جیب‌مان را چگونه مدیریت کنیم؟

از طبقه متوسط جامعه گرفته تا میلیونرها، همه افراد هر از چند گاهی نسبت به منابع مالی خود احساس خطر می‌کنند. در این مواقع پول بیشتر لزوما مشکلات مالی را حل نمی‌کند بلکه آموزش و توسعه مهارت‌های مدیریت پول است که به شما کمک می‌کند. با استفاده از این مهارت‌ها می‌توانید برای درآمد خود برنامه‌ریزی دقیق و هدف‌مندی داشته باشید.

در غیر این صورت ممکن است طی مدت کوتاهی توسط بازاریابان پول خود را از دست بدهید. این افراد در هر جایی از جامعه منتظر هستند تا شما پول‌تان را به نحوی خرج کنید. پس باید برای مدیریت منابع مالی خود با نظم، هدف و انگیزه جلو بروید و با خرج‌های بیهوده مبارزه کنید. مهارت‌های مدیریت پول مانند رانندگی و نوازندگی نیاز به آموزش دارند. در این مقاله سعی شده است به صورت پله به پله و به زبان ساده این مهارت‌ها به شما آموزش داده شود.

برای آشنایی با مهارت‌های مدیریت پول هیچ وقت دیر نیست؛ حتی اگر سن‌تان بالا رفته و یا در غرض و بدهی فرو رفته باشید. با شروع به یادگیری این مهارت‌ها، بلافاصله از ضرر بیشتر جلوگیری کرده و به سوددهی می‌رسید. افرادی که بر این مهارت‌ها مسلط هستند از پس مخارج زندگی‌شان برمی‌آیند و بدهی‌ها را در حد قابل کنترل نگه می‌دارند. در عین حال برای تفریحات و آینده خود نیز پول پس‌انداز می‌کنند.

مهم نیست که در این لحظه چقدر درآمد دارید. مهم این است که با این میزان درآمد چکار می‌کنید. مدیریت پول، فرمولی جادویی برای رسیدن به پول بیشتر نیست بلکه به شما کمک می‌کند از آنچه که دارید بیشترین استفاده را ببرید. پایه و اساس این امر «تعیین بودجه» است. بودجه همان برنامه‌ریزی مالی است که براساس انتخاب‌ها و اولویت‌های زندگی مشخص می‌شود. روند تعیین بودجه از چند مرحله تشکیل شده است که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌شود.

مرحله اول: هدف‌گذاری

در قدم اول باید تعیین کنید که چه مسائلی در زندگی برایتان از اهمیت بیشتری برخوردار هستند. برای این منظور یک کاغذ و قلم بردارید و اولویت‌های مالی زندگی‌تان را بنویسید. این لیست باید دو ستون رو‌به‌روی هم داشته باشد. زیر یک ستون اهداف مالی خود را بنویسید. در ستون مقابل نیز راهکار‌های رسیدن به آن‌ها را ذکر کنید. برای مثال در ستون اول عباراتی، چون زندگی بدون نگرانی مالی، صاحب خانه شدن، مسافرت رفتن، خرید اتومبیل و ... را ذکر کنید. در ستون مقابل نیز عباراتی، چون پرداخت بدهی‌ها، پس‌انداز اجاره خانه از سه ماه قبل، پس‌انداز برای زمان مرخصی و ... را بنویسید.

این کار آنقدر‌ها هم که فکر می‌کنید پیچیده نیست. کاغذ دیگری برداشته و اهداف خود را در سه دسته کوتاه‌مدت، میان‌مدت و طولانی‌مدت روی آن بنویسید. برای مثال پرداخت بدهی یا خرید یک وسیله جدید جزو اهداف کوتاه‌مدت، مسافرت رفتن یا پس‌انداز کردن برای خرید اتومبیل از اهداف میان‌مدت و برنامه بازنشستگی و خرید خانه جزو اهداف طولانی‌مدت هستند.

سپس جدولی با ستون‌های «هدف»، «درآمد ماهیانه»، «تاریخ رسیدن به هدف»، «پس‌انداز ماهیانه مورد نیاز» و «مخارج روزانه» تشکیل دهید. به این ترتیب می‌توانید اهداف خود را اولویت‌بندی کرده و برای رسیدن به هر یک زمان و راهکار‌های بخصوصی را تعیین کنید. اهداف‌تان باید روشن و واقع‌بینانه باشند. باید برای هر هدف تصمیم بگیرید که چقدر، برای چه مدت و از چه طریقی باید پول پس‌انداز کنید.

مرحله ۲: تعیین درآمد و مخارج

پس از هدف‌گذاری برای پول خود، زمان آن رسیده که مشخص کنید این پول از کجا آمده و در کجا خرج می‌شود. برای این منظور باید لیستی از منابع درآمد مالی خود و میزان آن‌ها تهیه کنید. در این لیست باید همه منابع از جمله حقوق ماهیانه (با کسر مالیات)، کمیسیون‌ها، درآمد خود اشتغالی، حقوق بازنشستگی و ... را در نظر بگیرید. در مرحله بعد باید میزان مخارج تان را حساب کنید.

از خرید از سوپرمارکت و هزینه تاکسی گرفته تا پولی که به بدهی و بیمه می‌دهید یا برای پس‌انداز کنار می‌گذارید همگی جزو مخارج به حساب می‌آیند. اگر هم سرپرست خانواده هستید باید مخارج همه کسانی که تحت حمایت شما هستند را در نظر بگیرید. توجه داشته باشید که تعیین مخارج، شروع بسیار ارزشمندی برای مدیریت پول است. از این طریق شاید متوجه شوید بیشتر از آنچه حساب کرده بودید، خرج می‌کنید. مخارج بسیاری در زندگی وجود دارند که شاید در ظاهر ناچیز باشند، اما وقتی روی هم جمع می‌شوند مبلغ زیادی را تشکیل می‌دهند.

مرحله ۳: تشخیص نیاز‌ها از خواسته‌ها

وقتی مخارج خود را محاسبه می‌کنید تازه متوجه می‌شوید که بخش زیادی از درآمدتان خرج کالا‌ها یا خدمات غیرضروری می‌شود. درواقع شما به این کالا یا خدمات احتیاجی ندارید و صرفا به آن‌ها علاقه‌مند هستید. به همین دلیل ممکن است بدون حساب و کتاب قبلی آن‌ها را خریداری کنید. این وضعیت معمولا به چند دلیل اتفاق می‌افتد. اگر حال‌تان خوب باشد پول‌تان را خرج می‌کنید تا این حال خوب را نگه دارید. اگر هم حال‌تان بد باشد پول خرج می‌کنید تا خود را شاد کنید.

بعضی‌ها نیز با قرار گرفتن در موقعیت‌ها یا مکان‌های خاص ترغیب به خرید غیرضروری می‌شوند؛ مثل مواقعی که به مسافرت می‌روید و یا در تعطیلات هستید. چنین خرید‌هایی معمولا با سطح استرس و اضطراب در ارتباط هستند. استرس به اندازه لازم می‌تواند انگیزه‌بخش باشد، اما استرس بیش از حد، شما را از تصمیم‌های عاقلانه و افتراق بین خواسته‌ها و نیاز‌ها دور می‌کند. یکی از کلید‌های اصلی مدیریت پول، جدا کردن خواسته‌ها از نیاز‌ها است.

اگر مطمئن نیستید که به یک وسیله نیاز دارید یا صرفا آن را می‌خواهید باید برای مدتی بدون آن زندگی کنید. اگر زندگی بدون آن سخت بگذرد پس به این وسیله نیاز دارید. البته درمورد وسایل و خدمات مورد نیاز نیز مسئله نیاز و خواسته وجود دارد. برای مثال ممکن است شما برای رفت و آمد به اتومبیل نیاز داشته باشید، اما حین انتخاب مدل اتومبیل باید مجددا خواسته و نیاز را از هم تشخیص دهید. این محاسبه تقریبا برای تمام اجناس و خدمات قابل اجرا است. درواقع این تصمیم شما است که تعیین می‌کند به هدف‌تان می‌رسید یا خیر.

مرحله ۴: تعیین بودجه

اغلب افراد نسبت به واژه بودجه حس خوبی ندارند، زیرا برایشان یادآور محدودیت و ممنوعیت است در حالی که اینطور نیست. بودجه همان نقشه و الگوی خرج کردن پول است و به شما کمک می‌کند که دچار استرس و فشار مالی نشوید. همچنین به شما این آزادی را می‌دهد که باتوجه به داشته‌هایتان تصمیم‌های مختلفی بگیرید و به هدف‌تان نزدیک‌تر شوید.

برای تعیین بودجه اول از همه باید مطمئن شوید مخارج‌تان از درآمدتان بیشتر نیست. سپس باید از خود بپرسید که آیا بودجه‌ای که تعیین کرده‌اید شما را به هدف‌تان می‌رساند یا خیر. شاید لازم باشد تغییراتی در بودجه و مخارج کنونی‌تان اعمال کنید. اگر هم در انتهای ماه پول اضافه می‌آورید باید آن را به پس‌انداز خود اضافه کنید.

پس‌انداز کردن در زمان مشکلات مالی شاید آخرین چیزی باشد که به آن فکر کنید. اما باید در این وضعیت نیز مقداری پول کنار بگذارید تا از ناگواری‌های مالی جلوگیری کنید و به اهداف خود نزدیک‌تر شوید. پس‌انداز به شما این توانایی را می‌دهد که در مواقع اورژانسی، مخارج ضروری زندگی را پرداخت کنید. برای مثال اگر شغل خود را از دست بدهید به طور متوسط سه ماه طول می‌کشد که شغل جدید پیدا کنید و به ثبات مالی برسید.

در این زمان پس‌انداز به یاری شما می‌آید تا بتوانید اجاره خانه، مخارج غذایی و قبض‌های خانه را بپردازید. میزان پول برای پس‌انداز کردن به میزان درآمد، بدهی‌ها و وضعیت کنونی زندگی و اهداف مالی‌تان بستگی دارد. در ابتدا می‌توانید از مبلغ کم شروع کنید و بعد به تدریج آن را افزایش دهید. یکی دیگر از راهکار‌ها برای پس‌انداز کردن این است که قبل از رسیدن پول به دست‌تان آن را به حساب پس‌انداز منتقل کنید. برای این منظور می‌توانید از بانک خود تقاضا کنید تا به محض واریز شدن حقوق‌تان آن را به حساب پس‌اندازتان واریز کند.

مرحله ۵: عملی کردن برنامه مالی

حال که هدف‌های مالی خود را تعیین کرده، میزان درآمد و مخارج‌تان را حساب کرده، خواسته‌ها را از نیاز‌ها افتراق داده و می‌دانید که چقدر باید برای پس‌انداز کنار بگذارید وقتش رسیده که برنامه مالی خود را عملی کنید. اگر به صورت ماهیانه حقوق می‌گیرید باید برنامه مدیریت مالی را هم یک ماهه طراحی کنید. به یاد داشته باشید که هر برنامه‌ریزی نیاز به نظارت مستمر و گاه تغییر دارد.

ماه اول را فقط به نظارت بپردازید تا ایراد‌های کار را شناسایی کنید. ماه دوم را به رفع این ایراد‌ها اختصاص داده و مطابق با آن برنامه را تغییر دهید. به این ترتیب از ماه سوم می‌توانید مطمئن باشید که کنترل مسائل مالی خود را به دست گرفته‌اید. نظارت بر برنامه در سال اول باید ماهی یک بار تکرار شود. سال بعد می‌توانید این کار را هر سه تا چهار ماه یک بار انجام دهید. از سال‌های بعد نیز یک بار نظارت در سال کفایت می‌کند. اگر هم تغییری اساسی در وضعیت مالی‌تان رخ داد باید برنامه مالی را مطابق با آن تغییر دهید.

مدیریت پول هنگام خرید

خرید کردن بخش بزرگی از بودجه افراد را به خود اختصاص می‌دهد. اگر می‌خواهید حین خرید از خرج کردن پول خود سود ببرید، مخارج‌تان را تحت کنترل نگه دارید و در عین حال پس‌انداز کنید باید به چند نکته توجه داشته باشید:

دقت کنید که پول خود را برای چه اجناسی خرج می‌کنید. برای این منظور طی یک ماه از خرید‌های خود لیستی تهیه کنید. با این کار می‌فهمید که چه مواقعی و برای چه اجناسی می‌توانید کمتر پول خرج کنید.

قبل از خرید، اجناس فروشگاه‌های مختلف را با یکدیگر مقایسه کنید تا بفهمید کدام یک آن‌ها را با تخفیف بیشتر و یا قیمت مناسب‌تری عرضه می‌کند.

مراقب پیشنهادات و تخفیفات ویژه باشید. کوپن‌ها، اجناس همراه با هدیه یا بازپرداخت نقدی با این هدف ارائه می‌شوند که شما پول بیشتری خرج کنید نه کمتر. هیچ وقت جنسی را که به آن احتیاج ندارید به بهانه تخفیف و پیشنهاد ویژه خریداری نکنید.

قبل از خرید اجناس گران‌قیمت و کاربردی حتما نظر دیگران را در اینترنت راجع به آن بخوانید. برای این منظور کافی است نام محصول را به اضافه کلمه «review» یا «نظر خواهی» در موتور‌های جستجوگر اینترنت وارد کنید.

بهتر است تمام خرید هفتگی‌تان را یکجا انجام دهید. در غیر این صورت هر بار که برای خرید یک کالای فراموش شده به سوپرمارکت می‌روید، ترغیب می‌شوید که اجناس بیشتری خریداری کنید. علاوه براین، وقت، انرژی و بنزین اتومبیل خود را هم هدر می‌دهید.

کودکان را ترجیحا همراه با خود برای خرید به سوپرمارکت نبرید، زیرا تمرکزتان را کاهش داده و شما را ترغیب به خرید اجناس غیرضروری می‌کنند.

اگرچه وسایل یک‌بارمصرف مثل بشقاب، لیوان، قاشق و چنگال پلاستیکی ارزان‌قیمت و کاربردی هستند، اما به صرفه اقتصادی نیستند، زیرا مدام باید آن‌ها را خریداری کنید. پس سعی کنید بودجه کمتری را به خرید آن‌ها اختصاص دهید.