اگر هنگام پرواز در هواپیما باز شود، چه اتفاقی می افتد؟

چندی پیش این کابوس شبانه تا حدی رنگ واقعیت به خود گرفت زیرا یک مسافر خانم در یکی از پرواز های خطوط هوایی جت استار Jetstar که بین شهرهای سیدنی و آوالون Avalon انجام می شد، تلاش کرد تا در هواپیما را باز کند. خوشبختانه خدمه هواپیما موفق شدند جلوی وی را گرفته و این مسافر پس از فرود هواپیما توسط پلیس بازداشت شد.

سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که آیا اساسا این موضوع جای نگرانی دارد؟ اگر این مسافر موفق به بازکردن در می شد، چه اتفاقی رخ می‌داد؟ آیا اگر کسی در یک هواپیمای بزرگ را در حال پرواز و در ارتفاع زیاد باز کند،چه اتفاقی می‌افتد؟ در این حالت احتمالا فشار هوای داخل کابین به یکباره افت کرده و هرج و مرج حاکم می‌شود. حتی اگر فشار هوای داخل کابین هواپیما به صورت آهسته نیز کاهش پیدا کند این موضوع می‌تواند خطرناک و کشنده باشد. البته اختلال در فشار هوای داخل کابین به طور میانگین ۴۰ یا ۵۰ بار در طول یکسال گزارش می‌شود. در سال ۲۰۰۵ میلادی یک هواپیمای بوئینگ ۷۳۷ خطوط هوائی هلیوس Helios Airways سقوط کرده و ۱۲۱ مسافر و خدمه آن کشته شدند. این سانحه که به عنوان مرگبارترین رویداد تاریخ هوانوردی در کشور یونان محسوب می شود به دلیل کاهش تدریجی فشار هوای داخل کابین رخ داد. فقدان اکسیژن در ارتفاع ۳۰ هزار پایی سبب از کار افتادن و بیهوشی مسافران و خدمه شده و هواپیما در حالت اتوماتیک آنقدر به مسیر خود ادامه داد تا سوخت آن تمام شده و سقوط کند.

در این شرایط معمولا ماسک های اکسیژن تعبیه شده در هواپیما که دست کم برای چند دقیقه توانایی تامین اکسیژن را دارند باید از سقف هواپیما آویزان شده و در دسترس مسافران قرار گیرد. کاهش سطح اکسیژن در خون علائمی مانند بی حالی، تاری دید، عدم هوشیاری و سرانجام مرگ را در پی دارد. در این شرایط و در صورت افت فشار داخلی کابین و کاهش اکسیژن، خلبان و خدمه کابین باید از ماسک های اکسیژن استفاده کرده و به سرعت ارتفاع هواپیما را به ارتفاع زیر ۱۰ هزار پا کاهش دهند.

در صورت باز شدن ناگهانی در هواپیما در حال حرکت، فشار داخل کابین به سرعت پایین آمده و قطعا همه کسانی که در نزدیکی در باز شده قرار دارند، به سمت بیرون مکیده و از هواپیما به بیرون پرتاب خواهند شد. دمای هوای داخل کابین به سرعت پایین آمده و به حد یخ زدگی می‌رسد و حتی ممکن است در بدنه هواپیما شکاف ایجاد شده یا اینکه بخشی از بدنه به طور کلی جدا شود.

در سال ۱۹۹۸میلادی یک هواپیمای بوئینگ ۷۳۷ خطوط هوائی آلوها Aloha Airlines به همراه ۹۰ مسافر که به مقصد هونولولو Honolulu در هاوائی و در ارتفاع ۲۴ هزار پایی حرکت می‌کرد، بر اثر جدا شدن بخشی از سقف دچار سانحه شد. بر اثر شدت کاهش فشار هوای داخلی کابین، حفره ایجاد شده بزرگتر شده و بخشی از سقف به طور کامل کنده شد و حتی یکی از خدمه به نام کلارابلا لانسینگ Clarabelle Lansing که ۵۷ سال سن داشت توسط جریان هوا به بیرون هواپیما پرتاب شد. خوشبختانه بقیه مسافرین کمربندهای ایمنی خود را بسته بودند و خلبان توانست به سرعت ارتفاع را کم کرده و تنها سیزده دقیقه بعد به سلامت فرود آمده و به این ترتیب تلفات جانی این حادثه بیشتر نشد.

تا کنون ده ها مورد از حوادث مشابه که منجر به کاهش شدید و ناگهانی فشار داخلی هواپیما شده است، گزارش و متاسفانه اکثر این حوادث پایان و فرجام خوشایندی نداشته‌اند. در اینجا باید یک خبر خوب به شما بدهیم، اگرچه کاهش ناگهانی فشار هوای داخل کابین هواپیما می‌تواند کشنده و خطرناک باشد اما این موضوع بر اثر باز شدن در هواپیما و اینکه یک مسافر هوس هوای تازه کرده است رخ نخواهد داد زیرا اصولا بازکردن در هواپیما در حال حرکت به هیچ عنوان امکان پذیر نیست.

پاتریک اسمیت Patrick Smith که یک خلبان با سابقه محسوب شده و نویسنده کتاب مشهور رازهای کابین هواپیما یا Cockpit Confidential است، در این رابطه می‌گوید: دلیل این موضوع بسیار ساده است زیرا فشار هوای داخل کابین، این اجازه را نخواهد داد. درهای هواپیما شبیه در فاضلاب نیستند که به راحتی و هر زمانی قادر به باز شدن باشند. تقریبا در تمامی هواپیماهای مسافربری، درهای هواپیما به سمت داخل باز می‌شود و زمانی که فشار هوای داخل کابین بسیار بیشتر از فشار هوای بیرون است؛ امکان باز شدن آن وجود ندارد. به همین دلیل برخی دیگر از درهای هواپیماهایی که به بیرون باز می شوند نیز به گونه ای طراحی شده اند که باید ابتدا به داخل کشیده شده و سپس به بیرون هل داده شوند. به بیان ساده تر به طور عادی و در حین پرواز، فشاری برابر با هشت پوند بر هر اینج مربع وارد شده و در مجموع روی هر فوت مربع از در هواپیما هزار و صد پوند نیرو (برابر با ۴۹۸ کیلوگرم) فشار هوای داخلی کابین وارد می شود که تامین این میزان از قدرت توسط انسان غیرممکن است. اما این موضوع درباره زمانی که ارتفاع هواپیما کمتر بوده و فشار داخلی کابین نیز متعاقبا کاهش پیدا کرده چگونه خواهد بود؟

پاتریک اسمیت در این باره می‌گوید، حتی در ارتفاعات پایین و شرایط فشار داخلی کمتر هواپیما نیز فشار ایجاد شده روی درهای هواپیما برابر با دو پوند بر اینچ مربع است که غلبه بر این میزان فشار نیز برای هیچ انسانی حتی اگر تا سرحد مرگ خشمگین باشد ممکن نخواهد بود. از سوی دیگر درهای هواپیما با تعداد زیادی از قفل های ایمنی الکتریکی و مکانیکی مهار و کنترل می‌شوند به همین دلیل شما برای باز کردن در هواپیما در زمان حرکت به جک های هیدرولیک احتیاج داشته و قطعا به شما اجازه آوردن این وسیله به داخل کابین داده نخواهد شد.

البته در تاریخ هوانوردی یکبار این اتفاق افتاده است و یک مسافر به نام دن کوپر  Dan Cooper در سال ۱۹۷۱ اقدام به ربودن یک بوئینگ ۷۲۷ کرده و درخواست ۲۰۰ هزار دلار پول می‌کند. وی پس از دریافت این میزان پول، موفق به بازکردن در جلویی هواپیما شده و با چتر نجات به بیرون می‌پرد. هیچ کس از سرنوشت وی اطلاعی نداشته و مشخص نیست پس از این رویداد چه بر سر وی آمده است.

البته لازم به ذکر است که پیش از این کار، وی به خلبان دستور داده بود تا فشار داخل هواپیما را کاهش دهد. این موضوع سبب شد تا از همان زمان در طراحی هواپیماها تجدید نظر شده و در طراحی های نسل های بعدی هواپیما به گونه ای عمل شد که دیگر در هیچ هواپیمایی در حال حرکت قادر به باز شدن نخواهد بود. ممکن است در ذهنتان این سوال پیش بیاید که با توجه به توضیحات فوق، چگونه چتربازان و افراد نظامی به راحتی درهای هواپیما را در حال حرکت باز کرده و به بیرون می پرند. پاسخ بسیار ساده است زیرا این هواپیماها فاقد سیستم کنترل فشار داخلی بوده و با هواپیماهای مسافربری تفاوت دارند.

روی سطح زمین شرایط متفاوت بوده و  باز کردن در امکان پذیر است. اسمیت در این باره می‌گوید: در هنگام توقف هواپیما روی زمین و هنگام خروج مسافران شرایط فرق داشته و درها به راحتی باز می شوند زیرا در این شرایط علاوه بر مساوی بودن فشار هوای داخل و خارج کابین؛ قفل های امنیتی نیز باز شده و درها گشوده می‌شوند. احتمالا در هنگام نشستن هواپیما روی زمین عبارت ‘doors to manual’ را از خدمه شنیده‌اید که به معنی قرار دادن درها روی حالت تنظیم دستی و غیر اتوماتیک است. به همین دلیل است که شما شاهد بازکردن درهای هواپیما به سادگی توسط خدمه هستید می بینید که درها به راحتی روی لولای خود سر خورده و باز می شوند. البته قدرت این سر خوردن درها روی محور خود به حدی است که به راحتی در صورت برخورد با هر فرد، می تواند موجب کشته شدن وی شود./برنا