ترکیب شورای نگهبان تغییر کرد

از بدو تشکیل این شورا همواره اختلاف نظرهایی با آن وجود داشته که البته طبیعی است اما، با شروع دوره اصلاحات، مناقشاتی بین این شورا با مجلس و بخش‌هایی از دولت و البته جامعه‌مدنی بروز پیدا کرد.

اوج این اختلاف نظرها به نتایج انتخابات پربرخورد سال ۸۸ بود که منتقدان، شورای نگهبان را به حمایت از یک نامزد خاص متهم کردند.

بحث دیگر، "نظارت استصوابی" است که همواره مورد انتقاد منتقدان بوده و هست و دلیل مطرح شده این است که ترکیب این شورا، ترکیبی از یک جناح سیاسی خاص است و سایر جناح‌های سیاسی در آن نماینده‌ای ندارند. از آن مهم‌تر اصل وجودی "نظارت استصوابی" است که منتقدان خواستار به همه‌پرسی گذاشتن آن برای تائید یا ردش از سوی مردم هستند.

با تمام این اوصاف گمان نمی‌رود که حنای منتقدان رنگی داشته باشد و احتمال به کرسی نشستن پیشنهادشان در حد 'صفر' است.

حال تغییرات ایجاد شده در ترکیب شورای نگهبان طی روزهای گذشته نشان می‌دهد کار منتقدان سخت‌تر شده و چهره‌های جدید، تفاوت‌های بیشتری با اسلاف خود و در مخالفت با منتقدان و به‌خصوص، اصلاح طلبان دارند و این درحالی است که دو انتخابات تعیین کننده پیش رو یعنی مجلس یازدهم در اسفندماه امسال و ریاست جمهوری در سال ۱۴۰۰ پیش رو است.

این تغییرات، اصلاح‌طلبان را در وضعیت سخت‌تری قرار داد و باید دید موضع آنان در قبال این تغییرات که اصلا به نفع آنان نیست، چه خواهد بود.

گزینه‌های "رئیسی"

از میان گزینه‌های پیشنهادی "ابراهیم رئیسی"، رئیس قوه قضائیه، برای جایگزینی سه عضو حقوقدان شورای نگهبان، نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جلسه علنی روز سه شنبه "محمد دهقان"، "محمدحسین صادقی مقدم" و "هادی طحان نظیف" را برگزیدند.

شورای نگهبان با دوازده عضو، شامل شش فقیه و شش حقوقدان، نهادی است که براساس قانون اساسی جمهوری اسلامی علاوه بر انطباق مصوبات مجلس با شرع، دو کارکرد مهم دیگر یعنی «نظارت بر انتخابات» و «تفسیر قانون اساسی» را بر عهده دارد. از همین رو  با انتخاب سه عضو حقوقدان جدید و "علیرضا اعرافی" به عنوان «فقیه» جدید به شورای نگهبان، در عمل یک سوم اعضای این شورا در دو روز گذشته تغییر کردند.

رئیس ستاد "قالیباف" در شورای نگهبان

"دهقان" با ۲۲۲ رای، "صادقی مقدم" با ۱۸۰ رای و "طحان نظیف" با ۱۵۶ رای، به عنوان «حقوقدان شورای نگهبان» از سوی مجلس شورای اسلامی انتخاب شدند. "دهقان" نماینده فعلی مجلس بود که با ورود به شورای نگهبان از سمت نمایندگی کنار رفت.او در انتخابات ریاست جمهوری سال۱۳۹۶ رئیس ستاد انتخاباتی "محمدباقر قالیباف" بود.

غلامی، طحان نظیف، دهقان، صادقی مقدم و "عبدالحمید مرتضوی" از گزینه‌های پیشنهادی رئیس قوه قضائیه به مجلس بودند اما پیش از رای گیری در مجلس، علی غلامی از حقوقدانان معرفی‌شده برای عضویت در شورای نگهبان، در جلسه امروز مجلس از جمع پنج حقوقدان معرفی‌شده، انصراف داد.

به این ترتیب نجات‌الله ابراهیمیان، سام سوادکوهی و محسن اسماعیلی سه حقوقدان شورای نگهبان که ابراهیم رئیسی هیچ یک از آن‌ها را برای دوره جدید به مجلس معرفی نکرده بود از شورای نگهبان حذف شدند. از میان این سه تن، محسن اسماعیلی تنها عضو غیر روحانی مجلس خبرگان است.

نظر "جنتی" منفی بود

"سام سوادکوهی" دیروز دوشنبه درباره دلیل عدم معرفی دوباره خود و دو حقوقدان دیگر شورای نگهبان برای دوره جدید، گفت: «قطعا احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان در این باره طرف مشورت بوده و نظر مثبتی هم نداشته است». او با تاکید براینکه «قطعا نظر احمد جنتی دبیر این شورا درباره وی و دو حقوقدان دیگر مثبت نبوده»، گفت: «اگر مثبت بود که معرفی می‌شدیم».

سوادکوهی گفت که جنتی از شش سال پیش که به عضویت شورای نگهبان در آمدیم «با ما آشنایی نداشت و با ما هم کار نکرده بود» و «طبیعتا فردی تا بخواهد با کسی انس بگیرد و آشنا شود، طول می‌کشد».

او تاکید کرد دلیل عدم موافقت جنتی این بوده که «رویکرد ما با میل، سلیقه و موازینی که ایشان به آن اعتقاد داشتند مطابقت نداشته» است.

یک روز پیش از انتخاب سه عضو حقوقدان شورای نگهبان، رهبر انقلاب در حکمی عضویت "صادق لاریجانی" و "محمد یزدی" در شورای نگهبان را  برای یک دوره دیگر به عنوان «فقیه شورای نگهبان» تمدید کرد.

در این حکم  همچنین «علیرضا اعرافی» امام جمعه موقت قم به عنوان عضو جدید «فقهای شورای نگهبان» منصوب شد. اعرافی جایگزین  «آیت‌الله محمد مومن» عضو شورای نگهبان شد که چندی پیش درگذشت.

در حال حاضر دبیری شورای نگهبان با احمد جنتی ۹۳ ساله است. محمد یزدی دیگر فقیه شورای نگهبان ۸۸ سال دارد و همزمان رئیس شورای عالی حوزه‌های علمیه است و اکنون "مهدی شب زنده‌دار"، "محمدرضا مدرسی یزدی"، "صادق آملی لاریجانی" و "علیرضا اعرافی" چهار فقیه دیگر این شورا هستند.

علیرضا اعرافی، عضو جدید فقهای شورای نگهبان، در انتخابات مجلس خبرگان رهبری سال ۱۳۹۴ از حوزه انتخابیه تهران شرکت کرد، اما رای کافی برای ورود به مجلس خبرگان رهبری را به دست نیاورد اما اکنون به عنوان جایگزین محمد مومن به عضویت شورای نگهبان در آمده است. محمد مومن در چند دوره گذشته انتخابات مجلس خبرگان ممتحن نامزدهای عضویت در این مجلس بود.

تغییر سه عضو حقوقدان و یک فقیه در ترکیب شورای نگهبان درحالی انجام شده است که در زمستان سال‌جاری قرار است انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی برگزار شود.

عکسِ خواسته اصلاح‌طلبان

طیفی از اصلاح طلبان در هفته‌های گذشته خواهان حذف یا کم رنگ شدن «نظارت استصوابی» شده و دلیل آن را لزوم برگزاری انتخاباتی با مشارکت بالا و به منظور کاهش فشارهای جهانی عنوان کردند، اما سوابق سیاسی چهار عضو جدید شورای نگهبان شامل سه حقوقدان  یعنی محمد دهقان، محمدحسین صادقی مقدم و هادی طحان نظیف و همچنین علیرضا اعرافی نشان می‌دهد که تغییر ترکیب شورای نگهبان در جهت عکس انجام شده است.