نگاه به شرق، کدام شرق؟

مستقل‌آنلاین، سرویس سیاسی/هرمز شریفیان

"حسن روحانی"، رئیس جمهور دیروز سه‌شنبه ۲۶ آذر در آغاز سفر به دو کشور مالزی و ژاپن گفت: سیاست نگاه به شرق و روابط نزدیک‌تر با کشورهای مهم آسیایی همواره جزو اهداف جمهوری اسلامی ایران بوده است.

او درباره اهداف این سفر نیز گفت: در اجلاس سران کوالالامپور، کشورهای مهمی از دنیای اسلام در سطح سران شرکت می‌کنند. ایران، ترکیه، پاکستان، قطر، مالزی و اندونزی، جزو کشورهایی هستند که در سطح سران در این اجلاس حضور دارند.

او درباره "طرح صلح هرمز" نیز، گفت: این طرح تحت عنوان 'طرح امید' مورد استقبال بسیاری از کشورهای جهان و همچنین نخبگان و روشنفکران آنان قرار گرفت.

نخست باید از رئیس جمهور پرسید، این سیاست "نگاه به شرق" به چه معناست؟ اگر این نام‌گذاری به‌لحاظ جغرافیایی است که در واژگان سیاسی، مصطلح نیست که کشورها را از نظر جغرافیایی، دسته‌بندی کنند.

اگر منظور از "نگاه به شرق"، شرقِ سیاسی و بلوک شرق است که باید گفت این دسته‌بندی تقریبا بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی تقریبا از واژگان سیاسی خارج شده و پس از تغییر ماهیت اقتصادی چین و رویکرد این کشور به اقتصاد آزاد، دیگر "بلوک شرق" باقی نمانده که بتوان کشورها را اینچنین دسته‌بندی کرد.

از سوی دیگر، درست است که مالزی و ژاپن از نظر جغرافیایی و نسبت به موقعیت ایران، در شرق کره‌ی زمین قرار دارند اما برای مثال، ژاپن - کاملا به "بلوک غرب" تعلق دارد و پس از جنگ جهانی دوم به استراتژیک‌ترین هم‌پیمان ایالات متحده آمریکا در منطقه‌ی خاوردور تبدیل شده است.

مالزی را هم ممکن است مانند ژاپن به‌عنوان شریک راهبردی آمریکا و غرب نشناسیم اما با توجه به شکل اقتصاد آزاد و بافت اجتماعی‌اش، به‌طور قطع به "بلوک شرق" تعلق خاطر یا حتی قرابتی هم ندارد.

روحانی همچنین به حضور "کشورهای مهم" جهان اسلام در اجلاس کوالالامپور اشاره کرد درحالی که عربستان‌سعودی و مصر از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین کشورهای جهان اسلام هستند که در این اجلاس حضور ندارند و یکی از مشکلات عمده جمهوری اسلامی در سیاست منطقه‌ای، دوری و داشتن روابط سرد با این دو کشور است.

روحانی همچنین پیش از این سفر از "طرح صلح هرمز" سخن گفت و ادامه داد: از این طرح به عنوان طرح امید نیز نام می‌برند که مورد استقبال بسیاری از کشورهای جهان و نخبگان و روشنفکران آن قرار گرفته است.

مطابق این طرح که روحانی از آن پیش از سفر شهریور ماه ۹۸ خود به مجمع عمومی سازمان ملل از آن پرده برداشت و در نیویورک آن را معرفی کرد، قرار بود کشورهای ساحلی خلیج فارس به‌علاوه‌ی عراق، امنیت خلیج فارس و تنگه هرمز را برعهده بگیرند، با این وجود شرایط به سمتی رفت که کشورهای کرانه جنوبی این خلیج به همراه چند کشور اروپایی و استرالیا به ائتلاف به رهبری ارتش ایالات متحده برای امنیت این منطقه‌ی بسیار مهم پیوستند.

به هرحال کشورهای حاضر در نشست کوالالامپور یعنی ترکیه، پاکستان، قطر، مالزی واندونزی به همراه ژاپن، همگی کشورهایی هستند که در زمینه‌های اقتصادی، سیاسی و نظامی، روابطی بسیار نزدیک و استراتژیک با ایالات متحده دارند و تا امروز نشان داده‌اند که حاضر نیستند این روابط خوب و حسنه را به خاطر کشوری دیگر، دچار آسیب و سردی کنند.

با این همه باید امیدوار بود که سفر روحانی به مالزی و ژاپن، دستاوردهای چشمگیری برای دولت او و ملت ایران به همراه داشته باشد که هردو این روزها نیاز مبرم به دستاوردهای چشمگیر دارند.