آیا جهان به کربن صفر دست می‌یابد؟

به گزارش روابط عمومی ایمپاسکو، آخرین گزارش آژانس بین‌المللی در موضوع زغال‌سنگ پیش‌بینی می‌کند که مصرف زغال‌سنگ جهان در چند سال آینده در سطح مشابهی باقی خواهد ماند، چرا که تلاش‌های زیادی برای تسریع انتقال به استفاده از انرژی پاک صورت نگرفته است.

استفاده از زغال‌سنگ در سراسر جهان در سال ۲۰۲۲ به میزان ۱.۲ درصد افزایش یافته و برای نخستین بار از مرز ۸ میلیارد تن در یک سال گذشته است. آژانس بین‌المللی انرژی می‌گوید این رکورد قبلی را که در سال ۲۰۲۲ به ثبت رسیده بود، تحت الشعاع قرار می‌دهد.

بر اساس روند فعلی بازار، گزارش زغال‌سنگ ۲۰۲۲ پیش‌بینی می‌کند که مصرف این ماده معدنی تا حدود سال ۲۰۲۵ ثابت خواهد ماند. کاهش در بازارهای بالغ با ادامه تقاضای قوی در اقتصادهای نوظهور آسیایی جبران خواهد شد. این بدان معناست که زغال‌سنگ همچنان بزرگترین منبع واحد انتشار دی‌اکسید کربن در سیستم انرژی جهان خواهد بود.

تقاضای مورد انتظار زغال‌سنگ برای سال ۲۰۲۲ بسیار نزدیک به آن چیزی است که آژانس در گزارش سال قبل خود در سال ۲۰۲۱ پیش‌بینی کرده بود، حتی اگر بازارهای زغال‌سنگ توسط طیفی از نیروهای متضاد در آن زمان تحت تاثیر قرار گرفته باشد.

بحران جهانی انرژی منجر به افزایش قیمت گاز طبیعی و افزایش اتکاء به زغال‌سنگ برای تولید برق شده است. در عین حال، کاهش رشد اقتصادی باعث کاهش تقاضای برق و تولید صنعتی شده است. همچنین تولید برق از منابع تجدیدپذیر به رکورد جدیدی رسیده است.

چین، بزرگترین مصرف کننده زغال‌سنگ جهان، موج گرما و خشکسالی را تجربه کرده است که تولید برق زغال‌سنگ را در تابستان افزایش داده است. این اتفاق حتی زمانی رخ داد که محدودیت‌های سختگیرانه مرتبط با شیوع کووید – ۱۹ باعث کاهش تقاضا شده بود.

کیسوکه ساداموری مدیر بازارهای انرژی و امنیت آژانس بین‌المللی انرژی می‌گوید جهان به اوج استفاده از سوخت‌های فسیلی نزدیک و زغال‌سنگ اولین ماده‌ای است که مصرف آن کاهش می‌یابد «اما ما هنوز به آن نقطه دست نیافته‌ایم.»

به گفته وی «تقاضای زغال‌سنگ سرسختانه ادامه دارد و احتمالا در سال جاری به بالاترین سطح خود خواهد رسید و انتشار کربن جهانی را افزایش می‌دهد. در عین حال، نشانه‌های زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد بحران امروز استقرار انرژی‌های تجدید پذیر، بهره‌وری انرژی و پمپ‌های انرژی را تسریع می‌کند – و این باعث تعدیل تقاضای زغال‌سنگ در سال‌های آینده خواهد شد. سیاست‌های دولت برای تضمین یک مسیر امن و پایدار به پیش خواهد رفت.»

عرضه و تقاضای مصرف جهانی زغال‌سنگ

بازار بین‌المللی زغال‌سنگ همچنان فشرده خواهد ماند، چرا که تقاضای زغال برای تولید برق به رکورد جدیدی رسیده است. در سال ۲۰۲۲ قیمت زغال در ماه‌های مارچ و ژوئن به سطوح بی سابقه‌ای افزایش یافت. به لطف بحران‌های جهانی انرژی، افزایش قیمت گاز طبیعی، شرایط نامساعد آب و هوایی درتامین کننده کلیدی بین‌المللی استرالیا، باعث افزایش قیمت‌ها شد.

اروپا به شدت تحت تاثیر کاهش عرضه گاز طبیعی روسیه قرار گرفت و اکنون در مسیر افزایش مصرف زغال‌سنگ برای دومین سال متوالی است. با این حال، انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۵ تقاضای زغال‌سنگ اروپا به زیر سطح ۲۰۲۰ کاهش یابد.

چین،  هند و اندونزی، سه تولیدکننده بزرگ زغال‌سنگ در جهان، همگی در سال ۲۰۲۲ رکورد تولید از خود بر جای گذاشتند. سومین صادرکننده بزرگ زغال‌سنگ در جهان یعنی روسیه به دلیل آغاز جنگ در اوکراین، از سوی بسیاری از کشورها تحریم شده است که این منجر به تغییر تجارت جهانی شده و خریداران به دنبال منابع جایگزین هستند. شکاف باقی مانده از ذخایر زغال‌سنگ روسیه در اروپا تا حد زیادی توسط آفریقای جنوبی، کلمبیا، تانزانیا، بوتسوانا و سایر تولیدکنندگان کوچکتر پر شده است.

با این حال، این گزارش خاطرنشان می‌کند که با وجود قیمت‌های بالا و حاشیه‌های سود آسان برای تولیدکنندگان زغال‌سنگ، هیچ نشانه‌ای از افزایش سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زغال‌سنگ صادراتی وجود ندارد. این احتمالا نشان دهنده احتیاط سرمایه‌گذاران و شرکت‌های معدنی در مورد چشم‌انداز میان مدت و بلندمدت زغال‌سنگ است.

برای کاهش انتشار کربن جهانی چه باید کرد؟

پیش‌بینی می‌شود که تقاضای زغال‌سنگ در اقتصادهای پیشرفته طی چند سال آینده کاهش یابد چرا که منابع انرژی تجدیدپذیر به طور فزاینده‌ای جایگزین آن به عنوان منبع تولید برق می‌شود. در عین حال، اقتصادهای نوظهور و در حال توسعه در سراسر آسیا، استفاده از زغال‌سنگ را افزایش خواهند داد تا به رشد  اقتصادی خود کمک کنند حتی اگر انرژی‌های تجدیدپذیر بیشتری به چرخه تولید وارد کنند.

توسعه در بزرگترین مصرف کننده زغال‌سنگ جهان، یعنی چین، بیشترین تاثیر را بر تقاضای جهانی زغال‌سنگ در چند سال آینده خواهد داشت و هند نیز تاثیر قابل توجهی در این روال خواهد داشت.

اگرچه بیشتر مصرف کنندگان زغال‌‌سنگ جهان اهداف انتشار کربن صفر را وعده می‌دهند اما تقاضای جهانی زغال‌سنگ در دهه گذشته تقریبا در بالاترین سطح خود ثابت مانده است.

اگر اقدامی برای رفع این مشکل انجام نشود، انتشار گازهای گلخانه‌ای از زغال‌سنگ موجود به تنهایی، جهان را از حد ۱.۵ درجه سانتی‌گراد تعیین شده در توافقنامه پاریس منحرف می‌کند.