جوانان برای ازدواج اول هزار مشکل دارند ولی یک عده در حال ترویج چندهمسری‌اند!

 محمدتقی فاضل میبدی، عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم و استاد دانشکده مفید قم، درباره چندهمسری و ترویج آن در جامعه ایران و نیز مسائلی چون ابدی بودن حلال و حرام دین اسلام و ازدواج سفید و مشروعیت یا عدم مشروعیت چنین ازدواجین می‌گوید: چندهمسری پدیده‌ای بوده متعلق به زمان قدیم. در صدر اسلام این پدیده عرف جامعه بود و قبحی نداشت. قبل و بعد از ظهور اسلام، مردان در جامعه حجاز و در بسیاری از جوامع دیگر، چند همسر داشتند. کسی هم با این پدیده مشکلی نداشت. نه مردان نه زنان. عرف، مبنای پذیرش تعدد زوجات از سوی اسلام بود. اما در جوامع کنونی، از جمله در جامعه اسلامی ایران، عرف به شدت مخالف تعدد زوجات است. تازه اسلام تعدد زوجات را به رعایت عدالت از سوی مرد منوط کرده است. یعنی اسلام علی‌الاصول به سود تعدد زوجات موضع نگرفته است؛ چون همه می‌دانند که رعایت عدالت بین چند همسر، کار دشواری است. به هر حال اگر قبلاً عرف جامعه برمی‌تابید که یک مرد چهار همسر داشته باشد و در تشخیص اینکه او عدالت را بین همسرانش برقرار می‌کند یا نه، ملاک‌های عرف چندان سخت‌گیرانه نبود، امروزه عرف جامعه چنین چیزی را نمی‌پسندند. عرف امروز نه نفس تعدد زوجات را برمی‌تابد، نه با سهل‌انگاری زمان قدیم درباره تحقق عدالت بین چهار همسر قضاوت می‌کند. به هر حال بسیاری از امور در زمان قدیم مورد تایید عرف جامعه بودند که امروزه دیگر از چنین تاییدی برخوردار نیستند.

علاوه بر تعدد زوجات، که پیامبر و اکثر ائمه ما به تبع عرف جامعه و تایید عرف از سوی شرع آن را پذیرفته بودند و خودشان هم بر وفق آن زندگی می‌کردند، مساله ازدواج با دختری که صغیر است، یعنی زیر سیزده سال سن دارد، از دیگر اموری است که در جهان قدیم خلاف عرف نبوده ولی امروزه خلاف عرف است. پیامبر اسلام با عایشه ازدواج کرد که حداکثر ده ساله بود. اما این دلیل نمی‌شود که ما امروز ازدواج با دختر ده ساله را جایز بدانیم. این نگاهی نادرست به دین است که بگوییم هر کاری که در زمان قدیم بلااشکال بوده، امروزه هم جایز است. 

ازدواج باید با عرف زمانه سازگار باشد. اما مساله اساسی این است که کاهش آمار ازدواج در ایران، در درجه اول دلایل اقتصادی دارد. دلایل فرهنگی هم البته در کار است. وقتی بیکاری و گرانی و تورم و قیمت بالای مسکن و ماشین و انواع مشکلات ریز و درشت اقتصادی پیش روی جوانان وجود دارد، و ازدواج به دلایل فرهنگی تبدیل شده است به یک امر شاق و پرهزینه، عجیب نیست که بسیاری از جوانان ترجیحشان ازدواج نکردن باشد. کاهش مشکلات اقتصادی و تصحیح فرهنگ ازدواج، قطعاً شمار ازدواج‌ها را در جامعه ایران افزایش خواهد داد. الان مردان جوان برای ازدواج اول هم هزار و یک مشکل دارند و از اختیار کردن همسر اول ناتوانند ولی یک عده در حال ترویج چندهمسری‌اند! چندهمسری که به کار یک پسر ۲۵ ساله، که در اختیار کردن یک همسر هم در مانده است، نمی‌آید.

چندهمسری به کار مردانی می‌آید که قبلاً ازدواج کرده‌اند و تمکن مالی دارند برای ازدواج دوم. اما این کار عین آسیب زدن به جامعه است. مردی که همسر دارد و همسر دوم اختیار می‌کند، خانواده‌اش را با بحران مواجه می‌کند. بحران روحی و اخلاقی و چه بسا حتی بحران مالی. ما نمی‌توانیم برای اینکه آمار ازدواج دختران مجرد را افزایش دهیم، روشی را تجویز کنیم که آمار طلاق را نیز همزمان افزایش می‌دهد. الان حداقل ۹۰ درصد از خانم‌های ایرانی راضی به زندگی با مردی نیستند که همسر دوم اختیار کرده است. ترویج چندهمسری یعنی ترویج طلاق و فروپاشی خانواده‌ها. دهها مفسده بر این امر مترتب است که عقل سلیم حکم می‌کند پیگیر تحقق آن نشویم. هر چند که چنین چیزی در جامعه کنونی ایران، تحقق‌یافتنی هم نیست یا دست کم فراگیر نمی‌شود. امکان شرعی تعدد زوجات، معطوف به حفظ نهاد خانواده بوده نه فروپاشی انبوهی از ازدواج‌ها. کسانی که چنین چیزی را ترویج می‌کنند، بدون اینکه واقف باشند، در کار لطمه زدن بیشتر به نهاد خانواده در ایرانند.  

تنگ‌نظری‌های جامعه ما، کار ازدواج را در این جامعه مشکل کرده است. این تنگ‌نظری‌ها موجب شده است که بسیاری از دختران از حقوق خودشان محروم باشند. ثانیاً بسیاری از مردان گرفتار مشکلات اقتصادی و مسائل مالی‌اند. شما خیال نکنید که تحریم‌های اقتصادی علیه ایران، فقط یک کارخانه را تعطیل می‌کند یا مانع ورود کالاهایی خاص به ایران می‌شود. این تحریم‌ها در عمق خانواده‌ها اثر می‌گذارد. کارخانه‌ها تعطیل می‌شوند و کارگران بیکار. آدم بیکار یعنی آدم بی‌پول.

یعنی آدمی که در بحران است و معمولاً به افیون و تریاک و غیره پناه می‌برد. تحریم‌ها هزاران مشکل درست می‌کنند. آقایان باید امروز بروند مشکلاتشان را با دنیا حل کنند. نباید مدام با دنیا بجنگند. کشورهای گوناگون باید در کشور ما سرمایه‌گذاری کنند تا رونق اقتصادی ایجاد شود و کارخانه‌ها فعال‌تر شوند و کار زیاد شود و مردم به آینده‌شان امیدوار شوند. اگر همه جوانان از نظر روانی و اقتصادی در حالت عادی قرار داشته باشند، قطعاً آمار ازادواج هم بالا می‌رود. 

من ازدواج سفید را هنوز عرفاً قبول ندارم ولی معتقدم و خبر دارم که تالی فاسد چندهمسری بیش از ازدواج سفید است. در ازدواج سفید دو نفر مدتی با هم زندگی می‌کنند. اشکال ازدواج سفید این است که بین طرفین قراردادی وجود ندارد و اگر پس‌فردا یک بچه به دنیا بیاید، حقوقش تعریف‌شده نیست. بالاخره ازدواج از نظر عرف عقلا باید ثبت شود. همه جای دنیا همین طور است. آنچه در ازدواج مهم است، فقط خواندن صیغه شرعی نیست بلکه ثبت ازدواج است در یک دفتر قانونی.

ثبت ازدواج بار حقوقی قضیه را روشن می‌کند. ثبت نشدن ازدواج سفید، مشکل اصلی این ازدواج است. اما تعدد زوجات یا چندهمسری، مفاسد و معایب بسیار بیشتری دارد. هیچ چیز بدتر از این نیست که یک خانواده از نظر روحی و روانی و اقتصادی از هم بپاشد. چنین امری ناشی از تعدد زوجات است. وقتی همسر دوم اختیار می‌شود، خانواده ناشی از همسر اول دچار بحران روحی و مالی و … می‌شود. نه جامعه تعدد زوجات را می‌پسندد نه نظام. چندهمسری تالی فاسد زیاد دارد. می‌آیید چهار تا دختر را شوهر دهید، ده تا خانواده را به هم می‌ریزید./زیتون