بیماری نامرئی که در کمین زنان کم تحرک نشسته است

همه ما در اطرافمان زنان و مردان سالخورده و میانسال زیادی را دیده‌ایم که با یک سرخوردن روی فرش، چرخش ناگهانی، خم و راست شدن سریع و یا حتی عطسه دچار شکستگی لگن، مهره گردن و یا سایر استخوان‌های بدن می‌شوند و همین مساله، استقلال آنها را در زندگی می‌گیرد چون بدون کمک اطرافیان قادر به انجام امور روزمره خود نیستند.

با توجه به اینکه گفته می‌شود ۲۵ درصد از افراد سالمندی که دچار شکستگی می‌شوند در همان بیمارستان فوت می‌کنند بنابراین پیشگیری و درمان پوکی استخوان در همان دوران جوانی و میانسالی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.

پوکی استخوان برای این یک بیماری نامرئی است که تا زمانی که یک استخوان نشکند علایمی از خود بروز نمی‌دهد.

گرچه این بیماری در هر ۲ جنس زن و مرد دیده می‌شود اما به گفته متخصصان از هر سه زن بالای ۵۰ سال یک نفر و از هر پنج مرد یک نفر به پوکی استخوان مبتلا می‌شود.

در زنان که با شروع یائسگی ضعف در استخوان‌ها آغاز می‌شود به همین دلیل بانوان باید از سنین جوانی به فکر تراکم استخوان و سلامت آن باشند.

این مساله زمانی آشکارتر می‌شود که بدانیم به گفته مسئولان وزارت بهداشت نیمی از زنان بالای ۵۰ سال کشور دچار پوکی استخوان هستند.

گرچه عوامل زیادی چون مصرف برخی داروهای کورتونی، کمبود ویتامین دی و تغذیه نادرست می‌تواند عامل بروز بیماری پوکی استخوان باشد اما کم تحرکی و ورزش ناکافی نیز عامل مهم دیگری است که علاوه بر قراردادن زنان در معرض انواع بیماری‌ها خطر ابتلا به پوکی استخوان را هم در آنها افرایش می‌دهد.

متخصصان معتقدند شاخص توده بدنی کمتر از ۱۹ عامل خطر ابتلا به پوکی استخوان است و وزن پایین در دختران و زنان به کاهش سطح استروژن منجر شده و مانند دوران بعد از یائسگی موجب گسترش پوکی استخوان می‌شود و همچنین افراد بسیار لاغر نیز بیشتر در معرض خطر شکستگی قرار دارند.

زنان بیشتر از مردان در معرض پوکی استخوان قرار دارند

یک فوق تخصص روماتولوژی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی قزوین در این رابطه گفت: پوکی استخوان یک نوع بیماری است که در آن استخوان‌های فرد متخلخل و شکننده شده و در نتیجه آن خطر شکستن خود به خودی استخوان ها افزایش می‌یابد.

دکتر مهین لشگری با طبقه‌بندی عوامل خطر بیماری پوکی استخوان اظهار داشت: این عوامل به ۲ گروه غیرقابل کنترل و قابل کنترل تقسیم می‌شود که در دسته عوامل غیرقابل کنترل می‌توان به مواردی چون افزایش سن، جنس، نژاد و سابقه فامیلی مثبت و در گروه عوامل قابل کنترل به رعایت نکردن تغذیه، فعالیت فیزیکی و مصرف سیگار اشاره کرد.

وی با بیان اینکه در صورت رعایت شیوه زندگی سالم می‌توان از بروز عوامل خطر قابل کنترل پیشگیری کرد، افزود: تراکم استخوان در سال‌های نوجوانی و جوانی به حداکثر می‌رسد و در حدود سنین ۳۵ تا ۴۵ سالگی در هر ۲ جنس شروع به کاهش می‌کند.

لشگری ادامه داد: پس از این سنین و در زنان بعد از یائسگی به دلیل از دست دادن هورمون‌های جنسی کاهش تراکم شدت می‌یابد که البته باید گفت سرعت کاهش توده استخوانی در هر ۲ جنس تحت تاثیر عواملی مانند نمایه توده بدنی، مصرف سیگار، بی‌حرکتی، اختلالات تولید و متابولیسم ویتامین D و پرکاری پاراتیرویید است.

این پزشک فوق تخصص روماتولوژی یادآور شد: یکی از عواملی که می‌تواند تا حد زیادی در پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان موثر باشد انجام منظم فعالیت‌های ورزشی تحمل کننده وزن و انجام ورزش‌های تقویت کننده عضلات است که موجب ساخته شدن استخوان و عضلات می‌شود.

لشگری افزود: در این راستا علاوه بر رعایت رژیم غذایی حاوی لبنیات، دریافت نور کافی خورشید و پرهیز از مصرف دخانیات و الکل، انجام سه مرتبه ورزش‌های تحمل کننده وزن مانند پیاده‌روی در هفته و هر مرتبه به مدت ۳۰ تا ۴۰ دقیقه موثر است.

۷۵ درصد زنان بالای ۱۸ سال شهری قزوین کم تحرک هستند

مشاور امور بانوان رییس دانشگاه علوم پزشکی و معاون فنی مرکز بهداشت قزوین اظهار داشت: براساس نتایج هفتمین پیمایش عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر که در سال ۹۵ انجام شد، ۷۵ درصد زنان بالای ۱۸ سال شهری و ۵۵ درصد زنان روستایی این استان تحرک بدنی کمی دارند.

دکتر ناهید یزدی افزود: همچنین براساس این پیمایش ۷۴ درصد زنان بالای ۱۸ سال ساکن در مناطق شهری و ۵۹ درصد زنان بالای ۱۸ سال ساکن در مناطق روستایی قزوین نیز دچار اضافه وزن و چاقی هستند.

وی اضافه کرد: این کم تحرکی‌ها علاوه بر خطر ابتلا به دیابت و فشار خون، احتمال ابتلا به پوکی استخوان را هم افزایش می‌دهد.

یزدی ادامه داد: با توجه به اهمیت و عوارض کم تحرکی بر سلامت در سال‌های اخیر سازمان بهداشت جهانی در انتخاب شعار هفته سلامت بانوان بر موضوع تحرک بدنی تمرکز کرده است.

وی اظهار داشت: با توجه به افزایش جمعیت سالمند در جامعه شیوع استئوپروز و شکستگی استخوان نیز به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد به طوری که هم اکنون نیز گفته می‌شود در هر سه ثانیه استخوان یک نفر در دنیا شکسته می‌شود.

این مسئول یادآور شد: به خاطر تاثیر کم تحرکی و ورزش ناکافی در ابتلا به پوکی استخوان مراکز و پایگاه‌های بهداشتی فضاهایی را جهت آموزش حرکات ورزشی درست به زنان اختصاص می‌دهند.

یزدی همچنین توزیع مکمل‌های ویتامین دی بین سالمندان روستاها و دانش‌آموزان را نیز یکی دیگر از اقدامات مراکز بهداشتی در سال‌های گذشته عنوان کرد و گفت: دانشگاه علوم پزشکی استان با وجود کمبود اعتبارات تلاش کرده تا حداقل سالمندان روستایی از این مکمل‌ها به تعداد ماهانه یک مرتبه بهره‌مند شوند و امسال هم در صورت تامین اعتبار مورد نیاز، این طرح ادامه می‌یابد.

بیماری‌های مفصلی و چاقی عمده‌ترین مشکل سلامت زنان قزوین است

مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری قزوین گفت: براساس نتایج سند ارتقای وضعیت زنان، تحلیل وضعیت بانوان نشان می‌دهد عمده مساله در خصوص وضعیت بهداشت و سلامت مربوط به بیماری‌های مفصلی، چاقی، فشار خون و دیابت است که متاسفانه در بین زنان ایرانی رایج بوده و به طور قطع با تغییر سبک زندگی و تمرین‌های ورزشی قابل درمان خواهد بود.

صدیقه ربیعی افزود: مساله پوکی استخوان اگرچه در بین هر ۲ جنس زن و مرد مشترک است اما بیشتر زنان را تحت تاثیر قرار داده و به طور ویژه‌تر بانوان شاغل را ساعت‌های طولانی برروی صندلی می‌نشینند، بیشتر تهدید می‌کند.

وی با اشاره به اینکه تغذیه نامناسب بسیاری از بانوان را با مشکل اضافه وزن مواجه کرده و آنها برای رهایی از این اضافه وزن از هر روش غیر اصولی مانند عمل‌های جراحی و مصرف خودسرانه انواع داروها برای کاهش وزن استفاده می کنند، تصریح کرد: متاسفانه همین مسایل، مشکلات دیگری نیز برای سلامت آنها ایجاد کرده است.

ربیعی ادامه داد: در راستای حل مشکل کم تحرکی بانوان که بر ابعاد مختلف سلامت آنها تاثیر دارد علاوه بر فرهنگ‌سازی بیشتر بین آنها، دستگاه‌های متولی از جمله ورزش و جوانان نیز باید با افزایش زیرساخت‌های مناسب ورزشی زمینه تحرک بدنی هرچه بیشتر آنها را فراهم کنند تا از تبعات ناشی از اضافه وزن و همچنین از ناهنجاری‌های اسکلتی که دختران و بانوان ما را تهدید می‌کند، پیشگیری شود.

مدیرکل بانوان و خانواده استانداری قزوین اضافه کرد: در حال حاضر باشگاه‌های خصوصی زیادی ویژه بانوان ایجاد شده اما شاید اقشار ضعف جامعه به دلیل هزینه‌های بالا امکان بهره‌مندی از خدمات این مکان‌ها را نداشته باشند که به همین لحاظ با افزایش امکانات دولتی در نقاط مختلف استان باید نسبت به افزایش تحرک بدنی و ارتقای سلامت زنان اقدام شود.

به گفته ربیعی، هفته سلامت بانوان که با محوریت کم تحرکی برگزار می‌شود فرصت بسیار مناسبی جهت آگاهی بخشی و فرهنگ‌سازی صحیح بین بانوان است تا با افزایش تحرک خود نسبت به پیشگیری از بسیاری بیماری‌ها، از جمله پوکی استخوان اقدام کنند.

براساس بررسی‌های آماری ثبت احوال، الگوی سنی سالمندی از سال ۱۴۲۵ به بعد بر تمام ساختار سنی جمعیت کشور غلبه خواهد کرد و به دلیل کاهش زاد و ولد، جمعیت جوان کاهش خواهد یافت.

با افزایش جمعیت سالمندان، رفاه و سلامت این گروه پرتعداد بیش از پیش اهمیت خواهد یافت و بیماری‌هایی که متاثر از سن هستند مانند بسیاری از سرطان‌ها، فشار خون و پوکی استخوان به معضل جدی‌تری تبدیل خواهند شد.

از آنجا که پوکی استخوان در بین زنان و مردان بیش از ۵۰ سال سن افزایش یافته ضروری است از همین حالا برای پیشگیری و کنترل وضعیت سالمندان آینده تمهیداتی اندیشیده شود.

اجرای طرح‌هایی مانند توزیع مکمل ویتامین دی که نقش زیادی در پیشگیری از بروز پوکی استخوان دارد گرچه هم اکنون به صورت محدود بین سالمندان مناطق محروم آغاز شده اما کافی نیست و باید این مکمل‌ها در سطح وسیع‌تری بین تمام زنان و مردان جوان و سالمند جامعه اجرایی شود.

همچنین آموزش و فرهنگ‌سازی بین دختران از همان سنین کودکی در مدارس برای رعایت اصول درست تغذیه، تحرک بدنی و ورزش نیز از موارد مهم دیگری است که برای داشتن زنان سالم باید به صورت جدی به آن پرداخته شود چرا که افزایش تجهیزات ورزشی و زیرساخت‌های فیزیکی بدون داشتن اراده در بین دختران و بانوان نمی‌تواند سلامت جامعه ما را تضمین کند.

همچنین یکی از گروه‌هایی که بیشتر در معرض چاقی و در نتیجه پوکی استخوان قرار دارند زنان شاغل هستند که ضروری است در دستگاه‌های اجرایی اوقاتی از هفته را به تربیت‌بدنی و تمرین‌های ورزشی بانوان اختصاص دهند.

هفته سلامت بانوان امسال با شعار ترویج فعالیت بدنی برای شادابی و تندرستی زنان ایران اجرایی می‌شود.