ایران و معمای جمهوری آذربایجان
مجید کریمی
کارشناس قفقاز
مانور نیروهای مسلح ایران در جنوب مرزهای ارس اگر چه دیر اما اقدام بجا و قدرتمند کشور عزیزمان در دفاع از منافع ملی و استراتژیک ایران است.
مدت‌هاست که بیگانه‌پرستان و دشمنان برون‌مرز، برنامه‌ریزی کرده و به گمان باطل خود عرصه سیمرغ را نشانه گرفته‌اند. رزمایش نظامی ایران پیام روشنی به جمهوری آذربایجان داده است تا مافیای حاکم در باکو (نه آحاد مردم) بدانند که از حسن نیت و رفتار برادرانه مردم شریف ایران در این سه دهه سوء استفاده کرده‌اند و این‌بار باید روی دیگر چهره ایران را در ارائه دیپلماسی قدرت و عزت ببینند.
دستگاه دیپلماسی ما نیز بداند که تهدید و هشدار بخشی از هنر دیپلماسی و انتقال پیام به کج‌اندیشان و بخشی از اصول دیپلماتیک است. آنان که سه دهه نشسته‌اند و پیوسته می‌گویند که نباید به باکو پیام مقتدرانه و صریح داد امروز بفرمایند که باکو در برابر دست دوستی و مهر ایران زمین چه پاسخی داده است؟ یادمان نرفته است که الهام علی اف پس از پایان جنگ دوم قره باغ چند بار ایران را مستقیم و غیرمستقیم تهدید کرد.
به چشم دشمنان بین، حرف خود را
بدین حرفت، شناسی نیک و بد را (نظامی گنجوی)
آنان که پیوسته سپارش می‌کنند که باید در روابط سیاسی تنشج‌زدایی را به اجرا در آورد، باید پاسخ دهند چگونه است که ما با کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس و بخشی از کشورهای خاورمیانه در صورت لزوم و مداخله، با قدرت مقابله به مثل می‌کنیم، اما همچنان باید در برابر باکونشینانی که همه راه‌های دوستی را بر ایران بسته‌اند، مماشات کرد. رزمایش کنونی نشان داد که اگر ایران با صلابت و اقتدار ملی عمل کند، دشمنان پیام را جدی خواهند گرفت.
آنان که در دستگاه دیپلماسی و تصمیم‌گیری سطح بالای کشور همچنان از موضع مدارا با باکو سخن می‌گویند باید جواب دهند که علت مانورهای نظامی یکسال گذشته باکو و آنکارا که اکنون پاکستان را نیز وارد آن کرده‌اند چه بوده است؟ آیا نباید از دیپلمات‌هایمان بپرسیم که جایگاه برادر چهارم در رزمایش «سه برادر» آذربایجان- ترکیه- پاکستان کجاست!
آیا همه مانورهای نظامی باکو در یکسال گذشته برای مقابله با ارمنستانی است که شکست را پذیرفت و اکنون نه تنها تهدید نیست که در میان سرخوردگی ملی، غرقِ در یاس و ترس است؟ آذربایجان و ترکیه در یکسال گذشته و پس از پایان جنگ و بازگرداندن بخش مهم قره باغ به جمهوری آذربایجان، سه مانور در آذربایجان در گنجه و مرکز و سه مانور در منطقه عمومی ایغدیر ترکیه در مرز ارمنستان و ایران و دو مانور در نخجوان در مرز با ایران برگزار کرده‌اند.
باید این دسته از دیپلمات‌ها و سیاسیون پاسخ دهند که این مانورها چه تناسبی با قفقاز جنوبی در این محدوده کوچک و در زمانی دارد که اینک ارمنستان دیگر تهدید بشمار نمی‌آید. وانگهی نظامی کردن شمال ارس برای ایران چه پیامدهای ژئوپلتیکی خواهد داشت؟ رویارویی محور آنکارا- باکو با ناتو نباید ما را دچار سردرگمی و یا غفلت کند زیرا محور باکو- آنکارا هدف‌های دوگانه و چند جانبه‌ای را دنبال می‌کند.
ما در سه دهه گذشته در دستگاه دیپلماسی همواره دچار این ذهنیت نادرست هستیم که اگر به ارمنستان نزدیک شویم با آذربایجان چه کنیم؟! این پرسش پیوسته در راهروها و محافل دیپلماتیک تهران به گوش می‌رسد. پاسخ روشن است می‌پرسیم که در این سه دهه با سیاست مماشات و انتظار چه حاصلی داشته‌اید؟ ثمره هنر دیپلماتیک شما در این سه دهه با باکو چه بوده است؟
باکو در این سه دهه راه‌های استراتژیک ما را به دریای سیاه و روسیه بسته و ما را پشت درهای آستارا نگه داشته است. در قراردادهای انرژی ایران را دور زده و فراتر از آن حاضر نشد که راه آهن ایران را نیز به قفقاز کامل کند و سال‌هاست که در تکمیل این پروژه اهمال کرده است. کریدورهای گازی و ریلی را از تفلیس به ایغدیر باز کرده و می کوشد تا کمترین نفوذ ما را در نخجوان نیز به صفر برساند. همه کریدورها را از مراکز انرژی آسیای مرکزی به دریای خزر و به آناتولی تعریف کرده است. آقایان دیپلمات بفرمایند که پیام این تحرکات استراتژیک باکو چیست و چگونه این رویکرد سیاست خارجی علی اف را ارزیابی می‌کنند؟
اگر به‌درستی باکو در راستای منافع ملی خود عمل می‌کند که می‌کند، ما چرا نباید غفلت کرده و منافع ملی خود را بازتعریف کنیم و با کشورهای دوست و کمتر آزاردهنده وارد مذاکرات جدی شویم و فراتر از آن دوستان واقعی‌مان را در جمهوری آذربایجان تقویت کنیم.
ایران ظرفیت‌های بزرگی در جمهوری آذربایجان دارد که شوربختانه در این سه دهه وقت خود را تلف کرده و به سراغ این ظرفیت‌ها نرفته‌ایم. شیعیان عاشق ایران و حدود دو میلیون تات ایران‌دوست و دو میلیون تالشی ایران‌دوست که در شمال تا جنوب این جمهوری پراکنده‌اند، چشم به نمایش قدرت ایران دوخته‌اند و اکنون رزمایش ارتش ایران مایه افتخار و غرور آن‌ها شده و موجی از امید را در وجودشان شعله ور کرده است.
مخور در خانه کس، هیچ زنهار
که با تو آن کند کان زاغ با مار (نظامی گنجوی)
بر خلاف آنان که می‌اندیشند پیام قدرتمند ایران بازتاب‌های بدی در باکو خواهد داشت باید گفت که اتفاقا برعکس ایران دوستان اران و شروان را دلگرم کرده و آنان را به سرزمین مادری خود علاقمندتر خواهد کرد. آن‌ها هرگز از ما نمی پرسند که چرا ایران با دستگاه حاکمه باکو اینگونه عمل کرد.
به آنان که هنوز معتقدند بخاطر مردم ایران دوست جمهوری آذربایجان باید با دولت کنونی مماشات کرد باید گفت که این دولت راه خود را انتخاب کرده و در همایش های جهانی و یا نشست‌های نژادپرستانه خواستار اتحاد قومی با هر آنچه غیر ایرانی است و از راه برنامه‌های ماهواره‌ای هر شب برنامه‌های مخرب و ایران‌ستیزانه را در آسمان شمال غرب ایران پخش می‌کند و هیچ واهمه‌ای هم از ادامه این کار ندارد.
آنگاه ما همچنان تقاضای پخش و راه‌اندازی روزانه تلویزیون تالشی را برای هم وطنانمان در تالش جمهوری آذربایجان که ایرانی تبار و ایران‌دوست هستند، بدون پاسخ گذارده‌ایم. این نتیجه بی‌عملی، انفعال و یا مشاوره نادرست در دستگاه سیاست خارجی ماست که در سه دهه گذشته دست خود را تنها به دو دلیل بی‌منطق و غیردیپلماتیک بسته است: یک آنکه اگر به باکو فشار بیاوریم آن‌ها هجمه رسانه‌ای می‌آورند و افکار عمومی شیعیان آذربایجان را از دست می‌دهیم و دوم اینکه اگر با جمهوری ارمنستان که هیج تهدیدی تاکنون برای ایران نبوده است نزدیک شویم، باکو ناراحت می‌شود و ملاحظات باکو را باید داشته باشیم. مگر باکو که به تل‌آویو نزدیک شد و خاک و پایگاه های اطلاعاتی خود را به اسرائیل داد، ملاحظه کشور برادر و هم دین و هم ریشه خود را کرد؟ باکو چه به سمت ارمنستان بروید و یا نروید که تاکنون هم نرفته‌اید، راه ایران ستیزانه خود را را ادامه خواهد داد و در این راه بازگشتی متصور نیست.
ما اگر با اقتدار و نه با سخن گویی همچنان که رزمایش کنونی نشان داد، پیام بفرستیم، ایران دوستان جمهوری آذربایجان که اکثریت را تشکیل می‌دهند خوشحال‌تر می‌شوند و برعکس فشار به علی اف بیشتر خواهد شد.
بترس ار چه شیری ز شیرافکنان
دلیری مکن با دلیر افکنان (نظامی گنجوی)
ما باید به دیپلمات‌های خود بیاموزیم که در قفقاز جنوبی در همسایگی ما، دو کشور هم‌مرز داریم که هر یک برای ما بنوبه خود مهم هستند و حتی اتحاد با آن یکی، تهدیدی علیه دیگری نیست. این هنر دیپلماسی و دفاع از منافع ملی است.
نیک مردان به بد عنان ندهند
دوستان را به دشمنان ندهند (نظامی گنجوی)
ارسال نظر