تشخیص اوتیسم در بارداری ممکن شد

گروهی بین‌المللی از دانشمندان دریافته‌اند که ارزیابی جهش‌های اولیه در اسپرم پدر می‌تواند احتمال ابتلای جنین به بیماری اوتیسم را در آینده روشن کند.

دلایل اختلال طیف اوتیسم یا "ASD" هنوز یه طور کامل شناخته نشده است. محققان معتقدند هم ژنتیک و هم محیط زیست در ابتلا به این اختلال نقش دارند. در بعضی موارد، این اختلال با جهش‌های اولیه مرتبط است که فقط در کودک ظاهر می‌شود و از DNA هیچ یک از والدین به ارث نمی‌رسد.

در مطالعه‌ای که در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۹ در مجله Nature Medicine منتشر شده است، گروهی بین‌المللی از دانشمندان به سرپرستی محققان دانشکده پزشکی دانشگاه کالیفرنیا سن دیگو، روش اندازه گیری جهش‌های ایجادکننده این بیماری را که فقط در اسپرم پدر یافت می‌شود، توضیح داده‌اند که ارزیابی دقیق‌تری از خطر ابتلا به ASD در کودکان آینده فراهم می‌کند.

"جاناتان سبات" یکی از محققان ارشد این مطالعه گفت: اوتیسم در هر ۵۹ کودک یک کودک را مبتلا می‌کند و می‌دانیم که بخش قابل توجهی از آن به جهش‌های اولیه دی‌ان‌ای مربوط است، اما ما هنوز نمی‌دانستیم که این جهش‌ها چه زمانی و کجا رخ خواهند داد.

وی افزود: ما با این مطالعه جدید می‌توانیم برخی از این جهش‌ها را در اسپرم پدر ردیابی کنیم و می‌توانیم به طور مستقیم خطر ابتلا به همین جهش‌هایی را که دوباره در کودکان آینده رخ می‌دهد، ارزیابی کنیم.

مطالعات اخیر حاکی از آن است که جهش‌های ژنتیکی در حداقل ۱۰ تا ۳۰ درصد از موارد ASD وجود دارد که تعداد جهش‌ها با افزایش سن پدر در زمان بارداری افزایش می‌یابد. جهش‌های اولیه یا "De novo" به طور خود به خود در اسپرم یا تخمک والدین یا در هنگام لقاح اتفاق می‌افتند. پس از تقسیم تخمک بارور شده، جهش در هر سلول وجود دارد.

در حال حاضر مطالعات نشان می‌دهد که اسپرم مرد به عنوان منبع مهمی از این جهش‌ها مطرح است.

"جوزف گلیسون" استاد برجسته علوم اعصاب در دانشگاه سن دیگو گفت: این برآوردها مبتنی بر اطلاعات از میزان خطر در یک خانواده نیست، بلکه براساس اطلاعات یک جمعیت عمومی است. وقتی جهش ایجاد کننده بیماری برای اولین بار در یک خانواده رخ دهد، احتمال وقوع مجدد آن در فرزندان آینده بعید نیست. بنابراین خانواده‌ها باید محتاطانه تصمیم بگیرند.

محققان اسپرم هشت پدر را که قبلاً والدین فرزندان مبتلا به ASD بودند، تجزیه و تحلیل کردند. هدف این بود که به دنبال پدیده‌ای به نام "موزایسیسم"(mosaicism) که حضور چندین ماده مختلف از نظر ژنتیکی در سلول‌های یک فرد است، باشند. آنها با استفاده از توالی عمیق ژنوم، انواع مختلفی را در فرزندان یافتند که فقط در اسپرم پدران همسان بودند.

"مارتین بروس" یکی دیگر از محققان گفت: در حالی که کتاب‌های درسی پزشکی به ما می‌آموزند که هر سلول در بدن یک نسخه مشابه از DNA در خود دارد، این اساساً صحیح نیست. جهش‌ها هر زمان که یک سلول تقسیم می‌شود، اتفاق می‌افتند، بنابراین هیچ دو سلولی در بدن از نظر ژنتیکی یکسان نیستند.

وی افزود: "موزایسیسم" می‌تواند باعث ایجاد سرطان شود و یا می‌تواند در بدن ساکت بماند. اگر جهشی در مراحل اولیه رشد رخ دهد، توسط بسیاری از سلول‌های بدن به اشتراک گذاشته می‌شود. اما اگر یک جهش فقط در اسپرم اتفاق بیفتد، در کودک آینده می‌تواند بروز کند، اما هیچ بیماری در پدر ایجاد نمی‌کند.

محققان مشخص کردند که در ۱۵ درصد از سلول‌های اسپرم پدران جهش‌های اولیه وجود دارد، اطلاعاتی که از طریق روش‌های دیگر مانند آزمایش نمونه خون قابل تعیین نیست.

"گلیسون" گفت: آزمایشگاه من علاقه مندی دیرینه به درک منشاء بیماری‌های مغزی کودکان و اینکه چگونه جهش‌ها به بیماری در کودک منجر می‌شوند، دارد. ما قبلاً نشان دادیم که "موزایسیسم" در کودک می‌تواند منجر به بیماری‌هایی مانند صرع شود. در اینجا نیز نشان دادیم که "موزایسیسم" در مشاوره ژنتیک اهمیت دارد.

محققان می‌گویند در صورت توسعه این روش به آزمایش‌های بالینی، پدران می‌توانند اسپرم خود را مورد بررسی قرار دهند تا احتمال ابتلای فرزند آینده‌شان به اوتیسم مشخص شود.