از بوستان کوهپایه تا پارک قیطریه؛ ماجرای قلع و قمع درختان چیست؟

تانک اصولگرایی در مسیر پارک‌های تهران

گروه اجتماعی- «درختان پارک قیطریه را قطع می‌کنند که در آن مغازه و مسجد بسازند.» این جمله کوتاه طی هفته‌های اخیر باعث نگرانی بسیاری از دوستداران و فعالان محیط زیست شد و برخی شهروندان در تماس با شهرداری و شورای شهر تهران خواستار جلوگیری از هرگونه ساخت و ساز در این پارک قدیمی شدند.

تا جایی‌که پیگیری‌های خبرنگار مستقل از اعضای شورای شهر به جایی نرسید و آن‌ها تلویحاً اعلام کردند که مجاز به اظهارنظر در این رابطه نیستند. این گزاره باعث شد تا ماجرای قطع درختان و ساخت و ساز در پارک قیطریه تقویت شود. ماجرایی که در دوره مدیریت زاکانی در شهرداری تهران به نظر می‌رسد به محل کسب درآمد تبدیل شده. چون آنطور که شهردار در جلسه شورای شهر درباره تصویب بودجه ۱۴۰۱ بلدیه توضیح داده، در پروژه هایی که با مشارکت بخش خصوصی قرار است آغاز شود، در ۸ بوستان تهران ۷ هتل ۵ تا ۷ ستاره می سازد.

شهردار تهران در اظهاراتی بی پرده گفته بود که شورای شهر نباید دست شهرداری را در ساخت و ساز هتل در پارک‌های تهران ببندد.

به هر ترتیب صبح روز یکشنبه، 20 اسفند، «ناصر امانی عضو شورای شهر تهران مدعی شد که شخصاً از این پارک سرکشی کرده و ماجرای قطع درختان و یا گودبرداری صحت ندارد.» او البته توضیح نداد که اگر این دو مورد صحت ندارد، شهرداری تهران چرا بیش از هزارمتر از پارک را حصارکشی کرده است؟

امانی در بخش دیگری از صحبت‌های خود در جمع خبرنگاران اضافه کرد: «گویا خَیِری که به رحمت خدا رفته وصیت کرده از اموالش مسجد ساخته شود و فرزندانش قصد دارند در این بخش از بوستان مسجد بسازنند. این در حالی است که دو مسجد در چند متری این بوستان وجود دارد و ضرورتی برای ساخت آن نیست. مورد دیگر مربوط به پهنه جی بوستان است که تغییر کاربری آن باید با مجوز شورای شهر تهران باشد.»

این عضو شورای شهر در این قسمت از سخنان خود هم توضیح نداد که از کدام خَیر و وصیت‌نامه سخن می‌گوید درحالیکه پارک قیطریه نیم قرن پیش و در سال 1356 به همت شهردار وقت یعنی غلامرضا نیک‌پی که نوه دختری ظل السلطان فرزند ناصرالدین شاه بود، با وقف قسمتی از زمین‌های موروثی خود و با خرید و تجمیع باقیمانده باغ که در دست ورثه صدیق‌الدوله از نواده‌های قاجار و داماد میرزا علی‌اصغر اتابک بود (مثل «ویکتوریا مسعود» از نوادگان «مسعود میرزا ظل السلطان») این باغ بزرگ را به پارک تبدیل می‌کند. در سال ۱۳۷۲ نیز بقیه محدوده این باغ به بوستان قیطریه اضافه و ساختمان آن بعد از مرمت و تغییر کاربری به فرهنگسرای ملل تبدیل می‌شود.

در تاریخ آمده که سرلشگر زاهدی (از عوامل کودتا علیه دولت دکتر مصدق) در سه ماه تابستان 1333 باغ و کاخ قیطریه را برای اقامتگاه انتخاب می‌کند.

داستان قطع درختان در باغ‌های تهران موضوع تازه‌ای نیست. هزاران هکتار باغ خصوصی، بیشتر در پهنه‌های شمالی شهر تهران به‌تدریج در طول نیم‌قرن اخیر از بین رفته تا جایش را ساختمان بگیرد. مصوبه برج‌باغ هم که در سال‌های 70، بر اساس این ادعا که حفظ درختان اولویتش است، در اصل به سوداگری در برج‌سازی دامن زد و در عمل نتیجه معکوس داد. افشاگری درباره بریدن درختان کهنسال خیابان ولی‌عصر و خیابان ایتالیا و ... هم مدت‌هاست تنها به تیتر رسانه‌ها تبدیل شده و اعتراضات مردمی هم در این مدت راه به جایی نبرده است. 

به طور مثال مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران 22 مردادماه گذشته در واکنش به قلع وقمع درختان بوستان کوهپایه در منطقه یک تهران گفت: «درختان این بوستان با حضور نیروهای فراوان پلیس قطع شدند که بنده می‌خواهم قدرت پول را یادآور شوم که متأسفانه در این اتفاق دیده شد؛ بنده دیروز به رئیس قوه قضاییه و دادستان کل کشور نامه ارسال کردم که از قطع درختان جلوگیری شود البته نیمی از درختان قطع شده است. گفتند دوباره درخت بکاریم اما قطع یک درخت کهن و کاشت یک ترکه به جای آن، کار ملانصرالدینی است. نباید پافشاری فردی را داشته باشیم و به دنبال آن درختان قطع شوند.»

اما رئیس شورای شهر به این پرسش پاسخ نمی‌دهد که کدام قدرت متمول توانسته با قدرت پول درختان یک بوستان که طبق قانون به شهروندان تعلق دارد را قطع کند و نقش شورای شهر و شهرداری در این ماجرا چیست؟

نکته جالب دیگر اینکه چمران چند ماه پس از همین اظهارات در واکنش به قطع درختان محوطه کاخ سعدآباد مدعی می‌شود: «برخی به دروغ می‌گویند که شهرداری دارد درختان را قطع می‌کند..» او این را هم اضافه کرد که «وقتی درختی دچار آفت می‌شود ممکن است سقوط کند و به جان و مال مردم آسیب برساند؛ لذا قبل از روی دادن چنین حادثه‌ای قطع می‌شود.»

اما واقعیت ماجرا حاکی از این بود که در تصاویر منتشر شده تعداد زیادی از تنه درختان را نشان می‌داد که در شمارش یکی از عکس‌ها ۲۰ تنه بریده شده و به‌نظر می‌رسد درختان این مجموعه با اره برقی به چندین قطعه تقسیم و در نهایت بار کامیون‌ها شده‌اند.

اما روابط عمومی مجموعه فرهنگی سعدآباد با متهم کردن رسانه‌ها به انتشار خبر کذب مدعی شد: «تنها ۳ درخت، آن هم درختان خشکیده و آفت‌زده و آن درختی که به سوسک چوبخوار آلوده شده بود، آن هم نه توسط شهرداری تهران که با نظر کارشناسان مجموعه فضای سبز سعدآباد و توسط کارکنان فضای سبز این مجموعه قطع شده است.»

این در حالی است که بعدتر ناصر امانی این ادعا را رد کرد و گفت: «در پروندهٔ قطع درختان کاخ سعدآباد، به گواه شهرداری تهران پرونده در کمیسیون ماده ۷ باغات و فضای سبز شهر بابت قطع درختانی با بن بیش از ۲۰۰ تا ۳۰۰ سانتی‌متری به پرداخت جریمه با ضریب ۳ محکوم شد. فقط همین! حکمی که نه ضمانت اجرایی دارد و نه بازدارنده است و نه درس عبرتی برای مدیران سایر دستگاه‌هاست»

قطع درختان کهنسال بوستان اقاقی‌ها در منطقه 3 هم از دیگر مواردی بود که در سال جاری حواشی بسیاری را به دنبال داشت. ناصر امانی، ۸ بهمن ماه افشا کرد: «مدیران یکی از مجموعه‌های وابسته به ستاد اجرایی فرمان امام بخشی از بوستان اقاقیا را در محله داوودیه فنس کشی کرده و ۶۰ درخت را قطع کرده است؛ با این ادعا که بخشی از این بوستان در مالکیت آن‌هاست در حالیکه فردی دیگر نیز مدعی است اما برای محکم کردن جای پای خود، درختان را یا از ریشه کنده و یا قطع کرده‌.»

در آخرین مورد هم ماجرای قطع درختان پادگان 06 در منطقه لشگرک تهران بود که رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی بحث‌براگیز شد. پنجم اسفند تصاویری از درختانی که پشت کامیون در حال خروج از این پادگان بودند، در رسانه‎‌ها منتشر شد و به دنبال آن نقشه هوایی از این پادگان نشان دهنده صحت این خبر بود. اما مدیران شهری منکر قطع هرگونه درخت در این پادگان شدند.

مهدی چمران در جواب پیگیری خبرنگاران برای صحت خبر قطع درختان پادگان ۰۶ مدعی شد: «درختی در پادگان ۰۶ قطع نشده و اگر قرار باشد زمین تحویل داده شود درختان قطع نخواهد شد و فضای سبز آن حفظ می‌شود و اگر قرار بر ساخت‌وساز باشد، در قسمتی از آن انجام می‌شود و فضای سبز آن باید حفظ شود.»

ماجرایی که خاطرات تلخی همچون ساخت‌وساز در پادگان ولیعصر در مجاورت عمارت تاریخی کلاه‌فرنگی در منطقه عشرت‌آباد را زنده می‌کند و تاییدی بر این تیتر تلخ که درختان تهران هیچ پناهی نَدارند.