20 حقیقت خواندنی درباره زندگی و آثار بهمن محصص نقاش و مجسمه‌ساز آوانگارد معاصر
بهمن محصص متولد ۱۰ اسفند ۱۳۰۹ در رشت و درگذشته در ۶ مرداد ۱۳۸۹ در رم، نقاش، مجسمه‌ساز و مترجم نوگرای ایرانی بود. نقاشی‌های آوانگارد بهمن محصص از معتبرترین آثار نقاشی مدرن ایران به شمار می‌آید.
سرویس فرهنگی مستقل‌آنلاین: در مطلبی که می‌خوانید به 20 حقیقت جذاب درباره زندگی و آثار بهمن محصص پرداخته‌ایم.
1.بهمن محصص در سال ۱۳۰۹ در خانواده‌‌ای اهل لاهیجان در شهر رشت متولد شد. محصص‌ها خاندان مشهوری متشکل از ۱۵ خانواده بودند که از زمینداران لاهیجان و از تجار معتبر تجارت چای و ابریشم محسوب شده و در محله پردسر لاهیجان سکونت داشتند.
2. به گفته حسین محجوبی نقاش و معمار مشهور معاصر «همه محصص‌ها شخصیت عحیب و غریبی داشتند اما بهمن از همه پیچیده‌تر و خاص‌تر به نظر می‌رسید.»
3. اردشیر محصص کارتونیست شهیر ایرانی پسر عموی که جایگاهی مهم در جریان هنر مدرن ایران دارد پسرعموتی بهمن محصص است.
4. بهمن محصص در نظرسنجی نوروز سال ۹۴ فصلنامه حرفه: هنرمند برای انتخاب ده هنرمند برگزیده هنر نوگرای ایران که بین صد هنرمند و هنرشناس انجام شد، در رتبه اول فهرست هنرمندان نوگرای ایران از دهه بیست تا به امروز جای گرفت.
5. بهمن محصص در بخشی از فیلم مستند «فی‌فی از خوشحالی زوزه می‌کشد» که درباره زندگی و آثار اوست می‌گوید «اصل و نسبش از طرف پدر به مغول‌ها و از طرف مادر به قاجارها می‌رسد.»
اقامت بهمن محصص جوان در تهران
6. محصص با آمدن به تهران چند ماهی مشغول تحصیل در دانشگاه هنر تهران شد. در همین دوران بود که به انجمن خروس جنگی که توسط جلیل ضیاپور ایجاد شده بود پیوست و برای مدتی ویراستار هفته نامه ادبی هنری «پنجه خروس» شد. از طریق همین انجمن او به جریان نوگرا و مدرن هنر ایران وارد شد که از اعضای آن نیما یوشیج، پدر شعر نوی فارسی، سهراب سپهری، هوشنگ ایرانی و غلامحسین غریب بودند.
7. او با بزرگان زمان خود نظیر نیما یوشیج، فروغ فرخزاد و جلال آل احمد معاشرت داشت.
سفر بهمن محصص به اروپا
8. بهمن محصص در سال ۱۳۳۳ به اروپا مسافرت کرد و در ایتالیا اقامت گزید و در آکادمی هنر رم زمانی را نزد فروچیو فراتزی به فراگیری هنر مشغول شد. نتیجه این دوران از زندگی او، چندین نمایشگاه گروهی و انفرادی در داخل و خارج ایتالیا و شرکت در نمایشگاه‌هایی چون بدو سالانه ونیز، سائوپائولو و پاریس بود.
زندگی خانوادگی بهمن محصص
9. بهمن محصص در سال ۱۳۵۶با دختر پسرعموی پدرش که «نزهت‌الملوک» نام داشت و در بندر انزلی دبیر و بعداً در تهران رئیس دانشسرای عالی دختران بود ازدواج کرد. قرار بود این وصلت خیلی قبل‌تر ضورت گیرد اما به دلیل سفرهای محصص به ایتالیا این امر به تأخیر افتاد. ارتباط آنان بیشتر تلفنی بود زیرا محصص در ایتالیا و همسرش در تهران زندگی می‌کردند. نزهت‌الملوک که به‌طور مستقل برای خود زندگی می‌کرد در حدود ۱۳۷۵ یا ۱۳۷۶ بر اثر تومور مغزی از دنیا رفت.
10. در سال ۱۳۴۲ به امید برپا کردن جنبشی نو در هنر کشورش به ایران بازگشت و در نمایشگاه‌ها و کنفرانس‌ها و برنامه‌های متعددی شرکت کرد. محصص آثاری از پیراندلو، مالاپارته و کالوینو را از ایتالیایی و آثاری از اوژن یونسکو و ژان ژنه را از فرانسوی به فارسی ترجمه کرد.
بهمن محصص و مجموعه فی‌فی
11. نمایشگاهی از مجموعه فی‌فی به یکی از معروف ترین نمایشگاه های نقاشی در ایران تبدیل شد، مجموعه فی فی آنقدر گزنده است که بسیاری آن را برنتابیدند. محصص در این آثار فضایی غریب و متفاوت با شرایط آن روزگار خلق کرده است، دست‌های بی‌پنجه و صورت‌هایی تهی از نگاه که کاریکاتوری از پریشانی و تنهایی انسان معاصر را به تصویر کشیده‌اند، برهنه و بی‌دفاع، سرهایی کوچک که هیچ نشانی از تعقل و احساس در آنها نیست و گاهی حتی جزییات صورت محو گشته و سر با گردنی باریک و بلند نگه داشته شده و به تنه‌ای که مرکز شهوات حیوانی است متصل می‌گردد. مجموعه فی فی فیگورهایی هستند که با زبان بدن سخن می‌گویند و نام های عجیب و غریب آنها نیز نشانه ای از خشم هنرمند است.
فی فی با تنی سرخ و گداخته از خوشحالی ، ترس ، خشم‌یا شرم ، زوزه ای طولانی از اعماق وجود سر می دهد ، مانند گردن کشیده ای که گواه عمق زوزه ی اوست ، شروعی بود بر فریاد و اعتراض محصص در تمام طول حیاتش. اندام در این نمایشگاه بیشتر شبیه به توده‌ای بدون استخوان است. محصص در این مجموعه جامعه اطراف خود را بی هیچ همذات‌پنداری به تصویر کشید که مرثیه ای بود بر جهان زندگان.
12. بهمن محصص نقاش خارق العاده و متبحری است اما شاید بیشتر شهرتش را نه بخاطر آثار نقاشی‌اش بلکه بخاطر آثار حجمی‌اش که در بین عموم شهرت بیشتری داشته است بدست آورده است، آثاری که عمومشان سرنوشت غمگین و دور از انتظاری داشته اند.
تندیس نی لبک‌زن اثر بهمن محصص
13. مجسمه چهارمتری مرد نی‌لبک‌زن یکی از مشهورترین آثار بهمن محصص است که در سال ۱۳۵۳ در محوطه تئاتر شهر تهران نصب شد. مرد نی‌لبک‌زن برگرفته از شخصیت اسطوره‌ای «فان» رومی یا «ساتیر» یونانی است. فان‌ها در اسطوره‌شناسی رومی موجوداتی شاخدار، با بالاتنه انسان و پایین‌تنه بز هستند و هنرمندان اروپایی بسیاری از جمله پل روبنس، نیکولا پوسن و پابلو پیکاسو این موضوع اسطوره‌ای را مضمون آثار خویش قرار داده‌اند. توجه به اسطوره‌ها و شمایل‌های بت‌وار انسانی – حیوانی از شاخصه‌های آثار بهمن محصص است که در مجسمه حاضر نیز تجلی یافته است. او با رجوع به این فیگور رقصان هنر کلاسیک، همان رویکرد هنرمندان مدرنیست همچون پیکاسو را در استفاده از اسطوره‌ها و هنرهای بومی برای خلق اثر مدرن و امروزی به کار می‌گیرد.
پیکره عضلانی و پرپیچ‌وتاب مرد نی‌لبک‌زن، با ساق‌ها و ساعدهای نوک‌باریک، استمرار تنش دراماتیک از اسطوره تا واقعیت را یادآور می‌شود. فرم رهاشده در فضا، آزادانه در هم می‌پیچد و حرکتی رقص‌گونه را پدید می‌آورد. محصص در این اثر همچون بسیاری دیگر از مجسمه‌هایش می‌کوشد تندیس برنزی را طوری بسازد که بی‌وزن به نظر برسد. او با برهم زدن خاصیت نیروی جاذبه، پیکره را تنها روی یک پا متعادل کرده است.
14. بهمن محصص از جمله اولین نقاشان و هنرمندان ایرانی بود که نقاشی را به شیوه غربی آموخت و آن را با نگاهی شرقی در هم آمیخت.
بهمن محصص پدر طراحی صحنه ایران
15. محصص از پیشگامان طراحی صحنه تئاتر در ایران به شمار می‌آید؛ او نمایش صندلی‌ها اثر اوژن یونسکو را به روی صحنه برد و در اجری این نمایش تعدادی صندلی دکوراتیو و اکسپرسیو طراحی کرد که وقتی کنار هم قرار داده می‌شدند جنگلی آبستره را در ذهن تداعی می‌کردند. طراحی دیگر او برای تولید هنری چهارم از لوییجی پیراندلو به مناسبت صد سالگی آن بود که در آن فرم‌های فلزی تندیسی در تضاد با پرده‌های ساده کیسه‌ای قرار گرفته بود.
16. در سال ۱۳۴۸ (۱۹۶۹) از ادامه فعالیت در ایران صرف نظر کرد و به رم بازگشت و در همان‌جا به ادامه زندگی و کار پرداخت. او در این دوران سفارش ساخت مجسمه‌هایی را برای برپایی در تهران دریافت کرد، اما بسیاری از آثار عمومی او پس از انقلاب اسلامی نابود شده یا آسیب دیدند و خود هنرمند نیز باقی کارهای خود در ایران را از بین برد.
ویژگی آثار بهمن محصص
17. در آثار بهمن محصص «بی‌سر بودن» و یا درگیری‌های جسمی و مشکلات و ابتلائات فیزیکی به چشم می‌خورد و آثارش شامل افرادی است که «سرهای کوچک و بدن‌های فربه» دارند و درکارهایش ، درگیری‌های جسم انسان بسیار مطرح است. به علاوه کارهای اسطوره‌یی و تأثیرات هنر مدیترانه‌یی در دوره‌ای از آثار او، کاملا مشهود است.
18. در کارنامه هنری محصص، افزون بر نقاشی و مجسمه‌سازی، می‌توان طراحی برای کتاب‌ها را نیز دید، که برای نمونه، طراحی‌های کتاب «اورازان» نوشته جلال آل احمد کار اوست.
19. آیدین آغداشلو، نقّاش ایرانی درباره محصّص می‌گوید: «به گمانِ من او یکی از پنج هنرمند بزرگ هنر معاصر ماست.»
20. رویین پاکباز درباره ویژگی آثار محصص چنین نوشته است: «او با تعمق در سنت پیکره‌سازی مدرن و در عین پیروی از هنرمندان بزرگ دوره مدرن همچون به گفته خود محصص بروگل و گویا، به سبک بدیع و متمایز خود دست یافته است و از همین روی او هنرمندی تک‌رو و متکی به خود است.»
ارسال نظر