مهم‌ترین عامل پریشانی سالمندان چیست؟

 از دست دادن حمایت اجتماعی به دلیل مرگ همسر یا خواهر و برادر، استرس ناشی از بازنشستگی، مسائل مالی، اجتماعی، سلامت و مرگ‌ومیر سبب بروز افسردگی و غمگینی در میان افراد سالمند و سالخورده می‌شود.

براساس آمارها، جمعیت سالمندان در دنیا به دلیل ارتقای سطح بهداشت در حال افزایش است و این در شرایطی است که این دوره به نظر متخصصان روانشناس به عنوان بلوغ پیری شناخته می‌شود که با چالش‌های بسیار مهمی از جمله مشکلات جسمانی و روانی همراه است‌.

وزیر بهداشت و درمان و آموزش پزشکی نیز اخیرا اعلام کرد: جمعیت سالمند در ایران به شدت در حال افزایش است. سالمندان کشور غمگین هستند زیرا جوانی نکرده پیر شدند. این افراد در دوران جوانی به علت نبود زیرساخت‌ها احساس سرباری می‌کردند و امروز هم احساس افسردگی می‌کنند. 

افزایش جمعیت سالمندان و مخاطرات آن

محمدرضا محمدی، روانشناس بالینی، رسیدن به دوره سالمندی را برای هر فردی اجتناب‌ناپذیر دانست و گفت: با توجه به اهمیت بهداشت روان سالمندان، این دوره را دوره افت شناختی یعنی زمان کاهش درآمد، کاهش روابط اجتماعی، از دست دادن نقش‌های اجتماعی، کاهش سلامت و یا داغدیدگی سالمند باید عنوان کرد. 

وی با بیان این‌که استرس ناشی از این عوامل با بروز علائم افسردگی در سالمندان رابطه معناداری دارد، افزود:‌ اخیرا وزیر بهداشت با تاکید بر افزایش جمعیت سالمند کشور درباره تبعات مخاطره‌آمیز روحی و روانی این قشر در سطح جامعه هشدار داد. از این رو نیاز است با رویدادهای عمده استرس‌زا و در عین حال مسائل و مواردی که در افسردگی و افت شناختی قشر سالمندان نقش دارد آشنا شد. همچنین باید برای پیشگیری از افزایش آثار و تبعات مخرب آن در سطح جامعه و کاهش آن گام‌هایی جدی‌تر برداشت. 

این متخصص اعصاب و روان ادامه داد: استرس به دلیل مسائل مالی، اجتماعی، کاری، سلامت و مرگ‌ومیر در هر جامعه‌ای با بروز علائم افسردگی در سالمندان مرتبط است و وقوع این اختلال امری اجتناب‌ناپذیر به شمار می‌رود. 

محمدی بیان کرد: براساس تحقیقات به عمل آمده، سالمندی که درآمد کمتری دارد ۵۰ درصد احتمال دارد به افسردگی مبتلا شود.

وی با بیان این‌که شبکه اجتماعی و حمایت‌ها هم وضعیت سلامت فیزیکی و هم روانی سالمندان را تحت تاثیر قرار می‌دهد،‌ گفت: مسائل اجتماعی بعد از مالی موثرترین مورد در بروز افسردگی در میان سالمندان است. این عامل برای اکثریت سالمندان موجب استرس می‌شود و در ایجاد پریشانی روانی آنها نقش دارد.

بازنشستگی و تاثیر آن در ابتلا به افسردگی

این روانشناس بالینی تصریح کرد: کاهش تفریحات و سرگرمی‌ها، کاهش تعداد دوستان صمیمی و کاهش فعالیت‌های اجتماعی در ابتلای سالمندان به افسردگی نقشی عمده‌ خواهد داشت. در واقع به دلیل کاهش تعاملات اجتماعی، حمایت اجتماعی از سالمندان کم می‌شود و حمایت اجتماعی کم با افسردگی رابطه دارد.

محمدی در مورد رابطه استرس ناشی از مسائل کاری با افسردگی سالمندی توضیح داد: بازنشستگی، دارا بودن اختلافات در محل کار و اشتغال مجدد در پیش‌بینی افسردگی سالمندان در مسائل کاری نقشی عمده دارد. همچنین در میان رویدادهای استرس‌زای سالمندی که دوره بازنشستگی خود را می‌گذراند به عبارتی فرد سالمند نقش خود را در یک محیط از دست می‌دهد و این حالت در آن به کاهش اعتمادبه‌نفس و انگیزه منجر می‌شود که همین عوامل می‌تواند در ابتلا به افسردگی نقش داشته باشد. 

این متخصص اعصاب و روان یادآور شد: سالمندان در این دوره به دلیل ناتوانی مالی به کارهایی با درآمد پایین و نامناسب رو می‌آورند که سبب نارضایتی در شغل جدید و ایجاد استرس می‌شود. مشاغل جدید برای سالمندی که دوره بازنشستگی خود را سپری می‌کند عمدتا جایگاه شغلی را که تا پیش از این داشته است فراهم نمی‌آورد و همین امر سبب تنش و نارضایتی او می‌شود. در نتیجه مواجه شدن با رویدادهای منفی زندگی همچون بازنشستگی در بروز افسردگی سالمند نقش دارد. 

وی با بیان این‌که استرس شغلی می‌تواند به بیماری‌های قلبی ـ عروقی، افسردگی و اضطراب منجر شود،‌ اظهار کرد: استرس داشتن به دلیل مسائل مرتبط با سلامت و ابتلا به بیماری‌های جسمانی در دوره سالمندی، اختلال خواب و ناتوانی از جمله عوامل مخاطره‌آمیز در بروز بیماری افسردگی در میان افراد سالمند است.

محمدی افزود: اضطراب و استرس مراقبت از افراد خانواده، ابتلا به بیماری جسمانی یا ناتوانی‌های شخص سالمند افسردگی را بین این قشر می‌تواند تشدید کند. همچنین مرگ یک عزیز که فرد سالمند به آن شخص تکیه داشته است، سبب انزوای اجتماعی او و در نتیجه افسردگی می‌شود.