مرد عشیره بودن سخت است/ویدیو
کافی‌ست اخبار این سال‌ها را مرور کنید تا ببینید که در بسیاری از نقاط کشور چنین جنایاتی رخ داده است.
مرد عشیره بودن سخت است
کاوه گرایلی در جریان نوشت:
۱. قتل ناموسی نه منحصر به یک قوم و استان است و نه در میان تمام افراد آن قوم و استان رایج و رواست.
کافی‌ست اخبار این سال‌ها را مرور کنید تا ببینید که در بسیاری از نقاط کشور چنین جنایاتی رخ داده است. البته در مناطقی که فرهنگ قبیله‌ای پشتیبان و مشوق چنین اقدامی است رواج این جنایات بیشتر است. اما بخش مهمی از مخالفت‌ها و افشای این جنایات نیز از سوی فعالان حقوق زنان و نهادهای مدنی محلی است.
۲. قتل ناموسی مسئله‌ای قومی نیست اگرچه قوم‌گرایی به آن دامن می‌زند.
این جنایت حتی صرفاً برخاسته از شکاف میان زنان و مردان نیست. بسیاری از این ارزش‌ها توسط زنان این جوامع بازسازی و تکثیر می‌شود و بسیاری از کنشگران معترض به این رسوم، مردان آن نواحی‌اند. ضمن آن‌که مردان خود در این جوامع زیر بار فشار و انتظار «غیرت» و هراسان از طرد و تحقیر از سوی طایفه به نوع دیگری (و مسلماً نه به اندازه زنان) قربانی می‌شوند.
۳. مسئله این‌جا، ستیز ارزش‌های عشیره‌ای علیه حقوق فردی‌ست. سنت‌هایی مانند الزام به ازدواج درون قبیله شاید در گذشته کاربرد داشته اما در جهان امروز نه اخلاقی‌ست، و نه حتی توجیه دارد که برای حفظ حلقه بسته قبیله و تأمین منافع اقتصادی عشیره زیر لوای آبرو و غیرت، زنان را از کودکی محکوم به ازدواج اجباری کرد و در صورت سرپیچی مورد آزار قرار داد یا حتی جان شیرین آن‌ها را گرفت.
۴. باید در برابر این مناسبات مرتجعانه ایستاد و کمک کرد تا افراد از حصار تنگ این خرده‌نظام‌های اجتماعی بیرون بیایند و به‌جای احساس تعلق به قبیله، خود را شهروند کشور بدانند و ضمن حفظ ویژگی‌های ارزشمند فرهنگ بومی، ذهن‌شان را باز کنند و به‌جای ارزش‌های ناکارآمد قبیله‌ای، به اخلاق جهانی و ارزش‌های میهنی پایبند باشند. البته یادمان باشد یکی از مهم‌ترین علل وابستگی این افراد به حلقه‌های بسته قبیله‌ای، فقر، محرومیت و عدم امکان استقلال اقتصادی فرد و از آن سوی چتر حمایتی و مراقبتی قبیله و عشیره از افراد است.
۵. نفرت‌پراکنی و انگ چسباندن به هر قوم یا استانی نه تنها این رسوم خطرناک را ریشه‌کن نمی‌کند که با ارائه نشانی غلط و دامن زدن به دیگر شکاف‌ها، درخت جهل و نفرت و افکار دگم را آبیاری می‌کند.
از سوی دیگر هر توهینی، با دلسرد و آزرده کردن کنشگران محلی -که تنها نیرویی‌اند که به واسطه نزدیکی به این حلقه‌های بسته تا حدی توان ترک انداختن در این نظام ارزشی را دارند- آن‌ها را در این راه تنها و بی‌پناه می‌کند.
۶. تلاش فعالان اجتماعی محلی بیش از پشتیبانی جامعه مدنی، نیازمند سه اقدام اساسی حکومت است:
- تصویب و اجرای فعالانه قوانین بازدارنده از کودک‌همسری و خشونت علیه زنان
- آموزش کودکان و آگاهی‌بخشی نسبت به حقوق زنان، روابط زن و مرد و حقوق و تکالیف شهروندی
- ایجاد رونق اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی و بسترسازی برای گسترش طبقه متوسط در این مناطق
اگرچه که متأسفانه در شرایطی که هیچ نشانه‌ای از تحقق هیچ‌یک از سه مورد بالا دیده نمی‌شود، هم‌چنان وظیفه شهروندان و نهادهای مدنی در ایران است که به سهم خود و با یاری نیروهای محلی بکوشند با آگاهی‌افزایی، اندکی بهبود فرهنگی و اجتماعی در این زمینه ایجاد کنند./ پایان یادداشت کاوه گرایلی
وقتی کیانوش عیاری فیلم خانه پدری را ساخت با اتهام سیاه‌نمایی و سیاسی‌کاری مواجه شد درحالیکه او چنان که در این ویدیو می‌گوید؛ این دغدغه را از سال ۵۳_ ۵۲ داشته است.
عیاری از مردمان مرکز‌نشین تهران می‌گوید که در دادگاه خانوادگی تصمیم به مجازات یک عضو خانواده می‌گیرند.
این رسوم برای مردم ما عجیب و ناآشنا نیست اما زمان آن رسیده که با نور انداختن به لایه‌های تو در توی فرهنگ عامه، با روشنگری و اصلاح قوانین، به ویژه با کمک دولت‌ها و نهادهای مدنی این فشار از روی نسل‌های بعدی برداشته شود.
خسرو سینایی که فیلم عروس آتش را ساخته درباره این فرهنگ نیرومند تاریخی می‌گوید:
قتل ناموسی چیزی نیست که بتوانی با پند و اندرز و یا اعتراض و چند جملۀ شاعرانه قال قضیه را بکنی. این فرهنگ بسیار نیرومند است و ریشه در اعماق تاریخ دارد. از کسی کاری، چنان‌که باید و شاید، ساخته نیست جز دولت‌ها.
«مرد عشیره بودن سخت است.» این جمله در فیلم «عروس آتش» از زبان فرحان حقیقت تلخی را بیان می‌کند.
در نظام قبیله‌ای، فشاری که بر مرد تحمیل می‌شود دست‌کمی از فشار بر زن ندارد. قتل ناموسی را کل قبیله مرتکب می‌شود، نه یک فرد. در این نظام‌ها، بسیاری از زنان مردها را با معیارهایی چون «غیرت» و «عصبیت» می‌سنجند.
ارسال نظر