سرطان ریه و کاهش تعداد اسپرم مردان از عوارض آلودگی هوا

به گزارش مستقل آنلاین : دکتر جلال‌الدین میرزای‌ رزاز درباره تعریف آلودگی اظهار کرد: واردشدن هرگونه ماده خارجی به آب، هوا، خاک و زمین به میزانی که کیفیت فیزیکی، شیمیایی یا بیولوژیکی آن را به گونه‌ای تغییر دهد که به حال انسان یا سایر موجودات زنده، گیاهان یا آثار و ابنیه مضر باشد، آلودگی محسوب می‌شود، آنچه که در زمان حاضر در شهر‌های بزرگ ایران، به‌خصوص تهران مورد توجه قرار گرفته است، آلودگی هواست.

وی افزود: هوای سالم هوایی است که میزان ذرات معلق آن از حد خاصی تجاوز نکند و یک سری ترکیبات شیمیایی آن مانند دی اکسید کربن در یک محدوده خاص باقی بماند و یک سری آلاینده‌های شیمیایی مانند مونوکسید کربن و اکسید‌های نیتروژن و گوگرد ترجیحاً در آن ظاهر نشده و یا در حداقل مقدار مجاز قرار گیرد.

انواع آلاینده‌ها

وی با بیان اینکه آلودگی‌های هوا به سه دسته آلاینده‌های شیمیایی، آلاینده‌های میکروبیولوژیکی و ذرات معلق تقسیم می‌شوند، بیان کرد: مهمترین آلاینده‌هایی که از طریق فعالیت‌های انسانی تولید می‌شوند، شامل مونوکسید کربن، اکسید‌های گوگرد، اکسید‌های نیتروژن به ویژه دی‌اکسید نیتروژن، ترکیبات آلی فرار، ذرات معلق کلروفلوئوروکربن‌ها، فلزات سمی مثل سرب و جیوه، ازون تروپوسفری، آلودگی‌های رادیواکتیو و آمونیاک است که بیشتر بر اثر استفاده از کود‌های شیمیایی در بخش کشاورزی ایجاد می‌شود.

اثرات مخرب آلودگی هوا بر سلامت

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ادامه داد: مونوکسید کربن گازی بی‌بو و بی‌رنگ و سمی است که بر اثر احتراق ناقص ایجاد می‌شود. ذغال سنگ و سوخت‌های نفتی مقداری گوگرد در خود دارند و سوختن آن‌ها دی‌اکسید گوگرد تولید می‌کند. اکسیدهای نیتروژن نیز بر اثر احتراق در دما‌های بالا تولید می‌شود؛ دی اکسید نیتروژن بویی تند و زننده دارد و رنگ قهو‌ه‌ای که بر فراز آسمان شهر‌های بزرگ دیده می‌شود ناشی از این گاز است. ترکیبات آلی فرار نیز به دو دسته متان و غیرمتان‌ها تقسیم می‌شوند. متان گاز اصلی تشکیل‌دهنده گاز طبیعی است و اثر گلخانه‌ای بسیار نیرومندی دارد. بقیه ترکیبات آلی فرار نیز اثرات گلخانه‌ای قابل توجهی دارند. ترکیبات فرار آروماتیک مثل بنزن و تولوئن اثر سرطان‌زایی دارد و در معرض آن‌ها قرار گرفتن به طور مستمر می‌تواند منجر به سرطان خون شود.

وی تصریح کرد: ذرات معلق به تمامی اجزای ریز مایع یا جامدی گفته می‌شود که در جو زمین پراکنده هستند و اندازه میکروسکوپی اما بزرگتر از ابعاد مولکولی دارند. ذرات کوچکتر بسیار خطرناکتر هستند چراکه به ریه‌ها نفوذ کرده و برخی از آن‌ها حتی وارد جریان خون می‌شوند و باعث بیماری‌های تنفسی و قلبی مختلف می‌شوند. این ذرات همچنین روی خاک و آب نشسته و باعث آلودگی منابع آبی و خاکی می‌شود. ضمن اینکه کلروفلوئوروکربن‌ها گازی هستند که عامل اصلی تخریب لایه ازن می‌شود و استفاده از ترکیباتی که باعث آزادسازی آن می‌شود امروزه ممنوع شده‌ است.

وی با تأکید بر اینکه آلودگی هوا به طرق گوناگونی می‌تواند آثار زیان‌بار درازمدت و کوتاه‌مدت بر سلامت انسان‌ها بگذارد، گفت: تأثیر آلودگی هوا بر افراد مختلف متفاوت است. آسیب پذیری برخی افراد در برابر آلودگی هوا بسیار بیشتر از سایرین است. کودکان کم سن و سال و سالمندان بیشتر از دیگران از آلودگی هوا آسیب می‌بینند. براساس مطالعات اپیدمیولوژیک بیشترین تأثیر آلودگی هوا براساس ایجاد استرس اکسیداتیو در بدن است و برخی بیماری‌ها مانند آسم، بیماری قلبی و ریوی در مواقع آلودگی هوا تشدید می‌شوند. معمولاً میزان آسیب‌ها بستگی به میزان قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی زیان‌بار دارد یعنی مدت تماس با آلاینده‌ها و غلظت مواد شیمیایی مهم است. باید توجه داشته باشیم که کودکان و سالمندان بیشتر از سایر گروه‌های سنی در آلودگی هوا آسیب‌پذیر هستند.

وی یادآور شد: آثار کوتاه مدت آلودگی هوا عبارت است از حساسیت چشم‌ها، بینی و حلق، عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی مانند برونشیت و ذات الریه. سردرد، تهوع و واکنش‌های آلرژیک نیز از دیگر عوارض کوتاه مدت این مشکل زیست‌محیطی است. آثار درازمدت آلودگی هوا می‌تواند بیماری مزمن تنفسی، سرطان ریه ، بیماری قلبی و حتی آسیب به مغز، اعصاب، کبد و کلیه‌ها را شامل شود.

استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ادامه داد: عقیم شدن ناشی از کاهش شمار اسپرم در مردان از عوارض آلودگی هوا شناخته شده است. آلودگی هوا نه تنها در تشدید آسم نقش دارد بلکه بزرگترین عامل خطر در ایجاد این بیماری محسوب می‌شود. پزشکان از جمله عوامل مؤثر در بروز جوش صورت را آلودگی هوا معرفی می‌کنند. این معضل برای بیماران دیابتی مرگبار است. آلودگی هوا در فرایند کنترل جریان خون در دیابتی‌ها اختلال ایجاد می‌کند. در تحقیقات انجام شده مشخص شده است آلودگی هوا در بروز چاقی نقش دارد و مرگ زودرس در نواحی آلوده شهر‌ها به اثبات رسیده است.

میرزای‌رزار در ادامه گفت: اخیراً عنوان شده است که آلاینده‌ها توان گیاهان را برای مقابله با بیماری‌ها و حشرات کاهش می‌دهند و در رشد آن‌ها تأثیر منفی می‌گذارند و بسیاری از درختان در بزرگراه‌های شهر تهران در حالت نیمه مرگی هستند که به علت انباشت لایه‌ای از ذرات آلاینده بر شاخ و برگ آنهاست.

وی تأکید کرد: با بررسی مکانیسم اثر آلاینده‌ها بر بدن به این یافته‌ها دست پیدا می‌کنیم که تنفس موادی نظیر اوزون، نیتروژن دی اکسید و ذرات غبار و یا ترکیبات سوخت بنزین، باعث از بین رفتن انواع ترکیبات آنزیمی و غیر آنزیمی با کارکرد آنتی اکسیدانی در بدن می‌شوند و در نتیجه مواد اکسیدان به راحتی به ارگان‌های بدن انسان آسیب می‌رساند؛ لذا به منظور پیشگیری از این آسیب، باید از نظر تغذیه‌ای بدن خود را از مواد آنتی اکسیدان غنی کرد تا ضرر ناشی از تنفس آلاینده‌های هوایی به حداقل برسد.

تغذیه مناسب؛ راه مقابله با اثرات زیان‌بار

رییس انجمن تغذیه ایران، گفت: آنتی اکسیدان‌های مفید برای بدن که می‌توان از طریق مواد غذایی به دست آورد شامل ویتامین E در روغن گیاهی و روغن دانه‌ها، حبوبات و سبزیجات سبز و تخم مرغ؛ ویتامین C در میوه‌‌ها، مرکبات، توت، سبزیجات، بروکلی، فلفل شیرین، گل کلم، کلم بروکسل، کلم پیچ؛ ویتامین D در نور خورشید، شیر غنی شده، ماهی و روغن ماهی؛ فولات در سبزیجات برگ دار، حبوبات، نخود فرنگی، برخی میوه‌ها؛ سلنیوم در غلات، محصولات حیوانی به‌خصوص احشاء و غذا‌های خوراکی است.

وی درباره سایر منابع غذایی حاوی آنتی‌‌اکسیدان ادامه داد: روی موجود در پروتئین‌‌های حیوانی، حبوبات، آجیل، دانه آفتابگردان و کدو تنبل؛ امگا 3 و امگا 6 موجود در روغن ماهی، روغن کانولا و سویا؛ فلانوئید‌های موجود در سیب، لیمو، پرتقال، سیب زمینی، گل کلم، چای، ریشه‌ها؛ ایزوفلانوئید‌های موجود در حبوبات، سویا، لوبیا، لپه، عدس؛ لیگنان موجود در دانه‌های روغنی، حبوبات، سبزیجات و میوه‌ها و همچنین کارتنوئیدهای موجود در میوه‌ها و سبزیجات رنگی از جمله منابع اصلی آنتی اکسیدان‌های مفید برای بدن هستند.

این استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه با توجه به شرایط اقتصادی که مردم با آن روبرو هستند می‌توان از جایگزین‌های گروه‌های غذایی که از قیمت‌های پایین‌‌تری دارند استفاده کرد، گفت: بدیهی است در شرایط دشوار و خاص اقتصادی با توجه به سایر هزینه‌های زندگی با در نظر گرفتن رعایت و حق اولویت در خصوص هزینه کردن برای تغذیه سالم به عنوان خط اول پیشگیری و مبارزه با بیماری‌ها و همزمان استفاده از جدول مواد جایگزین غذایی می‌توان در این خصوص برنامه‌ریزی کرد.