تحلیل توده‌ای و توهم توطئه!

هنوز عدم اطلاع اسرائیل از حمله حماس برای خیلی‌ها باورپذیر نیست و گفته می‌شود دولت نتانیاهو اطلاع پیشینی نسبت به حمله حماس داشته است 

صابر گل‌عنبری

تحلیلگر روابط بین‌الملل 

۴۳ روز از جنگ غزه گذشت و با وجود روشن شدن بطلان برخی گمانه‌ها، اما همچنان بعضا از سوی برخی تحصیلکردگان علوم سیاسی و روابط بین‌الملل مطرح می‌شود.

مهم‌ترین آن‌ها گمانه "تبانی" است که قبلا نیز در همان اوایل جنگ طی یادداشتی تحت عنوان "تبانی نتانیاهو؟!" به آن پرداخته‌ام.
با گذشت این مدت از جنگ، همچنان این گمانه‌ها نظرگاه عده‌ای در مواجهه با این جنگ و تحلیل آن و پیش‌بینی دورنمایَش است.

در این باره هنوز عدم اطلاع اسرائیل از حمله حماس برای خیلی‌ها باورپذیر نیست و گفته می‌شود دولت نتانیاهو اطلاع پیشینی نسبت به حمله حماس داشته اما برای تضمین بقای خود در قدرت، پیشبرد طرح اصلاحات قضایی و همچنین نابودی حماس و نوار غزه و کوچاندن ساکنانش اجازه داده نیروهای آن، حمله را انجام دهند تا فضای مناسبی برای تحقق اهداف پیشگفته شکل بگیرد.

در پاسخ به طرح این گمانه در چند نشست‌ گفته شد که ساختار غیر متمرکز  قدرت در اسرائیل با وجود نهادگریزی و فردگرایی نتانیاهو در چند سال اخیر به هیچ وجه اجازه این نوع تبانی را نمی‌دهد و رؤسای سازمان‌های امنیتی و اطلاعاتی و وزارت دفاع نیز هم‌حزبی و همفکر نتانیاهو نبوده و بعضا چون یواف گالانت مخالف سیاسی او نیز هستند.

در عین حال نیز جنجال گسترده و فزاینده در اسرائیل در این 43 روز مؤید این گزاره است که نتانیاهو صرف نظر از نتایج جنگ شخصا بازنده آن است و به محض پایان جنگ در معرض تحقیق و بازجویی قرار خواهد گرفت.

نتایج نظرسنجی‌های مختلف در همین روزهای اخیر نیز نشانگر افت شدید سبد آرای حزب لیکود و شخص نتانیاهو از 32 کرسی به 17 کرسی است. حال نتانیاهو و روسای سازمان‌های امنیتی و گالانت که به دلیل وقوع حمله طوفان الاقصی در چنین مخمصه‌ای گرفتار شده و همه آن‌ها بعد از جنگ صرف نظر از نتیجه آن بازخواست و به احتمال خیلی زیاد مجبور به کناره‌گیری خواهند شد، این تبانی نتانیاهو که خودزنی است؛ دیگر اصرار بر آن چه موضوعیتی دارد؟

پس از ارائه پاسخ بالا در نشستی، شخصی مطرح کرد: حالا که احتمال تبانی نتانیاهو منتفی است و رقبای او از این جنگ بهره‌مند شدند و سبد آرای اردوگاه بنی‌گانتز رشد چشمگیری دارد، پس می‌توان گفت که طیف مخالف نتانیاهو تبانی کرده‌اند و حماس را به دامی کشانده‌اند تا نتانیاهو را زمین بزنند.
پرسیدم که مزاح می‌کنید؟ پاسخ داد خیر! این احتمال به عنوان یک فرضیه در علم سیاست قابل طرح است.
عرض شد که فرضیه خود ضوابط علمی مشخصی دارد و اگر قرار باشد هر نوع احتمال غیر علمی که بیشتر به خیالپردازی شبیه است، به عنوان یک فرضیه مبنای یک پژوهش قرار گیرد که سنگ روی سنگ بند نمی‌شود.

کما این که حداکثر اتهام مطرح در جامعه اسرائیلی و در میان مخالفان، علیه نتانیاهو و دیگر مقامات امنیتی و سیاسی تقصیر و قصور آن‌ها است نه تبانی و کسی هم علیه نتانیاهو و مخالفان او اتهام تبانی را مطرح نکرده است.

واقعیت این است که این نظرها بیشتر تراویده از توهم توطئهِ منبعث از پیش‌فرض‌های ذهنی است که معمولا برخی در مواجهه با تحولات سریعا به آن‌ها متوسل می‌شوند. قسمی از این پیش‌فرض‌ها نیز برساخته تصویر و ایماژ معطوف به شکست‌ناپذیری ارتش اسرائیل و نفوذناپذیری دستگاه‌های امنیتی آن و همچنین فروکاست توان حماس است. در واقع همین غرور و دستکم گرفتن دشمن بود که کار دست اسرائیل داد و آن را دچار بزرگ‌ترین خطای محاسباتی کرد که نتیجه آن فروریختن همان ایماژ بود.

لب کلام این که منتفع شدن یا متضرر شدن بازیگران یا پرونده‌هایی در نتیجه رخدادی مهم لزوما به معنای وجود پیوندی سازمان یافته میان آن‌ها نیست. آنگونه که گفته می‌شود برنامه‌ریزی برای طوفان الاقصی در عمق 70 متری زمین صورت گرفته و متحدان خود حماس در منطقه نیز چنانکه خود آن‌ها و حماس و منابع آمریکایی و اسرائیلی تاکید کرده‌اند، در جریان نبوده‌اند و این گونه نیست که اگر اسرائیل متوجه برنامه‌ریزی حماس برای حمله هفتم اکتبر نشده پس لاجرم پای یک تبانی در کار است.

اینجا لازم به یادآوری است که نظامی اسرائیلی گلعاد شالیت از سال 2006 تا 2011 در اسارت نیروهای حماس بود که اسرائیل پنج سال با کاربست کل توان اطلاعاتی و تکنولوژی پیشرفته تجسس و شناسایی خود تلاش کرد مکان او را کشف کند تا مجبور به پرداخت بهای مورد درخواست حماس یعنی آزادی 1100 اسیر فلسطینی نشود، اما این تلاش‌ها نافرجام ماند و بالاخره شالیت طی قرارداد مبادله اسرا در سال 2011 آزاد شد.

تازه بعد از آزادی شالیت طبق تصاویر پخش شده روشن شد که او در ایام اسارت به فضای عمومی هم آمده و صرفا در داخل تونل هم نبوده است، اما از دید سرویس‌های اطلاعاتی اسرائیل پنهان مانده بود.

منبع: نگاه دیگر