نگاهی به بیوگرافی و کارنامه هنری سوسن تسلیمی بازیگر صاحب‌سبک سالیان دور سینمای ایران

سرویس فرهنگی مستقل‌آنلاین: سوسن تسلیمی در ١٨ بهمن ۱۳۲۸ در شهر رشت و در خانواده‌ای هنرمند و اهل سینما به دنیا آمد. پدرش خسرو تسلیمی مدیر تولید و تهیه‌کننده سینمای ایران بود و مادرش منیره آخوندنیا (تسلیمی) بازیگر. سیروس تسلیمی فیلم‌نامه‌نویس، تهیه‌کننده و بازیگر سینما نیز برادر اوست.

آغاز فعالیت‌های هنری سوسن تسلیمی

سوسن تسلیمی فعالیت هنری خود را با تئاتر را از سال ۱۳۵۰ شروع کرد و هم‌زمان نیز در رشته تئاتر از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران به تحصیل پرداخت. تسلیمی پیش از ورود به سینما در تئاتر به‌عنوان بازیگر فعالیت داشت و با گروه‌های تئاتری مختلف از جمله «بازیگران شهر»، «تئاتر پیاده» و تئاتر «چهارسو» و کارگردانانی مانند آربی اوانسیان، داریوش فرهنگ، هرمز هدایت، مهدی هاشمی، بیژن مفید و بهرام بیضایی همکاری کرده بود.

ورود سوسن تسلیمی به سینما

فعالیت سینمایی او در همکاری با بهرام بیضایی آغاز شد. او در فیلم چریکه تارا به کارگردانی بهرام بیضایی در سال ۱۳۵۷ بازی کرد که بازی او بسیار موردتوجه قرار گرفت و برنده لوح تقدیر جشنواره سن سباستین شد.

سوسن تسلیمی و سریال سربداران

مهم‌ترین نقش سوسن تسلیمی که او را در میان مردم به شهرت رساند در سال 1363 اتفاق افتاد. او در این سال در سریال محبوب و موفق سربداران ساخته محمدعلی نجفی بازی کرد. شخصیتی که تسلیمی نقشش را ایفا کرد «فاطمه» زنی مصمم و مقتدر بود که مانند مردان لباس می‌پوشید و اسب‌سواری می‌کرد و رهبری گروهی جنگجو را برعهده داشت.

سوسن تسلیمی و فیلم باشو غریبه‌ای کوچک

سوسن تسلیمی ماندگارترین بازی‌هایش را در چهار فیلم بهرام بیضایی یعنی چریکه تارا، مرگ یزدگرد، باشو غریبه کوچک و شاید وقتی دیگر ارائه کرده‌است. در سال ۱۳۶۴، در اوج جنگ تحمیلی، تسلیمی ایده اولیه فیلم باشو غریبه کوچک را در طرح کوتاهی، با بهرام بیضایی مطرح کرد. بیضایی نیز که به دنبال موضوعی برای ساخت فیلم درباره کودکان بود از آن استقبال کرد و فیلم‌نامه‌ای بر اساس آن نوشت و کارگردانی کرد. باشو غریبه کوچک ابتدا توقیف شد تا بالاخره پس از 5 سال در سال ۱۳۶۹ و هنگامی‌که سوسن تسلیمی به سوئد مهاجرت کرده بود به نمایش درآمد و توانست موفقیتی عظیم کسب کند.

زندگی شخصی و خانوادگی سوسن تسلیمی

در سال‌های آغازین بازیگری تئاتر سوسن تسلیمی با داریوش فرهنگ در گروه تئاتری پیاده آشنا شد. این آشنایی منجر به رابطه بیشتر و نهایتاً ازدواج شد. این دو صاحب دختری بنام توکا شدند اما ازدواج آن‌ها بعد از سال‌ها زندگی مشترک در سال 1366 به دلیل تصمیم سوسن تسلیمی به مهاجرت به سوئد به جدایی انجامید. توکا دختر سوسن تسلیمی که گرافیست است در حال حاضر در سوئد اقامت دارد و با مطبوعات سوئد همکاری می‌کند.

مهاجرت سوسن تسلیمی به سوئد

می‌گوید در سال‌های آخر حضور در ایران به دلیل وضعیت بد اقتصادی در کارهای هنری مشکلات شدید مالی گریبان گیر خودش و داریوش فرهنگ شده بود که حتی آن زمان برای پذیرایی از یک مهمانی خانوادگی مجبور شد گردنبند طلایی را برای اینکه جلوی مهمانشان خجالت‌زده نشود بفروشد. او در سال 1364 با صد دلار به همراه دخترش از ایران خارج شد و بعد سکونت در سوئد و حقوقی بیکاری که در آن کشور می‌گرفت توانست کارهای هنری خود را پی بگیرد.

تسلیمی در سال ۱۳۶۶ به سوئد مهاجرت کرد. اما این مهاجرت باعث نشد او سینما و تئاتر را کنار بگذارد.

او یک سال پس از ورود به سوئد، در تئاتری به نام آتلیه تئاتر شروع به کار کرد و کارش ارسال نامه‌های دفتر، نظافت، فروش بلیت و درست کردن قهوه تا حتی تنظیم نور صحنه در زمانی که مسئول آن به دلیل بیماری در سرکار حضور نداشت بود.

در آن دوره، او شب‌ها در خانه نمایش «مده آ» را بر اساس ترجمه سوئدی‌اش تمرین می‌کرد، خودش هم بازیگر بود و هم کارگردان. این کار به او دلگرمی می‌داد که هنوز در زمینه‌ای که دوست دارد مشغول فعالیت است.

اولین فیلمی که او در سوئد بازی کرد در آن ظاهر شد فیلم «مرز» به کارگردانی رضا پارسا بود. او همچنین در سال ۱۳۷۰ اولین تئاتر خود را در سوئد با عنوان «مده‌آ» به روی صحنه برد که کارگردانی، متن و بازیگری آن را خودش به عهده داشت که اقتباسی بود از آثار کلاسیک یونان و اساطیر یونانی و تسلیمی با کمک ماسک‌های مختلف در چند نقش در آن ظاهر شد. او پیش‌ازاین کار در نمایشی به نام «آنگرد» نیز حضور یافته بود.

فعالیت‌های فرهنگی سوسن تسلیمی در سوئد

از سال ۱۹۹۹ میلادی تا ۲۰۰۲ میلادی تسلیمی جزو هیئت‌مدیره مهم‌ترین مرکز تصمیم‌گیرنده فیلم سوئد، انستیتوی فیلم سوئد بود. او هم‌اکنون نیز در وزارت فرهنگ سوئد جزو اعضای هیئت مشاورین تئاتر سوئد است. او همچنین سال‌هاست به تدریس بازیگری در سوئد نیز مشغول است. در سال‌های اخیر او نمایشنامه‌های زیادی در سرتاسر سوئد به روی صحنه بده است که اغلب به زبان سوئدی اجرا شده‌اند.

سوسن تسلیمی و کارگردانی سینما

اولین فیلمی سوسن تسلیمی کارگردانی کرد فیلمی با نام «حادثه قریب‌الوقوع» بود که در جشنواره فیلم گوتنبرگ به‌عنوان فیلم افتتاحیه به نمایش درآمد. موفقیت این فیلم باعث شد تسلیمی بیشتر به فیلم‌سازی روی آورد. او سه فیلم برای تلویزیون سوئد کارگردانی کرد که یکی از آن‌ها که فیلمی یک‌ساعته‌ به نام «عشق، عشق، عشق» بود و به زندگی یک مادر و دختر سوئدی می‌پرداخت بسیار مورد استقبال قرار گرفت. او سپس فیلم چهارساعته «بازداشتگاه» را جلوی دوربین برد. او همچنین در طول این مدت علاوه بر کارگردانی فیلم چندین نمایش را نیز کارگردانی کرد که «مدیرعامل» از جدیدترین کارهای او در زمینه تئاتر محسوب می‌شود.

کتابی با عنوان اسطوره مهر درباره زندگی و آثار او به کوشش بی‌تا ملکوتی به چاپ رسیده و همچنین کتاب گفتگویی با او درباره زندگی و آثارش تحت عنوان «سوسن تسلیمی در گفتگویی بلند با محمد عبدی» در لندن منتشر شده ‌است.

آثار سوسن تسلیمی به‌عنوان بازیگر سینما

• ۱۳۵۷ چریکه تارا (بهرام بیضایی) در نقش تارا
• ۱۳۶۱ مرگ یزدگرد (بهرام بیضایی) در نقش زن آسیابان
• ۱۳۶۴ مادیان (علی ژکان) در نقش رضوانه
• ۱۳۶۵ باشو، غریبه کوچک (بهرام بیضایی) در نقش نایی جان
• ۱۳۶۵ طلسم (داریوش فرهنگ) در نقش عروس مُرده
• ۱۳۶۶ شاید وقتی دیگر... (بهرام بیضایی) در نقش‌های کیان، ویدا، مادر

آثار سوسن تسلیمی به‌عنوان کارگردان سینما

• حادثه قریب‌الوقوع (در کشور سوئد)
• تصویر

آثار تئاتری سوسن تسلیمی

• ۱۳۷۰ مده آ (بعلاوه نویسنده، کارگردان)
• مرگ یزدگرد (بهرام بیضایی)
• زیرزمین
• دایره گچی قفقازی (برتولت برشت)
• زنده‌به‌گور (صادق هدایت)
• خواهر من باغی است با حصار (تنسی ویلیامز)
• پیرمرد مضحک (تادئوش روژه ویچ)
• خلوت خفتگان (پیتر گیل)
• سواری درآمد… (مهین تجدد)
• داستانی نه تازه (مهدی هاشمی)
• عروسی خون (فدریکو گارسیا لورکا)
• کالیگولا (آلبر کامو)
• انسان و حیوان و تقوا (لوئیجی پیراندلو)
• ایولف کوچک (هنریک ایبسن)
• نامه‌هایی از من به خانواده‌ام (رضا قاسمی)
• ترس و نکبت رایش سوم (برتولت برشت)
• باغ آلبالو (آنتوان چخوف)
• شهر کوچک ما (تورنتون وایلدر)
• روسپی بزرگوار (ژان پل سارتر)
• وای بر مغلوب (غلامحسین ساعدی)
• با خشم به یادآور (جان آزبرن)
• امشب از خود می‌سازیم (لوئیجی پیراندلو)
• چشم‌اندازی از پل (آرتور میلر)

آثار تلویزیونی سوسن تسلیمی به‌عنوان بازیگر

• ۱۳۵۰، روسپی بزرگوار (نویسنده: ژان پل سارتر)
• ۱۳۵۲، حلقه جادو، کودک و نوجوان
• ۱۳۶۳، سربداران (کارگردان: محمدعلی نجفی)

جوایز و افتخارات سوسن تسلیمی

• جایزه‌ای برای بازی در نمایش «قربانی»،
• ۱۹۹۵ سلستینا (ریکس تیاترین، ۱۹۹۵)
• ۱۹۹۹ جایزه بهترین بازیگر سال از طرف آکادمی سوئد برای نمایش «مده آ».
• جایزه ویژه شخصیت ممتاز فرهنگی را در رشته کارگردانی فیلم و بازیگری، از طرف دولت سوئد در سال 2003