"برجام"، خاطره‌ای خوش

مستقل/ گروه سیاسی - هرمز شریفیان هم‌زمان با آغاز مرحله چهارم کاهش تعهدات هسته‌ای جمهوری اسلامی در 'برجام'، وزیرخارجه آمریکا، "مایک پمپئو" خواستار افزایش فشار جهانی بر جمهوری اسلامی شد. او در سفر خود به آلمان در بیانیه‌ای از جامعه جهانی خواست تسلیم به گفته او "باج‌گیری هسته‌ای ایران نشوند" و اقدام‌های جدی برای رویارویی با ایران را در پیش بگیرند. روز پنجشنبه همچنین شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای گفت‌وگو درباره برنامه هسته‌ای ایران تشکیل جلسه داد که نماینده آمریکا در آژانس از تمامی اعضا خواست تا نشان بدهند که اقدام‌های تهران تحمل نخواهد شد و پیامدهایی به دنبال خواهد داشت. جمهوری اسلامی نیز اعلام کرده در پاسخ به خروج آمریکا از برجام و عمل نکردن اروپایی‌ها به تعهدات‌شان در این توافق، چهارمین گام خود در کاهش تعهدات هسته‌ای‌ را برمی‌دارد که در این مرحله ایران فعالیت‌های مربوط به غنی‌سازی اورانیوم در سایت 'فردو' در جنوب تهران را با گازدهی به سانتریفیوژها و جمع کردن اورانیوم غنی شده آغاز کرده است. پرسش اینجاست که آیا آمریکا در تلاشش برای اجماع جهانی علیه ایران موفق بوده است؟ پارسال در همین روزها و در زمان بازگشت دوباره تحریم‌ها از سوی آمریکا، پمپئو گفت: "ما مطمئن هستیم که ایران برنامه هسته‌ای خود را از سر نخواهد گرفت". در واقع تیم ترامپ بر اساس این محاسبات و پیش‌بینی‌ها وارد چالش هسته‌ای با ایران شد و تصور نمی‌کرد که ممکن است کار به اینجا کشیده شود. شرایطی که اکنون به‌وجود آمده دیگر جدا از ترامپ، پمپئو و آمریکا است و بیشتر بستگی به شرایط و وضعیت ایران دارد. اگر جمهوری اسلامی در این کاهش تعهدات در چارچوب برجام آنچنان پیش برود که در دو قسمت اخیر نیز بسیار چشمگیر بوده، به احتمال زیاد آمریکا موفق خواهد شد که اروپا را با خود همراه کند. پرسش بعدی این است که وقتی آمریکا از برجام خارج شد، تنها بود و حتی متحدان اروپایی این کشور از اقدام دولت ترامپ انتقاد می‌کردند، حالا رفته‌رفته اروپایی‌ها نیز با آمریکا هم‌صدا شده و از اقدامات ایران در کاهش تعهدات هسته‌ای انتقاد می‌کنند. در همین راستا "امانوئل مکرون" رئیس جمهوری فرانسه این اقدام اخیر تهران را نخستین گام آشکار جمهوری اسلامی در نشان دادن قصدش به خروج از برجام توصیف کرده است. آیا در حال بازگشت به شرایطی هستیم که دوباره پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت بازگردانده شود و تحریم‌های جهانی دوباره برقرار و در واقع شرایط به پیش از برجام باز خواهد گشت؟ نخست باید گفت که سخن رئیس جمهور فرانسه شگفت‌آور است چون راه‌اندازی سانتریفیوژهای پیشرفته قرار بوده در سال ۲۰۲۶ صورت بگیرد که در گام قبلی صورت گرفته است. غنی‌سازی در فردو نیز قرار بوده در سال ۲۰۳۱ شروع شود که اکنون آغاز شده است. آیا داریم به سمتی می‌رویم که شاهد اوضاع سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ باشیم؟ باید دید در آینده چه پیش خواهد آمد. این‌طور که وضعیت کنونی نشان می‌دهد، تهران زیر فشار است اگر نه می‌توانست یک سال صبر کند تا تکلیف ترامپ روشن شود و پس از آن دست به چنین کاری بزند یا نزند. اگر فشار اقتصادی ادامه داشته باشد، گام بعدی ایران اگر در همین سطح و اندازه برداشته شود، اروپایی‌ها به دنبال مکانیزم حل اختلاف در چارچوب برجام خواهند رفت و تحریم‌های بین‌المللی قبل از برجام دوباره برخواهد گشت. اگر این تحریم‌ها بازگردند، تهران احتمالا در گام اول از برجام و حتی ممکن است از "ان‌پی‌تی" نیز خارج شود و ممکن است حالت تهاجمی‌تری بگیرد و این احتمالا نهایت خواسته و آرزوی آمریکا و رژیم اسرائیل است.