حسن بهشتی‌پور کارشناس بین‌الملل در گفتگو با مستقل:
توافق زود هنگام بعید است
بهشتی‌پور می‌گوید: توافق زود هنگام بعید بنظر می‌رسد، اما خوشحال می‌شویم اگر اتفاق بیفتد. اما شرایط گویای این است که نباید انتظار داشته باشیم توافق زود به دست بیاید.
امیرحسین جعفری
افکار عمومی نسبت به رفتار روسیه در مذاکرات برجام، با توجه به سابقه تاریخی این کشور با ایران، منفی است. از سویی برخورد باقری کنی با اولیانوف و تصاویری که از مذاکرات بین طرف روسی و آمریکایی بدون ایران برگزار می‌شود این تصور را ایجاد کرده که روسیه تصمیم‌گیر مذاکرات است. از سویی برخی گمانه‌زنی‌ها مدعی مخالفت پنهان روسیه با امضای توافق است. بالاخره اینکه آیا توافق زود هنگام محتمل است یا خیر؟ به جهت بررسی موضوع فوق گفتگو کردیم با حسن بهشتی پور، کارشناس مسائل بین الملل که مشروح آن را می‌خوانیم:
در آغاز پیرامون احتمال بازگشت آمریکا به صحنه‌ی مذاکرات و تاثیر واسطه‌گری چین و روسیه توضیحاتی بفرمایید.
چرا احتمال ندارد؟ به هر حال منافع ما باعث می‌شود مستقیما با آمریکا وارد گفتگو شویم چون مشکل اصلی ما با آمریکاست.
اتحادیه اروپا و چین و روسیه واسطه‌گری می‌کنند وگرنه مشکل اصلی با آمریکاست. اگرچه با اروپا نیز اختلاف نظر داریم اما بازیگر اصلی آمریکاست که به صورت غیرمستقیم با آن در مذاکره‌ایم که باعث فرسودگی مذاکرات می‌شود و احتمال آن وجود دارد ایران و آمریکا در قالب ۱+ ۵ وارد گفتگو شوند.
برداشت منفی جامعه از رفتار روسیه تا چه حد واقعیست؟ آیا روس‌ها مانع به نتیجه رسیدن برجام هستند؟
این مسئله به یک سابقه‌ی تاریخی برمی‌گردد که در کشورهای جهان سوم و بخصوص ایران مشکلات را گردن خارجی‌ها می‌اندازیم و علاقه‌مندیم برای پاسخگو نبودن همه چیز را گردن خارجی بیندازیم و سعی می‌کنیم آن‌ها را مقصر جلوه دهیم. الان هم در این موقعیت هستیم البته اینکه روسیه به دنبال منافع خود هست حرف درستی است همانطور که ایران هم دنبال منافع خود است و همه‌ی کشورهای حاضر در مذاکرات در درجه اول به دنبال منافع خود هستند. اما برجام یک سندی بود که توانست منافع مشترک تعریف کند که این ۶ قدرت با ایران به یک منافع مشترک برسند و آمریکا بود که زیر قرارداد زد. روسیه نیز مثل چین صد درصد دنبال شکل گرفتن برجام است چون برجام را یک سند عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای می‌داند و برجامی که این کار را انجام دهد برای روسیه امن‌تر است و قطعا از برجام حمایت خواهد کرد.
اما در این راستا دنبال منافع خود نیز هست اما اینکه بگوییم روسیه ضد برجام است تحلیل غلطی است که به کلیشه‌های تاریخی برمی‌گردد و به رفتار گذشته روسیه و به این خاطر تصور می‌شود روسیه کلا ضد برجام است، در حالیکه روسیه به دنبال اجرای برجام است نه به خاطر ایران بلکه به خاطر خودشان دنبال اجرای برجام هستند.
البته اتحادیه اروپا در این پرونده اهداف دیگری نیز دارد و دنبال این است که توافق بین ایران و آمریکا به دست بیاید تا هم بحث هسته‌ای محدود شود و هم با خیال راحت با ایران رابطه اقتصادی برقرار کنند.
وقتی آمریکا از برجام خارج شد شرکت‌های روسی و چینی اولین شرکت‌هایی بودند که طرح‌های خود را رها کردند چون از لحاظ مالی نمی‌توانستند مقابل آمریکا بایستند. در ایران آن‌ها به دنبال این هستند که تحریم‌ها پایان یابد تا رابطه اقتصادی بهتری با ایران داشته باشند؛ دو پروژه فاز ۲ و ۳ بوشهر که روسیه ده میلیون دلار با ایران قرارداد بسته است علاقه دارد این پروژه‌ها را انجام دهد که مستلزم رفع تحریم‌هاست.
از سوی دیگر در زمینه راه آهن، نیروگاه، دفاعی و.. با ایران مبادلات گسترده دارد و اگر تحریم نباشد می‌تواند به شکل گسترده‌تری با ایران رابطه داشته باشد. تعجب می‌کنم برخی می‌گویند روسیه می‌خواهد برجام اجرا نشود تا ایران محتاج روسیه باشد. الان حجم روابط اقتصادی بین ایران و روسیه دو میلیارد دلار است و اصلا رقمی نیست. ارتباط ما با عراق و افغانستان و ترکیه چندین برابر است. بنابراین در کلیشه‌ها باید تجدید نظر کنیم.
اینکه روسیه در گذشته سابقه منفی دارد و مشکلات متعددی ایجاد کرده را تا کی باید ادامه دهیم؟ از گلستان و ترکمن چای و همه را باید پشت سر هم ردیف کنیم اگر اینگونه باشد که گرجستان نباید با ما ارتباط داشته باشد چون آغامحمد خان در آن جا کشتار کرده است یا هند که نادرشاه در آن جا جنایت کرد نباید با ما در ارتباط باشد.
این چه تحلیلی است؟ ایرانی باید متکی به خود باشد در عین حال باید با کشورهای دیگر تعامل کند.
بنظر شما تا چه حد این احتمال وجود دارد که در ماه‌های آینده و در کوتاه مدت به یک توافق جامع دست یابیم؟
توافق زود هنگام بعید بنظر می‌رسد، اما خوشحال می‌شویم اگر اتفاق بیفتد. اما شرایط گویای این است که نباید انتظار داشته باشیم توافق زود به دست بیاید چون ساز و کار تحریمی که آمریکا چیده و در طول تاریخ بشر بی‌سابقه است و متنوع‌ترین تحریم‌ها را برای ایران ساخته سال‌ها طول کشیده است و کار بسیاری می‌طلبد و مراحل مختلفی دارد.
اول باید حکم رئیس جمهور آمریکا امضا شود که تحریم‌ها تعلیق شود و بعد ساز وکارهایی که در کنگره تصویب شده را کنار بزنند و بند به بند آن‌ها را اعلام عمومی کنند.
از سوی دیگر نباید ناامید باشیم چون دو طرف نیازمند لغو تحریم‌ها هستند منتهی زمان‌بر است و متاسفانه معجزه‌ی یک الی دو ماهه نمی‌تواند انجام شود.
البته گام‌های مهمی می‌توان انجام داد به عنوان مثال صادرات نفت، که اگر بایدن حکمی صادر کند که نفت ایران صادر شود گره خوبی را باز می‌کند. یا در مبادله دلار گره بزرگی است که می‌تواند به سرعت باز شود. به هر حال اگر کسی عمق تحریم‌ها را بشناسد که چه ساز و کار ناجوانمردانه‌ای در حق ملت سازماندهی کرده‌اند کاملا متوجه می‌شود که به راحتی نمی‌توان تحریم‌ها را برداشت اما می‌توان گام‌های موثر برداشت.
بنظر شما ایران و آمریکا تا چه حد ظرفیت ارتباطی دارند؟ آیا در صورت دستیابی به توافق این مسئله صرفا در حوزه مالی باقی خواهد ماند؟
ایران و آمریکا مثل تمامی کشورهای دنیا تعارضات و اشتراکات خاص خود را دارند. ما از ارتباط با آمریکا تابو ساخته‌ایم و کسی جرئت نمی‌کند بگوید که با قدرت سلطه‌گر نیز می‌توان ارتباط داشت.
یک تحلیل کلیشه‌ای جا افتاده است که هرنوع رابطه با آمریکا منجر به سلطه می‌شود ولی در واقع اینطور نیست. ما می‌توانیم به عنوان یک کشور مستقل در جاهایی که به نفع ماست همکاری کنیم یک جاهایی هم بر ضد ما عمل می‌کنند.
مبادلات با کشورهای مختلف حتما نباید به یک روابط دوستانه ختم شود. می‌توان رابطه دوستانه نداشت اما دشمن نیز نبود و بر اساس منافع یک رابطه شکل بگیرد و هر کشور به نفع خودش کار کند.
مثلا در موضوع بوسنی بین ایران و آمریکا موضع مشترکی علیه صرب‌ها وجود داشت. زمانیکه طالبان قدرت را در افغانستان بدست داشت با آمریکا مشترک بودیم هر چند الان اختلاف داریم یا در ساقط کردن صدام با آمریکا موضع مشترک داشتیم یک جاهایی هم به شدت اختلاف داریم مثلا در موضوع اسرائیل و حقوق بشر و هسته‌ای و آینده خاورمیانه که اختلاف بین ایران و آمریکا اساسی است.
ارسال نظر