18 حقیقت جذاب درباره رمان بینوایان اثر جاودانه ویکتور هوگو که جالب است بدانید

سرویس فرهنگی مستقل‌آنلاین: او یکی از بهترین و مشهورترین نویسندگان فرانسوی تاریخ به‌حساب می‌آید. آثار او به بسیاری از اندیشه‌های سیاسی و هنری رایج زمان خودش اشاره دارد و به‌نوعی بازگوکننده تاریخ معاصر فرانسه است. از برجسته‌ترین آثار او می‌توان به بینوایان، گوژپشت نتردام و مردی که می‌خندد اشاره کرد. 

1- آپتن سینکلر نویسنده مشهور آمریکایی رمان بینوایان را به‌عنوان «یکی از شش رمان برتر تاریخ» معرفی می‌کند. 

نوشتن رمان بینوایان 17 سال طول کشید

2- ویکتور هوگو در ابتدا قصد داشت با نوشتن رمان بینوایان، بدبختی و فلاکت جامعه فرانسه را در سال ۱۸۳۰ به تصویر بکشد. هرچند ایده اولیه نوشتن این رمان در همان سال و تنها یک سال پس از چاپ و انتشار اولین رمان هوگو یعنی «گوژپشت نتردام» به ذهن نویسنده خطور کرده بود اما هوگو درنهایت کار نوشتن این رمان را در سال ۱۸۶۲ به پایان رساند. آن‌طور که گفته می‌شود، نوشتن این رمان ۱۷ سال به طول انجامید!

3- کتاب بینوایان اولین بار در سال ۱۸۶۲ در پاریس منتشر شد و یکی از بزرگ‌ترین رمان‌های قرن ۱۹ است.

واکنش‌های متفاوت به انتشار کتاب بینوایان

4- رمان بینوایان بیش‌ازحد انتظار در میان مردم طرفدار یافت اما از سوی منتقدان واکنش‌های متفاوتی که اکثراً منفی بودند دریافت کرد. از لحاظ تجاری، این رمان یک موفقیت کامل در سطح جهان بود به‌طوری‌که حتی در کشورهای انگلیسی‌زبان، این رمان معمولاً با عنوان اصلیِ فرانسویِ خود نام برده می‌شود.

5- ویکتور هوگو خود در پایان رمان بینوایان ساختار آن چنین را توضیح می‌دهد: «این کتاب که خواننده پیش‌ازاین لحظه در کلیات و جزئیات از این‌سو به آن‌سو می‌رود. یک فرایند از شر به خیر، از بی‌عدالتی به عدالت، از بطلان به حقیقت، از شب به روز، از اشتها به وجدان، از فساد اداری به زندگی؛ از حیوانیت به وظیفه، از جهنم به بهشت، از هیچ به خدا. نقطه شروع: جسم، مقصد: روح. یک هیدر در آغاز و یک فرشته در پایان.»

6- رمان بینوایان از پنج بخش تشکیل می‌شود و هر بخش به چندین کتاب تقسیم شده و هر کتاب چند فصل‌ مختلف دارد. درمجموع بینوایان از ۴۸ کتاب و ۳۶۵ بخش تشکیل شده است. هر فصل نسبتاً کوتاه و عموماً از صفحات کمی تشکیل می‌شود.

7- رمان بینوایان به‌عنوان یکی از بُلندترین رمان‌های نوشته شده در طول تاریخ شناخته می‌شود. تقریباً ۱۵۰۰ صفحه در نسخه انگلیسی، ۱۹۰۰ صفحه در نسخه فرانسه و ۱۶۵۰ صفحه در ترجمه فارسی.

8- ویکتور هوگو جاه‌طلبی خود را درباره این کتاب برای ناشر ایتالیایی آن این‌گونه توضیح می‌دهد: درحالی‌که تفاوتی ندارد این کتاب توسطِ همگان خوانده شود، چرا که برای همه معنایی خواهد داشت. در انگلستان به‌خوبی اسپانیا معنی می‌دهد، در ایتالیا به‌خوبی فرانسه، در آلمان به‌خوبی ایرلند، در بندرگاه‌های تجارتِ جان‌گداز بَرده به همان خوبیِ امپراتوری‌های شَرم سارِ دارای بَرده. مشکلاتِ اجتماعی فراتر از مرزهاست. زخم‌های بشریت، زخم‌هایی که در بستر جهان اتفاق می‌افتد، در خط‌های قرمز و آبیِ کشیده شده بر روی نقشه متوقف نمی‌شود. هرکجا که مردان در جهل و نومیدی هستند، هرکجا که زنان برای تکه‌ای نان خودشان را می‌فروشند، هرکجا که کودکان کتابی برای آموزش یا خانه‌ای گرم ندارند، بینوایان درِ خانه‌ات را می‌زند و می‌گوید: «باز کن من برای تو آمده‌ام.»

9- رمان از خرده‌پی‌رنگ‌های متفاوت تشکیل شده است، اما داستانِ اصلیِ قصه یک زندانیِ سابق و دربند وسوسه‌های عمیق و پیچیده‌ای است به نامِ ژان والژان، کسی که مسیرِ پرفرازونشیب و رنج بارش می‌رود تا نیرویِ نیکی را در عرصه‌ی نَبَردش بر صَدرِ زشتی و تباهی بنشاند درحالی‌که چشم‌انداز گُذارش از گذشته‌ی خود را ساده و سَهل نمی‌پندارد.

رمان بینوایان پر از پند و اندرزهای اخلاقی است

10- بیشتر از یک‌چهارم رمان به بیان نکات اخلاقی یا نمایش دانش جامع هوگو می‌گذرد؛ اما هیچ‌یک از پی‌رنگ‌ها یا زیرپیراهنی‌ها را پیش نمی‌برد. کاری که هوگو در رمان‌های دیگر خود مانند گوژپشت نتردام و رنجبران دریا انجام داده است.

شخصیت ژان والژان در رمان بینوایان بر اساس یک شخصیت واقعی است

11- شخصیت ژان والژان در رمان بینوایان الهام گرفته از زندگی اوژن-فرانسوا ویدوک است. ویدوک یک جبرکار سابق بود که به سرپرستی پلیس مخفی فرانسه رسید و بعدها نخستین آژانس کارآگاه شخصی فرانسه را پی‌ریزی کرد. او همچنین تاجر و فعال گسترده اجتماعی و فعالیت‌های بشردوستانه بود. ویدوک به هوگو در تحقیقاتش برای کلود ولگرد و آخرین روزهای یک محکوم ‌به اعدام کمک کرد. در سال ۱۸۲۸ ویدوک که اکنون مورد عفو قرار گرفته بود، جان یک کارگر را در کارخانه کاغذش با برداشتن گاری بر روی شانه‌هایش نجات داد؛ همان کاری که ژان والژان در رمان انجام می‌دهد.

12- رمان بینوایان با بررسی ماهیت قانون و بخشش، تاریخ فرانسه، معماری و طراحی شهریِ پاریس، سیاست‌ها، فلسفه اخلاق، ضد اخلاقیات، قضاوت‌ها، مذهب، نوع و ماهیت عشق را مورد بررسی و روایت می‌دهد.

13- ماجرای رمان بینوایان با داستان زندگی مسیو بی‌ین وُنو میری‌یل، اسقف شهر آغاز می‌شود. پیرمرد ۷۵ ساله‌ای که ویکتور هوگو در وصف مهربانی و خوبی‌های او تقریباً ۱۰۰ صفحه‌ای می‌نویسد. این اسقف به هر طریقی که می‌تواند به افراد بینوا کمک می‌کند، دستمزدش که از دولت می‌گیرد، پول مراسم‌ها و حتی خانه خود را نیز وقف فقرا می‌کند.

مترجمان فارسی کتاب بینوایان

14- یوسف اعتصامی ملقب به اعتصام‌الملک، پدر پروین اعتصامی، اولین مترجمی است که فقط یک جلد از رمان دوجلدی بینوایان را با عنوان تیره‌بختان به فارسی ترجمه کرده است و در این برگردان از ترجمه‌های عربی و ترکی آن نیز بهره گرفته است. این اثر بعدها مکرراً توسط دیگران ترجمه یا اقتباس شده است؛ از جمله: حسینقلی مستعان (۱۳۱۰)، عنایت‌الله شکیباپور و ابوذر صداقت (۱۳۳۴)، گیورگیس آقاسی (۱۳۴۲)، فریدون کار (۱۳۴۵)، ذبیح‌الله منصوری (۱۳۴۵)، امیر اسماعیلی (۱۳۶۲)، حمید عنایت‌بخش (۱۳۶۲)، محمدباقر پیروزی (۱۳۶۸)، محمد مجلسی (۱۳۸۰)، محسن سلیمانی (۱۳۸۶) و کیومرث پارسای (۱۳۹۱).

ترجمه حسینقلی مستعان از رمان بینوایان

15- مشهورترین ترجمه فارسی رمان بینوایان توسط حسینقلی مستعان انجام شده است. او در مقدمه چاپ پنجم این رمان چنین نوشته است: «بینوایان هوگو مسلماً هرگز کهنه نخواهد شد و هرگز اهمیت و ارزشش تقلیل نخواهد یافت. این یکی از کتب انگشت‌شماری است که اگر هزاران توفان سهمگین و سیل بنیان‌کن از مکتب‌ها و سبک‌ها ازسرشان بگذرد همچنان استوار خواهند ماند و چیزی از عظمت ابدی‌شان کاسته نخواهد شد.»

16- درباره ترجمه حسینقلی مستعان از رمان ویکتور هوگو حرف‌وحدیث زیادی وجود دارد. فرج سرکوهی درباره ترجمه حسینقلی مستعان می‌گوید که این ترجمه با اصل رمان تفاوت زیادی دارد و مستعان شیوه‌های پاورقی‌نویسی عامه‌پسند و نثر نازل خود را به ترجمه وارد کرده‌است. مترجم متن کوتاه شده بینوایان (محسن سلیمانی، نشر افق) که خود ترجمه مستعان را با ترجمه متن انگلیسی مقایسه کرده‌است می‌گوید ترجمه مستعان در زمان خود بهترین ترجمه از بینوایان و بسیار امانت‌دارانه است.

17- از روی رمان بینوایان بی‌نظیر، فیلم‌ها و انیمیشن‌ها و تئاترهای بسیار زیادی ساخته و اجرا شده است. از جمله می‌توان به فیلم Les Miserables ۲۰۱۲ اشاره کرد که در آن هیو جکمن، راسل کرو آن هاتاوی به ایفای نقش پرداخته‌اند و فیلم توانست برنده سه جایزه اسکار شود.

18- اقتباس ایرانی از رمان بینوایان نوشته ویکتور هوگو نمایش موزیکال بینوایان بود سال 1398 در سالن هتل رویال پالاس تهران به روی صحنه رفت. در این نمایش پارسا پیروزفر، نوید محمد زاده، سحر دولتشاهی و پریناز ایزدیار نقش‌های اصلی را بر عهده داشتند و درمجموع نزدیک به ۳۰۰ نفر متصدی اجرای این نمایش بودند. کارگردان نمایش حسین پارسایی است که پیش‌ازاین مدیر تئاتر شهر و همچنین مدیر مرکز هنرهای نمایشی وزارت ارشاد نیز بوده است. ارکستر موسیقی این نمایش که شامل حدود صد نوازنده بود و رهبری آن را بردیا کیارس بر عهده داشت. بهای بلیت نمایش بینوایان از ۵۰ تا ۲۰۰ هزار تومان بود اما تماشاگران استقبال بسیار خوبی از این نمایش موزیکال کردند. منتقدان می‌گویند این نمایش بسیار شبیه به فیلم موزیکال بینوایان، ساخته سال ۲۰۱۲ هالیوود به کارگردانی تام هوپر است. موسیقی اثر نیز بر اساس موسیقی فیلم تام هوپر تنظیم و اجرا شده است.