نگاهی به زندگی و کارنامه فیلم‍سازی جعفر پناهی فیلم‌ساز معترض سینمای ایران

سرویس فرهنگی مستقل‌آنلاین: جعفر پناهی متولد 20 تیر 1339 در شهر میانه است. پدر جعفر پناهی نقاش ساختمان بود که مشوق اصلی او در این مسیر شد. شروع فعالیت جعفر پناهی در 12 سالگی بود که او با نوشتن داستانی جایزه کتابخانه محله را برد، سپس برای اولین بار به‌عنوان بازیگر در فیلم کوتاه فیل و فنجان بازی کرد.

بعد از مدتی فعالیت در چند فیلم کوتاه به‌عنوان دستیار، دوربین عکاسی گرفت و شروع به عکاسی نمود، سپس به سربازی رفت و در جبهه‌ها جنگ کار عکاسی و برپایی نمایشگاه در پادگان را انجام می‌دهد

به پیشنهاد یکی از مسئولان تلویزیون به‌عنوان مستندساز به جبهه رفت و گزارش‌های مختلفی از عملیات رزمندگان در جنگ ایران و عراق را تهیه کرد.

 او در سال 1363 در سن 24 سالگی وارد دانشکده صداوسیما شد

در سال 1364 کامبوزیا پرتوی ساخت فیلم ماهی را آغاز کرد. جعفر پناهی سر فیلمش رفت و دستیار شد. پس از مدتی هم در مرکز صداوسیمای بندرعباس به فیلم‌سازی مشغول شد. سپس به بازیگری و دستیاری عباس کیارستمی در فیلم زیر درختان زیتون در سال 1373 پرداخت.

 اولین فیلم جعفر پناهی

پناهی بالاخره تصمیم به ساخت اولین فیلم خود گرفت. او فیلم بادکنک سفید را به نویسندگی عباس کیارستمی سال 1373 برای شبکه دو تلویزیون جلوی دوربین برد. این فیلم با وجود اینکه هیچ جایزه‌ای در ایران نبرد توانست برنده دوربین طلایی جشنواره فیلم کن فرانسه، برنده هنر و تجربه فیلم کن فرانسه، برنده انجمن منتقدان بین‌المللی فیلم کن، جایزه بزرگ توکیو ژاپن و جایزه فیلم سائوپائولو شود.

زندگی شخصی و خانوادگی جعفر پناهی

 جعفر پناهی با طاهره سعیدی ازدواج کرده است. ثمره ازدواج آن‌ها دو فرزند دختر بنام پناه و سولماز است.

دستگیری جعفر پناهی

جعفر پناهی در ماجراهای پس از انتخابات سال 88 دوبار در جریان اعتراضات بازداشت شد و بار دوم به دلیل حکم دادگاه به جرم تبانی علیه نظام جمهوری اسلامی به زندان محکوم شد.

او درنهایت به 6 سال حبس تعزیری، 20 سال محروم از فیلم‌سازی و فیلم‌نامه‌نویسی، 20 سال محکومیت از سفر به خارج و 20 سال ممنوعیت مصاحبه با رسانه‌های داخلی و خارجی محکوم شد.

بازداشت او سه ماه در زندان اوین به طول انجامید.

او با وجود ممنوعیت همچنان به فیلم‌سازی مشغول است و در فستیوال‌های جهانی شرکت می‌کند.

جعفر پناهی 5 خرداد 1397 در یکی از بیمارستانهای تهران بستری شد . علت بستری شدن این کارگردان درد در ناحیه قفسه سینه و افت فشار اعلام شد . او درباره سلامتی جسمی‌اش در صفحه اینستاگرامش نوشت: «سلام دوستان، سپاس از لطف همه شما. حالم خوب است. مسئله خاصى نیست. نه مشکل قلب دارم و نه بیمارى حاد. در حد توفیق اجبارى براى استراحت و فکر کردن به فیلم بعدى. همین.»

سبک فیلم‌سازی جعفر پناهی

جعفر پناهی سبکی خاص در فیلم‌سازی دارد که در میان منتقدان به نئورئالیسم ایرانی معروف شده است. بسیاری از فیلم‌های او تصویری انتقادی از مشکلات جامعه ایران را بیان می‌کنند و این موضوع همواره باعث شده تا او با محدودیت و دردسرهایی با حکومت مواجه شود.

جوایز و افتخارات جعفر پناهی

• جعفر پناهی در جشنوارۀ کن ۲۰۱۸ با فیلم سه‌رخ جایزۀ بهترین فیلم‌نامه را دریافت کرد. آخرین فیلم جعفر پناهی با نام تاکسی برندۀ جایزۀ خرس طلایی جشنوارۀ فیلم برلین شد؛ خواهرزادۀ وی این جایزه را به نیابت از ایشان اخذ کردند. او در سال ۲۰۰۰ میلادی، با فیلم دایره برندۀ جایزۀ شیر طلایی جشنوارۀ فیلم ونیز و در ۲۰۰۶ میلادی، برندۀ خرس نقره‌ای جشنوارۀ بین‌المللی فیلم برلین برای فیلم آفساید شد.
• فیلم مستند «این یک فیلم نیست» ساختۀ پناهی در دسامبر سال ۲۰۱۱، جایزۀ اول بخش آسیا-آفریقای هشتمین دورۀ جشنوارۀ بین‌المللی فیلم دبی را دریافت کرد.
• جعفر پناهی، در نهم مارس ۲۰۱۲، برندۀ نشان هنر برای آزادی از بنیاد فیر پلی در سوئیس شد.
• جایزۀ دوربین زرین جشنوارۀ کن ۱۹۹۵
• پناهی با بادکنک سفید درخشید و در جشنوارۀ کن حضور یافت و موفق به دریافت جایزۀ دوربین زرین این دوره از جشنوارۀ کن شد.
• در آبان ماه سال ۱۳۹۱ اعلام شد جایزۀ آزادی افکار ساخاروف از طرف پارلمان اروپا به جعفر پناهی و نسرین ستوده اهدا شد. اعضای هیئت پارلمانی اروپا نیز تصمیم گرفتند در طی سفر از پیش برنامه‌ریزی‌شده‌شان به تهران، ضمن دیدار با ستوده و پناهی، دعوت‌نامۀ رسمی پارلمان اروپا از آن‌ها در ارتباط با دریافت جایزۀ ساخاروف را به دست آن‌ها برسانند؛ اما سفر هیئت اروپایی مذکور به دلیل عدم پذیرش شرط آن‌ها مبنی بر دیدار با نامبردگان به ایران لغو شد.
• روز شنبه ۲۹ بهمن ۹۱ (شانزدهم فوریۀ ۲۰۱۳)، هیئت‌داوران جشنوارۀ فیلم برلین، جایزۀ خرس نقره‌ای بهترین فیلم‌نامه را به جعفر پناهی به خاطر نوشتن فیلم‌نامۀ پرده اهدا کرد. کامبوزیا پرتوی که این فیلم ساختۀ مشترک او و جعفر پناهی است برای دریافت جایزه به روی سن رفت.
• در سال ۲۰۱۴ فیلم‌نامه گُل پناهی جایزه ۲۵ هزار دلاری هشتمین دوره جشنوارۀ فیلم آسیا پاسیفیک را که به‌عنوان کمک‌هزینه برای ساخت فیلم اهدا می‌شود، در کنار سه فیلم دیگر از آن خود کرد.
• پناهی در ۱۴ فوریۀ ۲۰۱۵ به خاطر فیلم تاکسی برندۀ خرس طلایی جشنوارۀ بین‌المللی فیلم برلین شد.
• فیلم «سه رخ» جعفر پناهی پس از نامزدی در بخش رقابت اصلی برای نخل طلای جشنوارۀ فیلم کن سال ۲۰۱۸ برندۀ جایزۀ بهترین فیلم‌نامۀ این جشنواره شد. بدین ترتیب، پس از اصغر فرهادی وی دومین فیلم‌ساز ایرانی‌ای شد که برندۀ این عنوان می‌شود.
• در ۱۴ آذر ۱۳۹۱، این فیلم نیست به‌عنوان یکی از ۱۵ نامزد اولیه برای دریافت جایزۀ اسکار بهترین فیلم مستند انتخاب شد. درحالی که این فیلم در ایران به نمایش در نیامده است.