دین، هولوکاست و پای لنگِ آزادی بیان

علی علی پور فلاح پسند

پژوهشگر

هفته‌های اخیر مناطق جنوبی سوئد صحنه خروش مسلمانانی بود که به سوزاندن کتاب آسمانی‌شان به دست رهبر ضد اسلام حزب راست افراطی هارد لاین دانمارک معترض بودند. جریحه‌دار شدن احساسات مسلمانان منجر به مصدومیت تعدادی از مأموران پلیس و معترضان شد.

راسموس پالودان «هتاک به کتاب آسمانی مسلمانان» در گذشته اقدامات مشابهی در پایتخت کشور دانمارک و در شهر مالو واقع در جنوب سوئد ترتیب داد که با اعتراضات فراوانی همراه بود. در حالیکه به آتش کشیدن کتاب مقدس مسلمانان در سال ۲۰۲۰ منجر به ممنوع الورودی راسمون به سوئد به مدت دو سال شده بود اما، دولت این کشور در همین سال با درخواست او برای اخذ شهروندی موافقت کرد.

راسموس دو ملیتی فارغ التحصیل رشته حقوق در مقطع کارشناسی است. انتقادات به نابهنجاری‌های رفتاری وی طی سالیان اخیر تا جایی ادامه داشته که روزنامه دانمارکی اکسترا بلگت، از گفتگوهای جنسی اینترنتی او با کودکان پسر بین ۱۳ تا ۱۷ سال پرده برداشت.

راسموس ضمن رد نکردن عمل خود، اینگونه به موضوع واکنش نشان داد که از رده سنی مخاطبانش بی‌اطلاع بوده و چون آن‌ها حد و مرز را برایش مشخص نساخته بودند، از آزار گونه بودن عمل غافل بوده است.

 وی همچنین، در اقدامی مشابه مورد دادخواهی همکلاس سابق خود قرار گرفت. در رابطه با همین پرونده وی به دلیل توهین به افسر پرونده مورد شکایت قرار گرفت. به نقل از پدر راسموس، وی به دلیل جراحت وارده به سر در یک حادثه رانندگی تحت عمل جراحی قرار گرفته است. مع هذا، هرچند مطالعه رفتار و شخصیت رهبر حزب راست افراطی دانمارک موضوعی جذاب و قابل توجه است اما، این یادداشت با هدف نقد حدود آزادی بیان و عمل در جوامع غربی به رشته تحریر درآمده است.

انجام حرکت‌های نمادین این‌چنینی به نشانه اعتراض یا نشان دادن خط مشی سیاسی یک جناح و گروه در تاریخ مسبوق به سابقه است.

 از غرق کردن نسخ قرآن در رود نیل تا هتک حرمت به این کتاب مقدس توسط مأموران زندان گوانتانامو تا حرکت‌های مشابه در نیجریه، عربستان سعودی و اخیراً دانمارک، تمامی حرکت‌ها در پوشش آزادی بیان و عمل صورت گرفته است.

در قانون حقوق بشر اقدامات نفرت‌‌محور (Hate Crime) - عملی مجرمانه یا جنایی که نشأت گرفته از تعصبات شخصی یک فرد یا گروه باشد – عملی مجرمانه تلقی می‌شوند. در ماده ۲۹ قوانین کیفری کشور سوئد، تمامی جنایاتی که بر پایه غرض‌ورزی نسبت به نژاد، رنگ پوست، ملیت، اقلیت، گرایش‌های جنسی، مذهب، یا دیگر موقعیت‌های مشابه باشد، جرم محسوب شده و شخصی که جرم را مرتکب شده، مجازات خواهد شد. با وجود این، در قانون کفرگویی همین کشور عنوان شده است که هر شخصی این آزادی را دارد تا به مقدسات، شخصیت‌‌های مذهبی، مفاهیم، آداب و باورهای مذهبی دیگران توهین کند.  

در کشورهای غربی برای نقد و توهین به دین و مقدسات شخصی انسان‌ها حقوق خاصی برقرار است. اما این حقوق به دیگر حوزه‌ها قابل تسری نیست. همین حق در پرسش‌گری و نقد نسبت به موضوعاتی مانند واقعه هولوکاست ممنوع شمرده شده و سانسور سیستماتیک برقرار است. 

منتقدان هولوکاست از دو منظر این واقعه را تحریف شده می‌دانند. حیطه نخست در رابطه با تعریف نسل کشی و طبقه بندی هولوکاست به عنوان یک رویداد نسل‌کشی است. حیطه دوم در رابطه با نوع کشتار آلمان نازی، بازه زمانی و تعداد کشته شدگان است. فارغ از اینکه تا چه اندازه این انتقادها با پشتوانه مستندات واقعی و علمی صورت می‌گیرد سلب آزادی بیان و اندیشه از تفکر نقاد و پرسش‌گرانه با مفاهیم آزادی بیان در تضاد است. ارتکاب اعمال مجرمانه امثال راسموس چه نشأت گرفته از ضعف بنیادین قوانین حمایتی از این اشخاص باشد یا حاصل از درک نادرست قدرت‌هایی که از این ابزار برای کسب مقاصد سیاسی بهره می‌برند عواقبی به غیر از جریحه‌دار کردن احساسات اکثریت جمعیت جهان که خود را دیندار می‌پندارند، نخواهد داشت.