سرطان را با مورچه ها، تشخیص دهید

‍"انسان خردمند" آنجا که موضوع بر سر قدرت حس بویایی است، دست به دامن سگ و موش صحرایی می‌شود؛ چه وقتی که برای نمونه مسئله بر سر جستجو به دنبال انسان است و چه زمانی که پای مواد غیرقانونی مثل مواد مخدر در میان است.

فهرست مواردی که بشر نیازمند حس بویایی قوی این جانوران است در سال‌های گذشته بلندتر هم شده: مثلا مشخص شده که این جانوران با درجه درست شگفت‌انگیزی حتی قادرند وجود برخی بیماری‌ها را در انسان تشخیص دهند.

برای نمونه، موش‌های آموزش‌دیده می‌توانند وجود سل در انسان را بسیار دقیق‌تر از تست‌های استاندارد تشخیص دهند. یا شامه سگ‌ها در تشخیص بیماری سرطان به کمک انسان می‌آید.

اینکه چگونه این جانوران می‌توانند این بیماری‌ها را از روی بو تشخیص دهند به این مسئله برمی‌گردد که سلول‌های تغییر ماهیت یافته‌ی سرطانی، بویی خاص از خود ساطع می‌کنند که آنها را از سایر سلول‌ها متمایز می‌کند.

مورچه‌های کم هزینه در برابر سگ پرهزینه

هزینه مالی و زمان‌بر بودن تمرین‌ها و آموزش‌ها تنها عیبی است که می‌توان از تشخیص بیماری توسط این حیوانات گرفت. تربیت و تمرین این حیوانات شرط به خدمت گرفتن آنها برای این مأموریت است.

پژوهشگران در جستجوی جایگزین‌های مقرون به صرفه به سراغ مورچه‌ها رفته‌اند.

باتیسته پیکره و همکارانش از دانشگاه سوربون در نخستین دور تحقیقاتشان در این زمینه به نتایج جالبی دست یافته‌اند. مجله تخصصی "آی‌ ساینس" در این باره می‌نویسد: «مورچه‌ها ظاهرا نه فقط می‌توانند سلول‌های سرطانی را بر اساس بوی آنها تشخیص دهند که حتی قادرند، انواع سرطان را هم از یکدیگر تمییز دهند.»

جای تعجب نیست که مورچه‌ها در تشخیص رایحه‌های متفاوت استادند: ارتباط‌گیری این حشره‌های اجتماعی تا حد زیادی از طریق فرومون‌هایی انجام می‌شود که این جانوران می‌توانند آنها را با استفاده از شاخک‌های بلند خود تشخیص دهند.

برای پی بردن به این نکته که این اندام‌های حساس حسی در مورچه‌ها تا چه حد می‌توانند برای تشخیص سرطان مناسب باشند و اینکه آیا می‌توان مورچه‌ها را به همکاری تشویق کرد یا نه، تیم تحقیقاتی پیکره نمونه‌های متفاوتی شامل سلول‌های سرطانی و سلول‌های سالم تهیه کرد.

سپس به حشرات آموزش داده شد تا با کمک محلول قندی به مقصد سلول‌های سرطانی بشتابند.

به گزارش محققان، مورچه‌ها تنها پس از چند دقیقه تمرین که در طول آن"ترجیح" سلول‌های سرطانی شیرین  برای آنها تعیین شد، بدون در نظر گرفتن پاداش، به بوی این سلول‌ها علاقه نشان دادند.

در گام بعد پژوهشگران در پی پاسخ این پرسش بودند که آیا این حشرات می‌توانند انواع مختلف سرطان را از تفاوت بوی سلول‌ها تشخیص دهند؟ محققان می‌نویسند، به نظر می‌رسد که مورچه‌ها تنها به چند تلاش برای به خاطر سپردن بوی خاص سلول‌های سرطانی انسان نیاز دارند.

در این میان مزیت مورچه‌ها نسبت به جانوران پستانداری که در این حوزه تاکنون به خدمت گرفته شده‌اند، این است که این حشره‌ها را می‌توان با هزینه کم و ساد‌ه‌تر تمرین داد و نگهداری کرد و نیازی به آموزش بلندمدت ندارند.

این تیم تحقیقاتی البته می‌نویسد، درجه درستی این روش هنوز باید در مطالعات بالینی بررسی شود. اما تا همین جا هم به گفته محققان، نتایج نخستین آزمایش‌ها نشان می‌دهد که مورچه‌ها پتانسیل بالایی برای تشخیص بیماری‌ها در انسان دارند.