نگاهی به زندگی و کارنامه ادبی یدالله رویایی شاعر نوگرای شعر حجم
یدالله رویایی شاعر وگرای معاصر از شاعرانی است که سبک ادبی‌اش به نام شعر حجم شناخته می‌شود. از او اکنون مقیم پاریس است چند مجموعه شعر منتشر شده که هفتاد سنگ قبر مشهورترین آن‌هاست.
سرویس فرهنگی مستقل‌آنلاین: یدالله رویایی متولد ۱۷ اردیبهشت سال ۱۳۱۱ در شهر دامغان است. او دوره دبستان و دبیرستان را در شهر زادگاهش گذراند و برای ادامه تحصیل در دانشسرای شبانه‌روزی تربیت‌معلم به تهران آمد. پس از پایان فارغ‌التحصیلی از دانشسرا چند سالی را به تدریس و سرپرستی امور اوقاف دامغان مشغول شد.
تمایلات سیاسی یدالله رؤیایی
او در نوجوانی و جوانی دارای تمایلات مارکسیستی و چپ‌گرایانه بود و در حزب توده ایران عضویت داشت. در پی کودتای ۲۸ مرداد در سال ۱۳۳۲ او از دامغان فراری شد و مدتی را در زندگی مخفی و فرار گذراند. سرانجام در اسفندماه همان سال دستگیر و در زندان‌های متعددی از جمله زندان باغشاه، زندان زیر طاقی (زیرزمین مخوف پلیس تهران)، زندان موقت و یک‌بار دیگر در سال ۱۳۳۶ زندان لشکر ۲ زرهی سلطنت‌آباد زندانی شد.
آغاز زندگی ادبی یدالله رویایی
رویایی پس از آزادی از زندان اولین شعرهای خود را در ۲۲ سالگی منتشر کرد. اشعار او در مجلات آن زمان با نام مستعار «رؤیا» به چاپ رسید. او هم‌زمان به ادامه تحصیل خود در رشته حقوق سیاسی دانشکده حقوق دانشگاه تهران پرداخت و با مدرک دکترای حقوق بین‌الملل عمومی فارغ‌التحصیل شد و به استخدام وزارت دارایی درآمد و با سمت ذی‌حساب و سرپرست امور مالی در ادارات و دیگر مراکز دولتی، از جمله وزارت آب و برق، سازمان تلویزیون ملی ایران و… به کار مشغول شد.
یدالله رویایی هفته‌نامه ادبی بارو را (که ترکیبی بود از نام‌های مستعار بامداد و رویا) به همراه احمد شاملو در سال ۱۳۴۴ تأسیس و منتشر کرد.
او در سال 1346 شرکت انتشاراتی روزن به‌اتفاق محمود زند و ابراهیم گلستان را تأسیس کرد و به چاپ و نشر کتاب پرداخت و در سال ۱۳۴۷ (۱۹۶۸) با زنی سوئیسی با نام مادلن ازدواج کرد.
یدالله رویایی و شعر حجم
یدالله رویایی با تألیف و انتشار بیانیه حجم‌گرایی (اسپاسمانتالیسم) به همراه گروهی از شاعران آوانگارد سبک تازه‌ای در شعر با عنوان «شعر حجم» ایجاد کرد. نگرش حجم‌گرایی (اسپاسمانتالیسم) با پیش‌زمینه و تأثیری که از «پدیدارشناسی» و تفکر هوسرل گرفته بود توانست در نسل‌های بعدی شاعران، با اقبال و علاقه‌مندی بیشتری استقبال شود و به‌عنوان بینش تازه‌ای در شعر و ادبیات معاصر ادامه یابد،
رویایی در توضیح شعر حجم پس از توضیحات زیادی درباره کلمه و زبان شعر و مخصوصاً زبان شعر نیما یوشیج بیانیه‌ی اول شعر حجم را می‌آورد و در تعریف شعر حجم می‌نویسد:
حجم‌گرایی آن‌هایی را گروه می‌کند که در ماورای واقعیت‌ها به جست‌وجوی دریافت‌های مطلق و فوری و بی تسکین‌اند.
مطلق است زیرا از علت غایی واقعیت برخاسته، فوری است زیرا در رسیدن به دریافت از حجمی که بین دریافت و واقعیت مادر بوده به‌سرعت پریده، بی‌آنکه علامتی از خود باقی گذارد و بی تسکین است زیرا برای جست‌وجوی حجمی برای پریدن جذبه‌ی حجم‌های دیگری است که عطش کشف و جهیدن می‌دهند.
رؤیایی معتقد است که شاعر در شعر حجم حقیقت را صریح نمی‌گوید بلکه حقیقت را در نقطه‌ای دور از ذهن مخاطب می‌نشاند و این موجب می‌شود ذهن مخاطب در تکاپوی یافتن واقعیت مادر به چالش کشیده شود و این حقیقت حقیقتی سیال خواهد بود شاید مخاطب هرگز نفهمد آن حقیقت مادر چه بوده اما همواره می‌داند که چیزی در کار بوده و در جست‌وجوی آن به تلاش می‌پردازد.
درباره مسئولیت در شعر و تعهد در آن؛ یدالله رویایی در حقیقت به هیچ مسئولیتی که شعر را اسیر خود کند اعتقاد ندارد، شاعر نباید ببیند مردم چه می‌پسندند و آن را بگوید که این شعر را به ابتذال می‌کشاند. او از رضا براهنی چهار مسئولیت برای شاعر نقل می‌کند و می‌گوید که چنین مسئولیت‌هایی برای شاعر در نظر گرفتن بی‌معناست و معتقد است در نظر گرفتن این مسئولیت‌ها باعث ایجاد فاصله‌های عظیم بین شعر و شاعر می‌شود؛ او می‌گوید:
«رسالتی در کار نیست؛ در حقیقت صداقت و حساسیت شاعر برابر مسائل است که تصویر او را در عمق اثرش انعکاس می‌دهد او می‌گوید شاعر نباید بر سر اندیشه‌ای ثابت متعصبانه پافشاری کند چراکه اگر آن اندیشه به ابتذال کشیده شد و خود در مسیر انحراف گم شد یا فراموش شد شعر هم‌چنین بلایی به سرش می‌آید مسئولیت شاعر فقط در برابر هنرش است.»
درباره تصویر در شعر معتقد است که تصویر نباید معلق باشد بلکه باید تصویر ارائه‌شده در شعر بر بنایی محکم استوار باشد و بر رعایت ساختمان شعر تأکید می‌کند.
یدالله رویایی در رقابت جایزه ادبی شعر سال با سرمایه‌گذاری تلویزیون ملی ایران و داورانی مرکب از مسعود فرزاد، محسن هشترودی، فریدون رهنما، بیژن جلالی، پژمان بختیاری و یدالله رویایی در سال‌های ۱۳۴۸، ۱۳۴۹ و ۱۳۵۰ به‌عنوان یکی از مؤسسین و داوران حضور داشت.
در سال 1352 فرزند اولش با نام همام و در سال 1353 فرزند دوم او با نام سارا به دنیا آمدند.
رؤیایی در سال 1354 به‌نوعی به تبعیدی خودخواسته در پاریس می‌رود و با پیروزی انقلاب این تبعید ادامه می‌یابد.
او در پاریس دست به تأسیس «مدرسه زبان و ادبیات فارسی» در سال 1358 زد.
شرکت در فستیوال‌های بین‌المللی شعر، حضور در دیدارهای جهانی شاعران، سفرهای ادبی، کنفرانس‌ها و مصاحبه‌ها همیشه از فعالیت‌های دیگر او در سال‌های اخیر در کنار امر نویسندگی بوده است.
یدالله رویایی سال‌هاست در «آنوِرونویل»، ده کوچکی در مزارع نورماندی، زندگی می‌کند. عضو «خانه نویسندگان» (MeL) و عضو «جامعه اهل ادب» (SGDL) فرانسه است و هم‌اکنون در پاریس به کار و زندگی مشغول است
گزیده اشعار یدالله رؤیایی
شب، در گریز اسب سیاه
یک صف درخت باقی می‌ماند
در چهار کهکشان نعل
یک صف درخت
بی شیهه می‌گذشت
رگ بریده، دهان بازکرده و ریخت
افق دراز
دراز
دراز لخته‌لخته، دراز مذاب
زنی در اصطکاک تاریکی
به شکل تازه‌ای از شب رسید
ستاره‌ای رسیده، در ته خود چکه کرد
صدایی، از سرعت پرسید
کجا؟
کجا؟
اما جواب،
گذشتن بود
و در گریز اسب سیاه
سرعت پیاده می‌رفت
سرعت، صف درخت بود
که می‌ماند
*****
برگرد!
ای کاروان خسته، برگرد !
ذهن ِنمک عقیم و نازاست
زیبایی ِ ذغال را آتش
طی کرده است
و ماهیان قرمز ِ شب را
ستاره‌ها ترسانده‌اند
ای ذهن،
ای زخم ِمنتشر !
صبر ِمیان‌تهی را
از مزرعۀ نمک بردار
زیرا که آب‌های قدیمی همواره در کتاب تو جاری ست
برگرد !
اینجا طبیعت
-آن‌سان که می‌نماید-
طبیعی نیست.
****
تنهاهای روبروی سمج را
لغت دوباره می‌کند
دوباره‌ها در انتهای فکر
بار می‌شوند
مقدار می‌شوند
تنهاهای روبروی سمج را
وقتی‌که قافله سطر است
و قافله در سطر
لغت دوباره می‌کند
و روبروی من
دوباره چیزی تنها است
چیزی سمج دوباره روبروی من
مقدارهای مرا می‌خوانَد
و ترس، سطر که می‌کند
از سطر
برمی‌خیزد ساطور
و قافله در راه از راه
می‌مانَد
با هجائی مهجور
ارسال نظر