کرونا مستلزم خود کارآمدی

 مستقل آنلاین، جواد مهاجری مدرس دانشگاه

به کرَّات دیده و شنیده اسم که وقتی یک بلیّه طبیعی مانند زلزله، سیل، ... رخ می دهد معمولا متوجه یک منطقه جغرافیایی خاص است و دامنه گرفتاری آن خیلی گسترده نیست و همچنین به لحاظ زمانی هم محدود است و دوام ندارد

و ‌در مقابل، آنچه گرفتاران دریافت می کنند توجهات دیگران است و هم نوعان در داخل و خارج و حتی دولتهای خارجی پیام های همدردی ارسال می کنند و کمک های  خود را به انحا مختلف به آن نقطه گسیل می دارند.

در نتیجه نه تنها امکانات و لوازم ضروری و مورد نیاز به وفور دریافت میشود بلکه پیام های مثبت ناشی از ابراز همدردی ها و کمکهای مردمی نیز امید را در دل آسیب دیدگان زنده نگه می دارد و این حس خوب خود موجب تقویت روحی برای تحمل سختی های ناشی از گرفتاری می شوند و معمولا شرایط خیلی زود به شکل عادی برمی گردد.

اما کرونا و بلایای مسری از این قبیل  با این حجم از گستردگی و قدرت انتقال و همه گیری به اقصی نقاط جهان، نوع منحصر به فرد و متفاوتی از یک بلیه است که مستقیما و به شدت سلامت عمومی مردم جهان را تهدید می کند و اهمیت آن به قدری ست که ضرورت تشکیل یک سازمان بزرگ و بین المللی در ذیل سازمان ملل با نام سازمان بهداشت جهانی را ایجاب کرده است.

کرونا نه تنها در مرزهای جغرافیایی محصور نمی ماند و قوی یا ضعیف نمی شناسد بلکه دایره زمانی محدودی هم ندارد و لذا از آنجائیکه خیلی زود می تواند هر شهر و کشور دیگری را درگیر کند دیگر نه تنها از کمک های سایرین نسبت به آن خبری نیست و هر دولت و ملتی به فکر خویش است و ملزومات آن را برای استفاده احتمالی خود حفظ می کند بلکه اولین واکنش و تصمیم دولتمردان خارجی به گرفتاری یک ملت، بستن راه ها، پروازها و قطع هر گونه ارتباط برای جلوگیری از انتقال آن است تا خود را از آن دور نگه دارد.

برای همین نه تنها از انعکاس و ارتعاش فرکانس های مثبت، دلگرم کننده و امیدبخش خارجی خبری نیست بلکه هر آنچه از غیر اعم از داخلی و خارجی دریافت می شود فرکانس منفی، ناامید کننده و یاس آور است و همین امر خود موجب اضطراب و استرس بیشتر‌ در گرفتاران و در نتیجه ضعف بدنی انسانهای گرفتار و یا در معرض گرفتاری ست که بیش از پیش آنها را در مقابله و مبارزه با این ویروس، آسیب پذیر می کند.

برای همین است که پس از بروز و ظهور کرونا در چین و سپس شیوع آن به ایران و ایتالیا و... بجز یکی دو‌ مورد خاص و به رغم روح حاکم بر  اساسنامه، توصیه ها و اهداف سازمان جهانی بهداشت، نه تنها هیچ پیام همدردی از هیچ یک از کشورها و دولتمردان آنها دریافت نمی شود بلکه اول از همه همسایگان و سپس دیگران یکی پس از دیگری دروازه های شان را به روی هموطنان مان بسته، اتباع شان را به سرعت از کشور از ایران خارج کرده و ملزومات مبارزه و جلوگیری از این ویروس را برای روز مبادا و استفاده ملت خود انبار و حفظ کرده اند و نه تنها اهداء که از فروش آنها هم اجتناب می کنند و مشاهدات نگارنده و دوستان اش در جای جای دنیا به وضوح نشان می دهد که در اغلب و حتی بهتر است بگوئیم همه کشورها، مواد ضدعفونی کننده، ماسک و‌ کیت های آزمایشی این ویروس و داروهای عفونی نه کمیاب بلکه نایاب و در بعضی از آنها بازار سیاهی به راه افتاده است.

با نگاه به این بیماری همه گیر از زاویه دیگر، درک عمق آسیب زایی آن و پذیرش این واقعیت تلخ که در این وانفسا هر کسی فقط گلیم خود را از آب بیرون می کشد، ضرورت باور خوداتکایی، خودکارمدی و خودکفایی برای مواجهه با این بیماری، بیش از هر زمان و موضوع دیگر اهمیت دارد. 

مطمئنا مفهوم «خود کارآمدی» «self-efficacy» حول نظریه‌ی شناختیِ اجتماعی (social cognitive theory) روان شناسان و جامعه شناسان به معنی «اعتقاد به قابلیت‌های خود در سازماندهی و انجام یک رشته فعالیت‌های مورد نیاز برای مدیریت شرایط و وضعیت‌های مختلف» بیش از هر مفهوم دیگری در مواجه با این ویروس خطرناک و وضعیت بوجود آمده امروز جامعه ما می تواند جامعه را از این بحران عبور دهد و  برای همین در کنار تلاش ایثارگون جامعه پزشکی، درمانی و بهداشتی کشور، نباید از دانش و تخصص جامعه شناسان و روان شناسان اجتماعی و کاربست متعهدانه آن برای باورپذیر کردن خودکارآمدی در جامعه برای تعامل کارآمد با عوامل کنترل کننده و مدیریت این بحران غافل بود.

چرا که امروز یک به یک اعضای جامعه ۸۲ میلیونی ایرانی، دولت و نهادهای مسئول مستقیم و غیر مستقیم در جمهوری اسلامی ایران بیش از هر زمان دیگری باید به این باور برسند که اگر می خواهند به خود، جامعه خود و جامعه جهانی کمک کنند باید به هر نحو ممکن و بدون تضییع حق دیگران، با تکیه بر رفتار خودکارایی و یا خودکارآمدی از خود و خویشان خود مراقبت کنند و از آنجائیکه مهمترین و موثرترین راه مقابله با این ویروس پیشگیری و تقویت بنیه دفاعی و ایمنی بدن هست، بر این امر بکوشند و این واقعیت را بپذیرند که در این شرایط حساس که کرونا ویروس می رود که همه کشورها در اقصی نقاط جهان را گرفتار کند و کشورهای قدرتمندی چون بریتانیا خود را برای مواجهه با ابتلای احتمالی بیش از ۵۰ میلیون نفر از جمعیت ۶۶ میلیونی آماده می کند، هیچ کسی جز ما، دست های ما را نخواهد شست.