نصرت تاجیک دیپلمات سابق در گفتگو با مستقل:
ما راهی جز احیای برجام نداریم
دکتر نصرت تاجیک میگوید: ما راهی جز احیای برجام نداریم، ما باید به گونه‌ای مذاکرات را جلو ببریم و پیش‌نویسی تهیه کنیم که قدرت کاهش تعهدات خودمان را افزایش دهیم و به گونه‌ای باشد که طرف آمریکایی اگر از برجام دوباره خارج شد ما در مقابل این حرکت بتوانیم تعهدات خود را کاهش دهیم که متضرر نشویم.
امیرحسین جعفری
دور جدید مذاکرات در ۸ آذر آغاز می‌شود درحالیکه دقیقا مشخص نیست دولت رئیسی چه موضعی نسبت به مذاکرات خواهد داشت. همین مسئله در میان تحلیل‌گران نیز چندین احتمال را به وجود آورده است. جامعه خواهان از سرگیری مذاکرات و رفع تحریم‌ها برای حل مشکلات اقتصادی است و مذاکره کنندگان نیز همین حرف را تکرار می‌کنند، اما باید ببینیم تا چه حد قدرت مانور ایران در این زمینه به کار گرفته می‌شود. اصولا آیا منافع ایران در احیاء برجام است یا دولت سیزدهم و تیم سیاست خارجی خواهان گفتگوها در قالبی غیر از برجام هستند؟
به جهت بررسی موضوع فوق گفتگو کردیم با نصرت الله تاجیک دیپلمات سابق، فعال سیاسی و کارشناس روابط بین الملل که مشروح آن را می‌خوانیم:
با وجود گذشت دو ماه از شروع به کار دولت جدید در ایران شانس احیای برجام را چقدر می‌بینید؟
اول بگویم این دوماهی که گذشت و تعللی که بنظر می‌رسد دولت دارد از چند حالت خارج نیست. یا تیم جدید سیاست خارجی خود را دچار یک سردرگمی نشان داده که، یا استراتژیکی یا تاکتیکی است و مبحث جداگانه‌صای می‌طلبد که تا حدی طبیعیست و تیم جدید تا نیروهایش را بچیند و سوابق را از منظر کسانیکه می‌خواهند یک قرارداد مهم بین المللی را احیا کنند بررسی کنند. طبیعیست که مقداری این تعلل به وجود بیاید ولی احساس می‌شود مقداری بیش از حد است که دلیل آن باز می‌تواند ابعاد مختلفی داشته باشد. ولی اگر از این مقوله بگذریم حالت دوم چنین است که احتمالا این تیم بخواهد با تعلل امتیازگیری کند پس بنابراین حالت دوم امتیازگیری بیشتر از غرب و آمریکاست. البته چگونگی آن دقیقا مشخص نیست و اصلا آیا برجام شرایطی برای امتیازگیری از سوی طرفین دارد یا خیر و یا به دلیل شکنندگی ممکن است چنین وضعیتی وجود نداشته باشد. حالت سوم هم علاوه بر سردرگمی و امتیازگیری می‌تواند این باشد که تیم جدید نشان دهد رویکرد متفاوتی از تیم قبلی دارد که خیلی خطرناک است. حالت اول و دوم ممکن است تا حدی طبیعی باشد و چیز بدی نیست اما باید ببینیم واقعا شرایط برجام و اوضاع منطقه‌ای و طرف‌های درگیر در قضیه این وضعیت را می‌پسندند که از هم امتیاز بگیرند یا خیر. حالت سوم را باید خیلی با دقت بررسی کنیم که چنین اتفاقی نیفتد که مسائل داخلی به مسائل خارجی ربط پیدا کند و خودش می‌تواند خطرآفرین باشد. اگر از این سه حالت بگذریم می‌رسیم به این سوال که آیا شرایط احیای برجام وجود دارد یا خیر. به‌نظر من ما راهی جز احیای برجام نداریم و توصیه من نیز از قبل این بوده که موارد خارج از برجام را از خواسته‌هایشان حذف کنند. نه ایران فراتر از برجام خواسته‌ای داشته باشد نه آمریکا بخواهد در این مرحله چنین مواردی را مطرح کند. مسائل موشکی و منطقه‌ای باید در جایگاه خودش مطرح شود. اول باید برجام را که به عنوان یک توافقنامه بین المللی می‌شناسیم برپا کنیم و بعد به مسائل دیگر برسیم و اگر حداقلی از اعتماد ایجاد شد طبیعتا آمریکایی‌ها هم مسائلی راجع به ما دارند ما نیز مسائلی در رابطه با آن‌ها داریم و هر دو طرف باید دغدغه‌هایشان را مطرح کنند و به یک توازن و الگوی رفتاری مشخص برسند و این خواسته‌ها یکطرفه نیست.
از بین ۳ سناریوی موجود؛
الف- لغو همه تحریم‌ها
ب- تداوم وضع موجود
ج- تشدید تحریم‌های اقتصادی
کدام یک را محتمل می‌دانید؟
بنظر من سناریوی محتمل لغو همه تحریم‌ها نیست. البته من کارشناس این بخش نیستم اما این بخش پیچیدگی‌هایی دارد و موارد متعددی از تحریم هست و فکر می‌کنم همانطور که گفتم هر دو طرف باید به برجام برگردند. البته مقصر اصلی آمریکایی‌ها هستند و با خروج ترامپ از برجام یک موافقت‌نامه بین المللی را زیر پا گذاشتند و باید قبول کنند اشتباه از خودشان بوده است و باید سراغ اجرای برجام برگردیم و چیزی به آن اضافه نشود. البته در آن بخش سردرگمی تیم سیاست خارجی که در ابتدا گفتم، اگر پیام‌های متناقض به دنیا بفرستیم ممکن است هم نتوانیم به احیاء برجام دست بزنیم و هم نتوانیم امتیاز بیشتری بگیریم و حتی ممکن است ناچار شویم در دقایق آخر امتیازات بیشتری بدهیم و لذا بهتر است به برجام برگردیم. اگرچه با خروج ترامپ از برجام وضعیت متفاوت شده است و ایران قدم‌های غیرقابل بازگشتی برداشته است و باید به عنوان یک واقعیت این مسائل را تلقی کنیم و این مسائل را مبنای احیاء برجام قرار دهیم.
در صورت بازگشت به روند سال ۸۴ و ارجاع پرونده هسته‌ای به شورای امنیت چه اتفاقی خواهد افتاد؟
این مسئله را فعلا غیرمحتمل می‌دانم مگر اینکه مذاکرات به بن‌بست برسد. البته تلقی من از این دور مذاکرات این است که ایران می‌خواهد اطمینان بیشتری از طرفین بگیرد که آمریکایی‌ها در دولت‌های بعد به راحتی از برجام خارج نشوند.
من بعید می‌دانم بتوانیم اطمینان سخت‌افزاری از طرف مقابل بگیریم. ما باید به گونه‌ای مذاکرات را جلو ببریم و پیش‌نویسی تهیه کنیم که قدرت کاهش تعهدات خودمان را افزایش دهیم و به گونه‌ای باشد که طرف آمریکایی اگر از برجام دوباره خارج شد ما در مقابل این حرکت بتوانیم تعهدات خود را کاهش دهیم که متضرر نشویم.
ایران در صورت عدم تمایل به ادامه مذاکرات چه راه حل دیگری در پیش دارد؟ چقدر احتمال دارد ایران رفتار سیاسی و نظامی خود را در منطقه به خاطر لغو تحریم‌ها تغییر دهد؟
ایران به عقیده من یک بازیگر عاقل است و بی‌گدار به آب نمی‌زند.
بعید است رفتار منطقه‌ای ایران که بر اساس منافع سیاست خارجی آن است به خاطر تحریم‌ها و یا حتی به خاطر مذاکرات تغییر کند تا به حال نیز تاریخچه این مسئله چنین نشان داده شده است. من فکر می‌کنم اگر ایران بخواهد هر تغییری در رفتار منطقه‌ای نشان دهد به اهداف سیاست خارجی برمی‌گردد و حساب و کتاب خودش را دارد که کجا باید دخالت کند و کجا دخالت نکند. من رابطه مستقیم و متناظری بین مسائل برجامی و رفتار منطقه‌ای نمی‌بینم. بالاخره ایران یک قدرت منطقه‌ای است و دارای تاثیرگذاری سخت و نرم‌افزاری است و سعی می‌کند از این مسائل برای تامین منافع ملی استفاده کند. ممکن است تجزیه و تحلیل این منافع متفاوت باشد و هر تحلیل‌گری از یک زاویه به این منافع نگاه کند اما اینکه فکر کنیم ایران بر اثر تحریم‌ها دست از رفتار منطقه‌ای برمی‌دارد را بعید می‌دانم.
ایران در این دوره فارغ از بحث لغو تحریم‌ها چه امتیازات دیگری از این کشورها طلب می‌کند؟ مطالبه جدید این کشورها از ایران چه خواهد بود؟
در این مرحله وارد کردن هر بحثی به غیر از برجام به صلاح دو طرف نیست، ما باید اول به برجام برگردیم و آن را احیا کنیم. مردم ایران از منافع برجام منتفع بشوند بعد از آن اعتماد ایجاد می‌شود که به مسائل دیگر نیز بپردازیم. الان یقینا هر چیزی را وارد این قضیه بکنیم جز به پیچیده شدن مسئله منجر نمی‌شود و بهتر است این کار را نکنیم.
آیا احیای برجام بر کاهش تنش در روابط ایران با آذربایجان و عربستان و بطور کلی کشورهای منطقه تاثیر می‌گذارد؟
خیر. مسائل منطقه‌ای با مسائل بین‌المللی متفاوت است حتی بعضی مواقع برعکس می‌شود و ما در حقیقت در یک منطقه توسعه نیافته‌ای زندگی می‌کنیم که حل مسائل ایران را به ضرر خود تلقی می‌کنند.
ما تنش عمده‌ای با آذربایجان نداریم و طرح این مسائل که بین ایران و آذربایجان تنش جدی هست به حل مسائل سیاست خارجی ما کمک نمی‌کند. شاید در یک زمان دو طرف برخورد خوبی برای حل مشکلات نکردند. مسائل قفقاز پیچیده است و تلاش کردیم مقداری توازن برقرار شود اما اینکه چنین مسئله‌ای را در سیاست خارجی عمده تلقی کنیم فکر نمی‌کنم درست باشد.
درباره عربستان نیز همین گونه است و عرب‌ها خیلی مایل به حل مشکلات بین المللی ما با دنیا نیستند و علاقه‌مند هستند ایران در سیاست خارجی با مشکل رو به رو باشد و توان سیاست خارجی ما کم شود و لذا به عقیده من الان بحث برجام است و اگر زمانی بخواهیم مسائل منطقه‌ای را حل کنیم باید بین همسایگان برطرف کنیم.
ارسال نظر