مسیر آبراهه‌ها را در مشهد فروختند؛ همین هم باعث فوت هموطنان‌مان در سیل شد

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه و شهرسازی درباره تأثیر تجربه انسانی در ایجاد سیل مشهد اشاره کرد: در خصوص سیل، به ویژه سیلاب‌های ناگهانی شهری مانند مشهد و شیراز که اگر دقت کنید، انسداد مسیر، تجاوز به بستر آبراهه‌ها، ساخت و ساز‌های بی رویه موجب تنگی و یا انسداد آبراه‌های طبیعی شده و خسارت را بیشتر کرده است.

بیت اللهی گفت: اگر علت این حوادث ریشه‌یابی شود، در حالت طبیعی هیچوقت چنین خسارتی ایجاد نمی‌شد. مثلاً در شهر مشهد آبراهه‌ها به سمت رودخانه کشف‌رود بودند و آب روان کلی شهر را به سمت جنوب می‌برد. این مسیر‌ها یا فروخته و یا ساخته شده است. عوارض این اقدامات را در فوت هم وطنانمان در سیل می‌بینیم. این حوادث درس‌های بزرگی برای ما دارد.

سیل مشهد تجربه مهم و تلخی بود که هشدار‌های طبیعی در رابطه با احداث ساختمان و جاده و تخریب محیط زیست را دوباره مطرح کرد. هشدار‌هایی که به علت سوداقتصادی ناشی از ساخت و ساز عمدتاً نادیده گرفته می‌شود و در زمان وقوع بحران، همه به دنبال مقصر آن می‌گردند. این شرایط فقط درمشهد هم خلاصه نمی‌شود و در تهران و دیگر کلانشهر‌ها نیز خطر سیل شهری وجود دارد.

علی بیت اللهی، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه و مسکن و شهرسازی، درباره افزایش مخاطرات طبیعی و نقش انسان گفت: در زمینه مخاطرات از دیدگاه تخصصی، نمی‌توان کلی قضاوت کرد. در خصوص رخداد زلزله‌ها، طبیبعتا این روند یک روند جاری است که از دیرباز حاکم بوده و هر از گاهی با یک زلزله بزرگ سر و کار داریم. از طرف دیگر برخی از مخاطرات با دخالت‌های انسانی سر و کار پیدا می‌کند.

مثلاً آبیاری‌های غیرمنطقی، کشاورزی غیرمنطقی، دخالت در سفره‌های آب زیرزمینی، دخالت بیش از حد در آب و... موجب افت آب زیرزمینی شده و با موجی از فرونشست زمین مواجه هستیم که در دهه‌های گذشته اسمی از آن هم نبود. در حالیکه الان در جلسات و رسانه‌ها موضوع فرونشست شنیده می‌شود. با توجه به اینکه یک حالتی از انسان ساختی در این بین وجود دارد، می‌توان ادعا کرد که با موج جدیدی از رخداد‌های طبیعی با دست انسان مواجه شده‌ایم.

وی در ادامه درباره تأثیر تجربه انسانی در ایجاد سیل مشهد اشاره کرد: در خصوص سیل، به ویژه سیلاب‌های ناگهانی شهری مانند مشهد و شیراز که اگر دقت کنید، انسداد مسیر، تجاوز به بستر آبراهه‌ها، ساخت و ساز‌های بی رویه موجب تنگی و یا انسداد آبراه‌های طبیعی شده و خسارت را بیشتر کرده است.

اگر علت این حوادث ریشه‌یابی شود، در حالت طبیعی هیچوقت چنین خسارتی ایجاد نمی‌شد. مثلاً در شهر مشهد آبراهه ها به سمت رودخانه کشف‌رود بودند و آب روان کلی شهر را به سمت جنوب می‌برد. این مسیر‌ها یا فروخته و یا ساخته شده است. عوارض این اقدامات را در فوت هم وطنانمان در سیل می‌بینیم. این حوادث درس‌های بزرگی برای ما دارد.

وی در رابطه با تأثیر احداث ساختمان‌ها بر سیل مشهد اشاره کرد: در خصوص سیل مشهد بحث مفصلی وجود دارد؛ ما در محدوده مشهد که تخریب‌های سنگین از آن گزارش نشده از سمت رودخانه‌های جنوب شرقی مشهد و بینالود که سمت جنوب و جنوب غربی مشهد است به شکل روان آب به سمت کشف‌رود می‌آمده است. این رودخانه در شمال غرب مشهد است و آب‌های جاری را به سمت مرز ترکمنستان می‌برد.

بنابراین در حالت طبیعی، طبیعت کار خود را بلد بود. نکته جالب‌تر این است که ارتفاعات سنگر در پیشانی ارتفاعات بینالود است و به عنوان یک سد عمل می‌کند. تمام این مسیر‌های از جنوب به شمال به شکل روان آب‌ها با احداث ساختمان و جاده و بلوار و... مسدود شده‌اند. در نتیجه با یک بارش نیم ساعته آبراهه‌ها به دلیل انسداد دچار مشکل شده‌اند.

بیت اللهی درباره اقدامات پیشگیرانه در زمینه سیل گفت: به دلیل عدم آگاهی مردم از روان آب‌ها، خودرو‌ها متعددی را می‌بینید که به خاطر وجود باد در لاستیک‌ها در آب گیر می‌کنند. این پدیده‌ها راهکار دارد و می‌توان هشدار‌های اولیه را به ویژه درباره سیل برقرار کرد.

مسیر سیدی مشهد که بیشترین خسارت را به بار آورد؛ هفت مورد مشابه آن را در تهران داریم که استعداد سیل خیزی خیلی شدیدتری از مشهد دارند. ما شانس آوردیم که چنین شدت بارشی را در تهران نداشتیم. حوادث با وجود اینکه تلخ هستند، آموزنده‌اند.

پیشنهاد ما به مسئولین شهری مشهد این است که مسیر آبراهه‌ها از تجاوزات ساخت و‌سازی پاک شود. اگر می‌خواهیم شهر پایداری داشته باشیم، این اولین قدم است. دومین گام سامانه‌های هشدار سیل است.

منبع: انتخاب