ماجرای عجیب حذف ۳ حرف از الفبای ترکیه

در سال ۱۹۲۸ میلادی دولت ترکیه حکمی مبنی بر تغییر الفبای به کار رفته در این کشور را صادر کرد؛ سیستم قدیمی نوشتاری ترکیه به حروف عربی تکیه داشت که تسلط به آن کار ساده‌ای نبود، و بسیاری از خارجی‌ها که در ترکیه زندگی می‌کردند علی‌رغم توانایی صحبت‌کردن روان به زبان ترکی در خواندن تبلیغات و تابلو‌ها مشکل داشتند.

برای کودکان نیز یادگیری خواندن در مقایسه با سایر زبان‌های وابسته به حروف لاتین، زمان طولانی‌تری می‌گرفت. همه این عوامل باعث شد دولت ترکیه از حروف لاتین به جای عربی استفاده کند.

مصطفی آتاتورک سیاستمدار ترکیه‌ای در این باره گفته بود: زبان ترکی، زبانی است که در قرن‌ها دارای مقیّداتی بوده است، و اینک آن را خواهیم دید که از همه قیود خود آزاد خواهد شد.
به کار گرفتن حروف لاتین برای زبان ترکی، آن را برای جهان غرب مفهوم می‌نمود و به این کشور امکان همگامی با کشور‌های پیشرفته را می‌داد.

حروف عربی به کار گرفته شده در زبان ترکیه‌ای، حدود ۵۰۰ حرف بود، این حروف برای دستگاه تایپ و ماشین‌های چاپ به مانند یک کابوس بود، در حالی که حروف ترکی جدید فقط ۲۹ حرف را شامل می‌شد.

حروف جدید شبیه حروف انگلیسی به نظر می‌رسید، زیرا بر اساس الفبای لاتین تهیه شده‌بود و برخی از حروف مخصوص زبان ترکی (حاوی علامت گذاری) به منظور پوشش چند تفاوت در تلفظ به آن اضافه شد و سه حرف از جمله X. W؛ و Q. نیز از الفبای ترکی جدید حذف گردید، زیرا این حروف را می‌توان به ترتیب با استفاده از حروف: KS، V؛ و K. نوشت. بر اساس این ساختار تاکسی Taxi به زبان ترکی، Taksi نوشته می‌شود و نوروز Nowruz که به معنای عید نوروز است به صورت Nevrus نوشته می‌شود.

دشوارترین کار پس از اعمال این تغییر اساسی در الفبای ترکی، تغییر همه علائم عمومی در خیابان‌ها بود، زیرا مقامات ترکیه مجبور بودند نوشتن اسامی خیابان‌ها، مغازه ها، ایستگاه‌های اتوبوس، مؤسسات تجاری و ایستگاه‌های قطار را با استفاده از الفبای جدید تغییر دهند و شرکت‌های روزنامه و مجله مجبور بودند تنظیمات مربوط به چاپگر‌ها را تغییر دهند. اسناد رسمی قدیمی باید به روز می‌شدند و کتاب‌های درسی مجددا چاپ می‌شدند.

دولت ترکیه خیابان‌های خود را با کاغذ‌های حاوی الفبای جدید پر کرد تا همه آن‌ها را ببینند و مدارسی برای آموزش الفبای جدید برای افراد بین ۱۶ تا ۴۰ سال افتتاح کرد، به گونه‌ای که تنها در استانبول در حدود ۲۰۰ هزار زن و مرد به این کلاس‌ها پیوستند و مصطفی کمل آتاتورک علاوه بر سازماندهی دروس نیمه نمایشی برای این منظور و تشویق مردم به پذیرش الفبای جدید، به سرکشی از این مراکز در آناتول می‌پرداخت.

تغییر زبان نوشتاری جمعیتی در حدود ۱۴ میلیون نفر طی چند هفته، یک موفقیت تحصیلی عالی بود، اما با وجود شور و شوق زیادی که برخی از مردم ترکیه برای یادگیری الفبای جدید از خود نشان دادند، بخش دیگر نیز به دلیل از دست دادن الفبای زیبای عربی ابراز تأسف می‌کردند به ویژه که بخش جدایی ناپذیر هویت آن‌ها را تشکیل می‌داد و در داخل مساجد آن‌ها نیز حک شده بود.

مصطفی کمال آتاتورک این سه الفبای لاتین W. Q؛ و X. را حذف کرد، سپس آن‌ها را ممنوع کرد و مجازات‌های سختی را برای همه کسانی که از آن‌ها در مکان‌های عمومی استفاده می‌کردند، اعمال نمود. تنها راه استفاده قانونی از این حروف زمانی بود که بخشی از یک کلمه خارجی به شمار می‌رفتند که برای زبان ترکی قرض گرفته شده بودند؛ به عنوان مثال، یکی از بزرگترین کانال‌های تلویزیونی در ترکیه Show TV است و برخی از تبلیغات غول پیکر نیز وجود دارند که چاپگر‌های Xerox را تبلیغ می‌کنند.

در سال ۲۰۰۷ شهردار یک شهر در جنوب شرقی ترکیه کارت تبریک برای شهروندان خود به مناسبت فرارسیدن سال نو (نوروز) ارسال کرد و به جای نوشتن Nevruz، کلمه Nowruz را نوشت، سپس اتهاماتی علیه وی به دلیل استفاده از W. وارد شد. البته تاکنون اتهامات مشابهی علیه برخی از مقامات دولتی به دلیل ارتکاب چنین خطا‌های نوشتاری مطرح شده است.