ساختار فعلی نیاز به بازنگری و اصلاح و تغییر دارد

با گذشت ۴۲ سال از تاسیس نظام جمهوری اسلامی می‌توان معدود مواردی که طی آن تغییرات اساسی در ساختار نظام ایجاد شده را شماره کرد. پس از تصویب اولین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۵۸، امام خمینی در سال ۱۳۶۸ در نامه‌ای خطاب به آیت‌الله خامنه‌ای  رئیس‌جمهور وقت هیئتی به ریاست علی مشکینی را مأمور بازنگری و اصلاح قانون اساسی نمود. همه‌پرسی بازنگری قانون اساسی ایران پس از پیشنهاد و تأیید اصلاح‌ها در هیئت بازنگری در تاریخ ۶ مرداد ۱۳۶۸ با ۹۷٫۵٪ رای به تصویب مردم ایران رسید. 

با تائید این همه‌پرسی موارد عمده‌ای از تغییرات وارد قانون اساسی شد از جمله: افزایش اختیارات رهبری، حذف شورای رهبری، حذف مقام نخست‌وزیری و تشکیل مجمع تشخیص مصلحت نظام. 

از بعد این اصلاحات (که بیشتر در جهت تمرکز قدرت بود) تاکنون تغییر اساسی در ساختارها ایجاد نشده است، بلکه برحسب نیاز حاکمیت و مرور زمان برخی اصول متروک و برخی متورم شده‌اند. همین امر می‌تواند ضرورت انجام رفراندوم یا تغییرات ساختاری در نظام و بازنگری قانون اساسی را نشان دهد.

ضمنا طبق اصل ۵۹ قانون اساسی مصوب سال ۱۳۵۸ تقاضای رفراندوم و درخواست مراجعه به آراء عمومی باید به تصویب دو سوم مجموع نمایندگان مجلس برسد.

با این مقدمه می‌توان گفت پیشنهاد اصلاح ساختار یا اجرای رفراندوم نه خط قرمز نظام است و نه به خودی خود می‌تواند دستاویز اتهام "اقدام علیه امنیت ملی" نامیده شود.

اصولا نگاه جهانی به بازنگری در قانون اساسی نگاه بهبود و پیشرفت است نه تزلزل.

در توضیح ضرورت اصلاح ساختار و بازنگری در قانون اساسی می‌توان نمونه کشور آلمان را مثال زد که قانون اساسی این کشور طی ۷۰ سال ۶۳ بار دستخوش تغییر شده است.

در قانون اساسی ایران نیز آخرین فصل قانون اساسی به بازنگری اختصاص یافت و اصل یکصد و هفتاد و هفتم به عنوان «اصل بازنگری» در قانون اساسی جای گرفت.

با این توضیح سراغ چهره‌های سیاسی از جناح‌ها و گرایش‌های گوناگون رفتیم تا ببینیم از دید آنان این تغییر چقدر ممکن و ضروری است و آیا می‌تواند منجر به بهبود عملکرد این ساختار شود؟ 

گفتگوی این شماره ما با دکتر سیدحسین موسویان است که رئیس هیئت رهبری_ اجرایی جبهه ملی بوده و از سال ۱۳۳۷ تاکنون مشغول فعالیت سیاسی و مدنی می‌باشد. این گفتگو را بخوانید: 

 آیا به نظر شما ساختار جمهوری اسلامی نیاز به بازنگری و اصلاح دارد؟

به نظر من علت اصلی گرفتاری‌ها و مصائب و بحران‌هایی که امروز ملت ایران با آن‌ها دست به گریبان است مانند بحران‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی همه به دلیل نواقص ساختاری است که در مواردی حتی با موازین حاکمیت ملی و بهره‌گیری از خرد جمعی ملت ایران فاصله دارد. اصل تفکیک قوای سه‌گانه که لازمه حتمی مردم‌سالاری است در این ساختار نمی‌تواند تحقق یابد. به همین دلیل روشن و واضح ساختار فعلی وافی به مقصود نبوده و نیاز به بازنگری و اصلاح و تغییر دارد.

آیا انتخابات مسیر رفع مشکلات اساسی مردم است؟

اصولا اگر انتخابات برای گزینش تمام نهادها، آزاد و سالم و بدون دخالت حکومت و عوامل آن انجام شود در حقیقت حاکمیت ملی شکل می‌گیرد و با استقرار حاکمیت ملی مشکلات اساسی جامعه رفع خواهد گردید.

 مبارزات مدنی چگونه راهگشای اصلاحات ساختاری نظام خواهد شد؟

ابراز نارضایتی مردم به هر شکلی و مبارزات مدنی آنان در هر قشری و به هر صورتی نشان دهنده سیاست‌های نادرست و ناکارآمد است که بنا بر این لزوم اصلاحات در ساختار قدرت و ضرورت تحول در جامعه را مطرح می‌سازد و مسلما این خواسته عمومی به پیش خواهد رفت.

 امروزه چه سبک کنشگری سیاسی را توصیه می‌کنید؟

در اوضاع فعلی، گرویدن و حمایت کردن از جوامع مدنی و سازمان‌های سیاسی اصیل و مردمی را به آحاد ملت توصیه می‌کنم. کنشگری سیاسی اگر در سازمان‌های سیاسی و جوامع مدنی متمرکز گردد، می‌تواند حرکات قوی و گسترده‌ای را به شکل مسالمت‌آمیز و خشونت پرهیز به وجود آورد و نتایج مثبت و سازنده‌ای را رقم بزند.

 آیا مشارکت در انتخابات را امری رو به جلو می‌دانید و یا باید در نهایت به تحریم تن داد؟

شرکت در انتخابات‌های مهندسی شده یا تحت نظارت استصوابی و انتخاب بین بد و بدتر راه به جایی نمی‌برد. تجربه بیش از چهار دهه این نتیجه را ثابت کرده است. اگر شرایط انتخابات آزاد و بدون‌ دخالت حکومت وجود داشته باشد، آن بحث دیگری است. 

چگونه می‌توان یا باید اصلاحاتی متناسب با آرمان‌های انقلاب را در نظام ایجاد کرد؟

از اولین شعارهای انقلاب «زندانی سیاسی آزاد باید گردد» بود و بعد شعار آزادی و استقلال. برای برگشت به آرمان‌های ملت در انقلاب باید زندانیان سیاسی در سراسر کشور آزاد شوند. آزادی‌های اساسی ملت ایران مانند آزادی احزاب و اجتماعات، آزادی مطبوعات و آزادی انتخابات محترم دانسته شود و بالاخره در یک انتخابات آزاد، نمایندگان واقعی مردم کار بازنگری در ساختار قدرت را به انجام برسانند. البته وقت تنگ است و ممکن است برای انجام این اقدامات فرصت کم کم از بین برود.

دولت رئیسی برای حل معضل فساد مدیران دولتی اقدام به تقسیم مناصب دولتی بین فارغ التحصیلان دانشگاه امام صادق کرد. آیا منشاء مشکلات کشور و مردم به دلیل نبود مدیران و مسئولان دلسوز انقلابی است؟

مبارزه با فساد را باید از کارگزاران درجه اول قوه مجریه و سایر قوای سه‌گانه شروع کرد. این گفته قدیمی است که با یک دستمال کثیف نمی‌شود آیینه را پاک و تمیز کرد.

 در جهت جایگزینی مدیران نسل قبلی و اصلاح در روش‌های مدیریتی بهترین راهکار چیست؟

بهترین راهکار استفاده از نیروهای متخصص تحصیل کرده و آگاه و وطن‌خواه و مردم دوست است که اگر کسی چنین ویژگی‌هایی داشته باشد، یقینا درستکار و پاکدست هم خواهد بود. نظارت بر کار مدیران و برخورد با کج‌روی‌ها و سوءمدیریت‌ها هم امری ضروری است.

 تا چه اندازه معتقدید نگاه به سیاست خارجی و اقتصاد باید از آرمان‌گرایی فاصله گرفته و به واقع‌گرایی نزدیک شود؟

قطعا سیاست خارجی باید در خدمت اهداف و سیاست‌های داخلی انتخاب شود. اگر منافع ملی و تامین رفاه و زندگی سعادتمندانه مردم و حفظ امنیت کشور مورد نظر باشد، سیاست خارجی باید در همین راستا و در جهت عدم مداخله در کار همسایگان و تعامل با جامعه جهانی با حفظ احترام متقابل با همه دولت‌ها در پیش گرفته شود و حفظ منافع ملی و رفاه جامعه و زندگی ملت این طور ایجاب می‌کند.

 بیشترین آسیب از تصمیمات هیجانی و بی‌تدبیری در کدام وجوه جامعه ایران وارد شده است. فرهنگ، اقتصاد، آموزش، مدیریت یا دیگر عرصه‌ها؟

تصمیمات هیجانی نابجا و سوء رفتارها می‌توانند موجب آسیب به جامعه در زمینه‌های مختلف بشوند. از دید من مثلا اشغال سفارت آمریکا و گروگان‌گیری در ماه‌های اول انقلاب تالی فاسدهایی مانند جنگ هشت ساله عراق با ایران با آن همه خسارات جانی و مالی، صدمه بر شئونات فرهنگی کشور و انزوای بین المللی، از دست رفتن فرصت‌ها و پدید آمدن بحران‌های اقتصادی، گرانی و تورم، فقر و بیکاری امروزی  را  به دنبال داشت و صدمات جبران ناپذیری به توسعه و پیشرفت جامعه ایران وارد نمود.