دانستنی‌هایی درباره گرمازدگی

گرمازدگی (Heat Stroke) جدی‌ترین شکل آسیب گرمایی است و به عنوان یک وضعیت اضطراری پزشکی در نظر گرفته می شود.

گرمازدگی می تواند موجب مرگ یا آسیب دیدگی مغز و دیگر اندام های داخلی بدن انسان شود. اگرچه گرمازدگی بیشتر افراد بالای 50 سال را تحت تاثیر قرار می دهد، افراد دیگر، به ویژه ورزشکاران جوان سالم نیز می توانند تحت تاثیر این شرایط قرار بگیرند.

گرمازدگی اغلب به صورت شرایطی پیشرونده از بیماری های خفیف‌تر مرتبط با گرما مانند کرامپ های گرمایی، سنکوپ (غش کردن) گرمایی، و خستگی گرمایی شکل می گیرد. با این وجود، گرمازدگی می تواند حتی بدون هیچ گونه نشانه ای از آسیب گرمایی نیز آغاز شود.

گرمازدگی به واسطه قرار گرفتن طولانی مدت در برابر دماهای بالا - به طور معمول در ترکیب با کم آبی بدن - رخ می دهد که به نارسایی سیستم کنترل دمای بدن منجر می شود. در تعریف پزشکی، گرمازدگی شامل افزایش دمای بخش مرکزی بدن به بیش از 104 درجه فارنهایت (40 درجه سانتیگراد) پس از قرار گرفتن در معرض دماهای بالا می شود همراه با عوارضی است که سیستم عصبی مرکزی را درگیر می کنند. از دیگر علائم شایع می توان به حالت تهوع، تشنج، سردرگمی، ناهماهنگی، و گاهی اوقات از دست دادن هوشیاری یا کما اشاره کرد.

علائم گرمازدگی

همان گونه که در بالا اشاره شد، علامت مشخص گرمازدگی دمای بیش از 104 درجه فارنهایت (40 درجه سانتیگراد) بخش مرکزی بدن است. اما غش کردن ممکن است نخستین نشانه گرمازدگی باشد.

از دیگر علائم گرمازدگی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- سردرد ضربان دار

- سرگیجه و سبکی سر

- عدم تعریق به رغم گرما

- قرمزی، داغی و خشکی پوست

- ضعف ماهیچه یا کرامپ ها

 - حالت تهوع و استفراغ

- ضربان قلب سریع که ممکن است قوی یا ضعیف باشد

- تنفس سریع و کم عمق

- تغییرات رفتاری مانند سردرگمی، ناهماهنگی، تلوتلو خوردن

- تشنج

- از دست دادن هوشیاری

کمک های اولیه برای گرمازدگی

اگر نسبت به این مساله که فردی به گرمازدگی مبتلا شده است، مشکوک هستید، بلافاصله با مرکز فوریت های پزشکی (115) تماس گرفته یا فرد را به یک بیمارستان منتقل کنید. هر گونه تاخیر در دریافت کمک پزشکی می تواند مرگبار باشد.

اگر در انتظار رسیدن ماموران اورژانس هستید، کمک های اولیه را آغاز کنید. فرد را به محیطی با تهویه مطبوع مناسب منتقل کنید یا حداقل وی را در مکان سایه و خنک قرار داده و لباس های اضافه را از تن وی درآورید.

در صورت امکان، دمای بخش مرکزی بدن فرد را اندازه گیری کنید و کمک های اولیه برای کاهش دما به 101 تا 102 درجه فارنهایت (38 درجه سانتیگراد) را آغاز کنید. اگر دماسنج ندارید، در آغاز کمک های اولیه تامل نکنید.

برای کاهش دمای بدن فرد گرمازده می توانید راهبردهای زیر را مد نظر قرار دهید:

با کمک پنکه یا وسیله دیگر هوای مکانی که بیمار در آن قرار دارد را به جریان درآورید، در شرایطی که پوست وی را با آب مرطوب می کنید.

بسته های یخ را روی زیربغل، کشاله ران، گردن و پشت بیمار قرار دهید. این مناطق سرشار از رگ های خونی نزدیک به پوست هستند و خنک سازی آنها ممکن است به کاهش دمای بدن کمک کند.

بیمار را زیر دوش آب سرد قرار داده یا در یک وان آب سرد غوطه‌ور کنید.

اگر بیمار گرمازده جوان و سالم است و ورزش شدید به این شرایط منجر شده است می توانید از وان یخ برای کمک به کاهش دمای بدن استفاده کنید.

از یخ برای بیماران مسن، کودکان، بیماران مبتلا به بیماری های مزمن، یا هر فردی که گرمازدگی وی ناشی از ورزش شدید نبوده است، استفاده نکنید. انجام این کار می تواند خطرناک باشد.

برای دریافت راهنمایی های بیشتر می توانید با بخش اورژانس یک بیمارستان یا مرکز فوریت های پزشکی تماس بگیرید.

عوامل خطرآفرین برای گرمازدگی

گرمازدگی بیشتر افراد مسن که در خانه هایی با تهویه مطبوع نامناسب یا جریان هوای ناکافی زندگی می کنند را تحت تاثیر قرار می دهد. همچنین، افراد در هر سنی در صورت عدم مصرف آب به میزان کافی، ابتلا به یک بیماری، یا مصرف الکل می توانند دچار گرمازدگی شوند.

گرمازدگی ارتباط نزدیکی با شاخص گرما دارد که بر اساس آثار رطوبت نسبی و دمای هوا مشخص می شود. رطوبت نسبی 60 درصد یا بیشتر تبخیر عرق را مختل می کند که توانایی بدن برای خنک سازی خود را کاهش می دهد.

خطر بیماری مرتبط با گرما زمانی که شاخص گرما به 90 درجه فارنهایت (32 درجه سانتیگراد) یا بیشتر می رسد، به طور قابل توجهی افزایش می یابد. از این رو، توجه به این شاخص به ویژه طی دوران امواج گرما اهمیت دارد و به خاطر داشته باشید که قرار گرفتن در معرض نور مستقیم خورشید می تواند شاخص گزارش شده را تا با 15 درجه نیز افزایش دهد.

اگر در یک محیط شهری ساکن هستید، طی یک موج گرمایی بلند مدت ممکن است مستعد ابتلا به گرمازدگی باشید، به ویژه اگر شرایط جوی راکد و کیفیت هوای پایین باشد. طی شرایطی که به نام «اثر جریزه گرمایی» شناخته می شود، آسفالت و بتن طی روز گرما را در خود ذخیره کرده و طی شب به تدریج آن را آزاد می کنند که به افزایش دمای هوای شبانه منجر می شود.

از دیگر عوامل خطرآفرین مرتبط با بیماری مرتبط با گرما می توان به موارد زیر اشاره کرد:

سن

به طور خاص، نوزادان و کودکان تا 4 سال، و بزرگسالان بالای 56 سال نسبت به گرمازدگی آسیب پذیر هستند زیرا آرام‌تر از افراد دیگر با گرما سازگار می شوند.

شرایط سلامت

افراد مبتلا به بیماری های قلبی، ریوی، یا کلیوی، چاقی یا اضافه وزن، فشار خون بالا ، دیابت، بیماری روانی، کم خونی داسی شکل، آفتاب سوختگی، و هر شرایطی که موجب تب شود، در معرض خطر بیشتری برای گرمازدگی قرار دارند.

داروها

از این جمله می توان به آنتی هیستامین ها، داروهای رژیم لاغری، داروهای ادرارآور، داروهای آرام بخش، داروهای مسکن، محرک ها، داروهای تشنج، داروهای قلب و فشار خون، مانند مسدودکننده های بتا و رگ بندها، و داروهای بیماری های روانی، مانند ضد افسردگی ها و داروهای ضد روان‌پریشی اشاره کرد. مواد مخدر مانند کوکائین و متآمفتامین نیز با افزایش خطر گرمازدگی پیوند خورده اند.

دیابت

افراد مبتلا به دیابت در معرض خطر بیشتری برای مراجعه به بخش اورژانس، بستری شدن در بیمارستان، و مرگ ناشی از بیماری مرتبط با گرما قرار دارند و ممکن است خطر این شرایط طی امواج گرما را نادیده بگیرند.

پیشگیری از گرمازدگی

زمانی که شاخص گرما بالا است، باقی ماندن در محیطی یا تهویه مطبوع مناسب بهترین اقدام محسوب می شود. اگر باید در فضای آزاد حضور داشته باشید، با مد نظر قرار دادن برخی اقدامات می توانید از گرمازدگی پیشگیری کنید که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- پوشیدن لباس های سبک، گشاد و رنگ روشن به همراه یک کلاه مناسب، مانند کلاه های حصیری

- استفاده از محصولات ضد آفتاب با SPF 30 یا بیشتر

- نوشیدن مایعات فراوان. برای پیشگیری از کم آبی بدن به طور کلی نوشیدن هشت لیوان آب، آبمیوه یا آب سبزی در روز توصیه شده است. از آنجایی که بیماری مرتبط با گرما می تواند در نتیجه تخلیه نمک نیز رخ دهد، استفاده از یک نوشیدنی ورزشی سرشار از الکترولیت طی دوره های گرما و رطوبت شدید نیز می تواند مفید باشد.

- اقدامات احتیاطی بیشتر هنگام ورزش یا کار در فضای آزاد را مد نظر قرار دهید. توصیه کلی مصرف 24 اونس مایع (حدود سه لیوان) دو ساعت پیش از ورزش و مصرف 8 اونس (یک لیوان) آب یا نوشیدنی ورزشی درست پیش از انجام ورزش است. طی انجام ورزش نیز شما باید هر 20 دقیقه 8 اونس (یک لیوان) آب دیگر مصرف کنید، حتی اگر احساس تشنگی نمی کنید.

- فعالیت های فضای آزاد خود را دوباره برنامه ریزی کرده یا لغو کنید. در صورت امکان حضور خود در فضای آزاد را برای زمان های خنک‌تر روز، مانند اوایل روز یا پس از غروب خورشید، برنامه ریزی کنید.

از دیگر راهبردها برای پیشگیری از گرمازدگی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- بر رنگ ادرار خود نظارت داشته باشید. ادرار تیره‌تر نشانه ای از کم آبی بدن است. به میزان کافی آب بنوشید تا رنگ بسیار روشن ادرار حفظ شود.

- وزن خود را پیش و پس از ورزش اندازه گیری کنید. نظارت بر وزن آبی از دست رفته می تواند به تعیین میزان آبی که باید بنوشید، کمک کند.

- از مایعات حاوی کافئین یا الکل پرهیز کنید زیرا هر دو ماده می توانند موجب از دست رفتن مایع بیشتر و تشدید بیماری مرتبط با گرما شوند. همچنین، نمک مصرف نکنید، مگر این که پزشک به شما چنین توصیه ای کرده باشد. مصرف نوشیدنی های ورزشی یا آبمیوه ساده‌ترین و امن‌ترین روش برای جایگزینی نمک و الکترولیت های از دست رفته دیگر طی دوره امواج گرما است.

- اگر به صرع یا بیماری قلبی، کلیوی یا کبدی مبتلا هستید، رژیم های محدود از نظر مصرف مایعات را دنبال می کنید یا با یک مشکل احتباس مایع مواجه هستید، پیش از افزایش میزان مایعات مصرفی با پزشک خود صحبت کنید.

- اگر در خانه ای فاقد کولر، پنکه یا تهویه مطبوع زندگی می کنید، حداقل دو ساعت از روز - ترجیحا داغ‌ترین زمان روز - را در محیطی با تهویه مطبوع مناسب سپری کنید. طی داغ‌ترین زمان روز پرده ها یا سایه بان ها را در خانه بکشید و طی شب پنجره ها را از دو سمت ساختمان باز کنید تا تهویه هوا صورت بگیرد.

دورنمای گرمازدگی

احتمالا طی هفته پس از بهبود گرمازدگی، حساسیت بیشتری به دماهای بالا خواهید داشت. از این رو، بهترین گزینه پرهیز از آب و هوای داغ و تمرین سنگین تا زمانیست که دکتر به شما بگوید دیگر خطری برای انجام فعالیت های عادی وجود ندارد.