مصادیق اعمال مجرمانه در فضای سایبری چیست؟

 مجرمین سایبری، برخلاف بزهکاران سنتی، عموما در شمار افرادی هستند که از ضریب هوشی بالایی برخوردارند. قابل درک است که مبارزه با یک جیب‌بر، به مراتب راحت‌تر از مقابله با یک کلاهبردار رایانه‌ای است که از دانش و ذکاوت بالایی بهره می‌برد.

زهرا حاجیوند، حقوقدان و وکیل حوزه جرایم سایبری، در خصوص یکی از مصادیق مجرمانه در فضای مجازی می‌گوید: در رابطه با دسترسی غیرمجاز به داده‌های رایانه‌ای مقصود آن است که فرد بزهکار با نقض تدابیر امنیتی و به صورت غیرمجاز به داده‌های حفاظت شده دست یابد. به عنوان مثال، فردی با هک کردن سایت سازمان سنجش، اطلاعات مربوط به داوطلبان کنکور را برباید. همچنین، ممکن است یک بزهکار سایبری اقدام به هک کردن سایت و سیستم یک اپراتور تلفن همراه کرده و سپس اطلاعات و سوابق کاربری یکی از مشترکان را برداشت کند.

این حقوقدان در رابطه با مبحث شنود غیرمجاز به عنوان دیگر مصداق مجرمانه در فضای مجازی، بیان کرد: مقصود از شنود غیرمجاز، آن است که بزهکار محتوای در حال انتقال ارتباطات شخصی (مقصود ارتباطات غیرعمومی است) را در سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی یا امواج الکترومغناطیسی و… شنود کند. به این ترتیب، دسترسی به رمز ورود پست الکترونیکی افراد و خواندن پیام‌های موجود در آن‌ها، یا دسترسی به ارتباطاتی که افراد از طریق شبکه‌های ارتباطی با یکدیگر دارند؛ می‌تواند مصداقی از شنود غیرمجاز باشد.

این کارشناس در پاسخ به این سوال که آیا جاسوسی رایانه‌ای نیز از دیگر مصادیق مجرمانه در فضای سایبر است، اظهار کرد: بله، دسترسی به داده‌های سری رایانه‌ای، شنود آن‌ها، در دسترس قراردادن آن‌ها برای افراد فاقد صلاحیت و… می‌تواند مصداقی مجرمانه در فضای مجازی باشد.

حاجیوند در ادامه به موضوع جعل رایانه‌ای پرداخت و خاطرنشان کرد: تغییر متقلبانه داده‌های رایانه‌ای به نحوی که فرد بتواند از این داده‌ها استفاده کند مصداقی از جعل رایانه‌ای است. به عنوان مثال، کارمند بانک ممکن است با دسترسی به شبکه حساب‌های بانکی، اقدام به دستکاری متقلبانه صورت حساب‌ها کند. البته دایره شمول جعل رایانه‌ای تنها محدود به موسسات مالی و شرکت‌ها نیست. ممکن است یک دانشجو از طریق هک نمودن سایت استاد خود، اقدام به دستکاری اطلاعات آموزشی یا تغییر متقلبانه نمره‌های خود یا دیگران کند. همچنین، تغییر در داده‌های موجود در کارت‌های حافظه نیز از جمله مصداق‌های جعل رایانه‌ای هستند. به عنوان مثال، مرتکب با ربودن فلش مموری فرد دیگر، اقدام به تغییر متقلبانه داده‌های موجود در آن می‌کند.

او در خصوص سرقت رایانه‌ای نیز توضیحاتی داد و خاطرنشان کرد: هرگاه بزهکار به طور غیرمجاز داده‌های متعلق به دیگری را برباید. به عنوان مثال، بزهکار سایبری با ورود به سامانه شخصی کارمندان ادارات و یا دانشجویان، اطلاعات شخصی آن‌ها را سرقت کند. بدین ترتیب قابل درک است که برخلاف سرقت سنتی که باید در جریان آن حتما مالی ربوده شود؛ در سرقت رایانه‌ای، هدف ربودن اطلاعات محرمانه دیگران و سپس سوءاستفاده از آن‌ها (به عنوانه مثال برای کلاهبرداری رایانه‌ای) است.

این کارشناس حوزه جرایم رایانه‌ای در خصوص این موضوع جرایم علیه عفت و اخلاق عمومی در فضای مجازی از دیگر مصادیق مجرمانه در فضای سایبری است، اظهار داشت: یکی از مصداق‌های قابل توجه جرایم رایانه‌ای، جرایم علیه اخلاق عمومی یا‌‌ همان هرزه نگاری رایانه‌ای است. بر همین اساس، تهیه و انتشار فیلم‌ها و تصاویر مستهجن از افراد در شمار مصادیق جرم قرار دارد.

او در پایان به اشاره به موضوع نشر اکاذیب در فضای سایبر می تواند عملی مجرمانه تلقی شودف یادآور شد: نسبت دادن اعمالی بر خلاف حقیقت به دیگران با قصد اضرار به آن‌ها و یا تشویش اذهان عمومی می‌تواند مصادیق جرم نشر اکاذیب رایانه‌ای باشد. به‌عنوان مثال، ممکن است فردی در فضای مجازی، نقل قولی را با هدف ضرر رساندن به جایگاه اجتماعی یک مقام مسئول و البته به دروغ به وی نسبت دهد. در این صورت، وی مرتکب نشر اکاذیب رایانه‌ای شده است.