حواشی نوبل ادبیات 2019 کی تمام می‌شود/ اعتراض‌ها به انتخاب هانکه ادامه دارد

سرویس فرهنگی مستقل آنلاین: جایزهٔ نوبل ادبیات یکی از پنج جایزهٔ نوبل است که توسط آکادمی سوئد در این کشور اهدا می‌شود. هر سال این جایزه به نویسنده‌ای داده می‌شود که به گفتهٔ آلفرد نوبل، برجسته‌ترین اثر با گرایش آرمان‌خواهانه را نوشته باشد. منظور از اثر معمولاً مجموعه کارهای نویسنده است، اگرچه گاه در متن مربوط به جایزه از آثار مشخص نیز نام برده شده‌است.

پارسال این آکادمی به دلیل رسوایی همسر یکی از اعضاش جایزه‌ای به هیچ نویسنده‌ای نداد و در نتیجه امسال در فکر برگرداندن اعتبارش به دو نویسنده جایزه اهدا کرد.

این آکادمی با این تفکر که با انتخاب‌هایی کاملا امن این مسیر را دنبال می‌کنند و مخاطبان را راضی نگه می‌دارند، «الگا توکارتسوک» از لهستان و «پتر هانتکه» از اتریش را به عنوان برندگان ادبیات سال 2019 اعلام کرد.

اما این انتخاب بیشتر هواداران این آکادمی را غافلگیر کرد و موجی از انتقادات راهی این آکادمی شد.

پیتر هاندکه نویسنده 76 ساله اتریشی است که با آفرینش آثاری نو و نامتعارف و تغییر نشانه‌ها و روابط بین شخصیت‌ها در نمایشنامه‌هایی چون دشنام به تماشاچی و کاسپار، شیوه‌های بدیعی به کار گرفت و به تجربه‌گرایی رو آورد. هاندکه در آثار بعدی خود از شیوه‌های نوآورانهٔ درهم شکستن مرزهای زمان و بازگشت به اصل خویش و به کاربستن اشیاء و رویدادهای عادی برای تصویر اسطوره‌های نهان در دل آن‌ها سود جسته‌است.

انتخاب این نویسنده اتریشی به عنوان برنده جایزه نوبل ادبیات سال ۲۰۱۹ منتقدین زیادی را به واکنش وا داشت. مهمترین دلیل انتقادات این بود که هانتکه در دوره جنگ بوسنی از نیروهای صرب پشتیبانی کرده بود.

هانکه از صرب‌هایی که در دهه ۹۰ میلادی ۸ هزار مرد و پسر در شهر سربرنیتسا قتل عام کرده بودند دفاع کرده بود. این کشتار به عنوان دومین نسل کشی بزرگ اروپا بعد از جنگ جهانی اول محسوب می‌شود. عتراض‌کننده‌ها  می‌گویند که این تصمیم به مادرانی که همسر و پسران خود را از دست داده اند آسیب زده است.

هانکه در سال ۲۰۰۶ نیز در مراسم مرگ رهبر سابق صرب ها، اسلوبودان میلوسویچ، که به جنایت جنگی متهم شده بود، از وی حمایت کرد و او را یک شخص غم انگیز توصیف کرد. او همچنین بعد از دریافت جایزه نوبل از حمایت صربستانی‌ها تشکر کرده بود. وزیر فرهنگ صربستان نیز در حمایت از او گفته او سال‌ها پیش باید این جایز را دریافت می‌کرده است.

در مقابل این اعتراضات عده دیگری نیز وجود دارند که دلیل نارضایتی خود را اروپایی بودن هردو برنده اعلام کرده‌اند. آن‌ها می‌گویند  کمیته نوبل دو اروپایی را برگزیده است که این درست نیست. این منتقدین می‌گویند  برنده ۲۰۱۹ نیز از میان زبان‌های همیشه ستایش شده، گزینش شده است. اما با این وجود نمی‌توان به کمیته نوبل برای نادیده گرفتن نویسندگانی چون نیوگی واتیانگوی کنیایی، آدونیس سوری، و نورالدین فارحِ اهل سومالی انتقاد نکرد.

واتیانگو نه تنها شخصیت ادبی مهمی در زبان آفریقایی است بلکه کتاب خاطرات سریالی‌اش که حالا چهار جلد شده است میراثی فاخر و مهم در باب دنبال کردن آزادی قلم است. داستان هزار صفحه‌ای‌ تیانگو تحت عنوان «جادوگر کلاغ» داستانی مهم در دوره پسااستعمار و رئالیسم بود.

 آدونیس هم نامزد مناسبی برای دریافت جایزه نوبل ادبیات است؛ پیش از او محمود درویش در سال 2008 برنده نوبل شد و حالا آدونیسِ 89 ساله را می‌توان مهم‌ترین شاعر زنده دنیای عرب دانست. آزمون و خطاهای او در مدرنیسم انقلابی در شعر عرب ایجاد کرد که از این منظر می‌توان او را با تی‌.اس. الیوت و تأثیرگذاری‌اش در زبان انگلیسی یکسان دانست.

جایزه نوبل ادبیات که به طور معمول سالیانه برگزیده خود را اعلام می‌کند در سال 2018 برگزار نشد زیرا آکادمی سوئدی اعلام کرد برندگان نوبل ادبیات به رسوایی اخلاقی، فساد مالی، و همچنین بی‌وفایی بعضی از اعضا به قوانین نوبل مبنی بر فاش نکردن نامزدهای جایزه به عموم متهم شد.

کازوئو ایشی‌گورو، باب دیلن، آلیس مونرو، اورهان پاموک، تونی موریسون، و گاریل گارسیا مارکز از برندگان پیشین جایزه نوبل ادبیات هستند.