اپیدمی، زمانی برای آسایش دولت‌های اقتدارگرا!

مستقل آنلاین، اکبر نوری فعال سیاسی/

وجود گمانه‌زنی‌های توطئه‌انگارانه و توهمات دائی جان ناپلئونی در جوامع توسعه نیافته که داده‌های اطلاعاتی متقن و شفافی در آن ارائه نمی‌شود یک واقعیت است؛ اما آیا چشم‌پوشی و فروکاستن تمامی شکیات و تصوراتی که در پی وقوع حوادثی خاص نظیر اپیدمی‌ها منجر به انتفاع دولت‌های اقتدارگرا می‌گردد را می‌توان با فرض "توهم توطئه"، تخطئه و از نظر دور داشت؟ براستی نسبت ما با اپیدمی‌ها و ربط آن با مولفه‌های سیاسی- اقتصادی و اجتماعی چیست؟ در حوزه اقتصاد و سلامت مطابق داده‌ها و آمارهای غیررسمی، برآورد شده در جهان و در راستای مقابله با ویروس کرونا، کمترین میزان منابع مالی را کشورهای اقتدارگرا به نردم خود اختصاص می‌دهند. این یعنی تقلیل مرارت و حفظ جان و سلامت مردم به مانند پیش از اپیدمی در این جوامع محلی از اعراب نداشته و سیاست‌های ایدئولوژیک و انحصارگرایانه و در لوای آن کسب منافع نامشروع و غارت سرمایه‌های ملی همچنان در سر لوحه امور قرار می‌گیرد. به عبارتی با وقوع اپیدمی‌ها حاکمیت‌های بسته مسئولیت و فشار اقتصادی مضاعفی را بر دوش خود احساس نمی‌کنند! در حوزه اجتماعی اما اپیدمی‌ها با تشدید وضعیت توده‌ای، جملگی آدم‌ها را به جزیره‌های منفرد و محصور تبعید و در دهلیزهای دلهره‌آورِ تنهایی به بند می‌کشند. بدین صورت که ذرات توده‌وارِ فاقد فردیت به یمن وجود اپیدمی- کرونا- در پی از هم‌گسیختگی ارتباطات جمعی و پیوندهای حداقلی در قرنطینه‌ای ناگزیر، به دور از هر گونه اتصال و هم‌آوایی و هم‌افزایی در خود فرو می‌روند. ناگفته پیداست در چنین فضایی همان اندک فرصت‌های زیست هم‌گرایانه نیز از کف می‌رود و ذره‌های توده‌وار غافل از دردهای مشترک اجتماعی، درمانده و مضطرب هر یک سر در گریبان خود فرو برده و صرفا در پی تامین غرایز اولیه بر می‌آیند. در چنین وضعیتی طبعا دغدغه‌ها از فضای حقیقی برچیده شده و منحصرا به عرصه مجازی منتقل می‌گردند. البته تحت این امر با گسست از فضای اجتماعی، فضای مجازی هم به امر تفنن و اسباب سرگرمی و وقت‌گذرانی اعتیادآور و آروغ‌های روشنفکرانه مبدل می‌شود، طوری که روشنفکران و فعالان اجتماعی منتقد از بطن قرنطینه مجازی لاجرم با جو دادن کاذب و شعارزدگی به گفتاردرمانی و طرح شعارهای بی‌مبنا سرگرم می‌شوند. با این اساس باید پرسید با "فاصله‌گذاری اجتماعی" و خالی شدن عرصه حقیقی از کنشگر جاندار آیا اپیدمی‌ها به حفظ و بقای وضع موجود جوامع و تثبیت آن‌ها یاری می‌رساند یا به انحلال و دگردیسی آن‌ها؟ با تفاصیل فوق آنچنان که پیداست توصیه‌های اپیدمی برای حکومت‌های اقتدارگرا حکم کیمیا را دارد؛ پرهیز از" تجمع" و تبعید به کنج خانه‌ها! در واقع آنچه در پی اپیدمی‌هایی نظیر کرونا ظهور و بروز می‌یابد مرگ زیست اجتماعی است؛ مردمانی از تب و تاب افتاده و مهجور که دیگر نایی برای نفس کشیدن ندارند چه رسد به فریاد! بنابر این از منظر کارکردگرایی وقتی به کرونا و تفاوت‌های اجتماعی پیش و پس از آن در جوامع توسعه نیافته توجه می‌کنیم در می‌یابیم ناآرامی‌ها و زلزله‌های ممتد اجتماعی که خبر از انفجاری قریب‌الوقوع در آینده می‌دادند ناگزیر به محاق فرو رفته و عرصه اجتماعی در انفعالی صرف به تماشاگر سیاست‌های آمرانه مبدل می‌گردند. در واقع از منظر سیاسی برای دولت‌های ضد ملی که از درون و برون تحت فشار قرار می‌گیرند اپیدمی‌ها نقش ناجی را ایفا می‌کنند و می‌توانند فرصتی تاریخی- هر چند موقت- برای خلاصی از شر شورش‌ها و ابزاری جهت به حاشیه راندن مخالفان، خاموش ساختن صدای معترضان و جمع کردن ناراضیان از بستر خیابان و نادیده گرفتن مطالبات اجتماعی باشند!