۰ قبل از میلاد زندگی می‌کرد) نیز با مجموعه‌ای مشابه از اشیاء دفن شد. گرجتزکی گفت: «جسد [هور]در کتان پیچیده شده بود، احشاء آن را در ظروف مخصوصی که به آن کوزه‌های کانوپیک می‌گویند، قرار داده بودند و صورت او با ماسک مومیایی پوشانده شده بود.» مقبره ملکه هتفرس، مادر خوفو (فرعونی که هرم بزرگ را ساخت)، داری اشیاء بیشتری است. گرجتزکی در مقاله‌ای که در ژانویه ۲۰۰۸ در مجله «میراث مصر» منتشر شد، نوشت: این مقبره که در جیزه ساخته شده بود، دارای یک تخت و دو صندلی بود که با طلا تزئین شده بودند، همراه با سفال و ابزار مسی مینیاتوری.

هرم ناتمام شاه سکهمخت (حدود ۲۶۱۱ قبل از میلاد تا ۲۶۰۵ قبل از میلاد) که توسط رگ کلارک حفاری شده بود نیز اشیای به مراتب جذاب تری داشت. کلارک به لایو ساینس گفت که تابوت پادشاه خالی بود، اما باستان شناسان در یک راهرو ۲۱ دستبند طلا، یک عصا یا عصای طلایی و سایر اقلام دیگر از جواهرات طلا را پیدا کردند. اگرچه این‌ها کالا‌های تدفینی قابل توجهی هستند، اما به ثروتی که در مقبره توت عنخ آمون پیدا شده بود، نزدیک نیستند.

گرجتزکی خاطرنشان کرد که آثار کشف شده در این تدفین‌های سلطنتی نشان می‌دهد که فراعنه‌هایی که در اهرام دفن شده اند، به طور معمول با اشیایی به خاک سپرده می‌شدند که بسیار ساده‌تر از گنجینه‌های یافت شده در مقبره توت عنخ آمون است. بر خلاف فراعنه اولیه، مقبره توت عنخ آمون در دره پادشاهان قرار داشت؛ دره‌ای دورافتاده در نزدیکی اقصر امروزی که به گفته بریتانیکا بیش از ۵۰۰ سال در طول پادشاهی جدید به عنوان محل دفن سلطنتی استفاده می‌شد.

گرجتزکی توضیح می‌دهد که این تفاوت بدان معنا نیست که فراعنه سازنده اهرام بزرگ توانایی مالی کمتری از توت عنخ آمون داشتند، بلکه ماجرا احتمالاً از این قرار است که فراعنه اولیه از آداب تدفین به مراتب متفاوت تری استفاده می‌کردند و باور‌های مربوط به جهان پس از مرگ نیز متفاوت‌تر بود. به عبارت دیگر، در هیچ یک از اهرام شناخته شده مصر، هیچ گنج بزرگی کشف نشده است. هانس هوبرتوس مونچ، محققی که درباره یافته‌های دفن مصر باستان تحقیق می‌کند، در ایمیلی به لایو ساینس گفت: «هیچ گنج بزرگی تاکنون در اهرام پیدا نشده است.»

او خاطرنشان کرد که در دوران پادشاهی جدید (حدود ۱۵۵۰ قبل از میلاد تا ۱۰۷۰ قبل از میلاد)، درست زمانی که ساخت اهرام پایان یافت، میزان اشیای مجلل دفن شده با افراد سلطنتی و غیر سلطنتی نیز افزایش یافت. در زمان پادشاهی جدید، مردم در صورت داشتن توانایی، سعی می‌کردند تعداد زیادی اشیاء زینتی را در مقبره خود قرار دهند. این فرهنگی بود که با دوران پادشاهی جدید در مصر باستان شکل گرفت و به این ترتیب سادگی مقبره‌های هرمی به فراموشی سپرده شد.

تا پیش از دوران پادشاهی جدید، که ساخت هرم به عنوان مقبره فراعنه مرسوم بود، باور به قرار دادن اشیای گرانبها و گنجینه‌های شاهی در مقبره چندان معمول و مرسوم نبود و تنها برخی وسایل و نشانه‌های شخصی فرعون برای سفر به دنیای بعدی در مقبره قرار داده می‌شد. گویا این سفر به جهان پس از مرگ برای فراعنه قدیم باید بدون تجمل صورت می‌گرفت، اما در دوره پادشاهی جدید که اتفاقا ساخت اهرام نیز در آن متوقف شده بود، تجمل در سفر آخر یک معیار اساسی محسوب می‌شد. گویا در دوره‌های قدیم خود هرم نمادی از شکوه و عظمت بود و نیازی دیده نمی‌شد تا این شکوه را با گنجینه‌ها به نمایش بگذارند. شاید به همین دلیل باشد که هیچ گنجی تاکنون در اهرام مصر پیدا نشده است.

منبع: فرارو