راز موفقیت «بیرانوند» برای مهار پنالتی‌ها!

لحظاتی بعد از پایان دربی ۹۰، زمانی که بیرانوند در کنار زمین به سوالات خبرنگاران جواب می‌داد، صحبت‌هایی کرد که ارزش شنیدن، فکر کردن و البته به کار بستن دارد. دروازه‌بان محبوب این روز‌های پرسپولیس درباره موفقیت در گرفتن پنالتی برای سومین بار در مسابقه‌های حساس، راز و روش آمادگی خود برای گرفتن پنالتی را این‌گونه توضیح داد: «پیش از این مسابقه، یک روز تمام درباره همه بازیکنانی که می‌دانستم پنالتی می‌زنند، تصویرسازی کردم. زدن پنالتی در دربی برای هر بازیکنی سخت است.

قبل از بازی این حس را داشتم که یک پنالتی برای استقلال گرفته می‌شود بنابراین روی تمام بازیکن‌ها تصویرسازی کرده بودم. این قرعه به «علی کریمی» افتاد و خدا را شکر پنالتی را مهار کردم.»، اما این تصویرسازی ذهنی که بیرانوند از آن صحبت کرده، چیست و آیا ما نیز می‌توانیم از این تکنیک در زندگی روزمره خود استفاده کنیم؟ روش تصویرسازی ذهنی، یکی از روش‌های پرکاربرد در روان‌شناسی و روان‌درمانی است. از این نظر پرکاربرد محسوب می‌شود که برای گروه‌های متنوعی قابل استفاده است. اما پیش از این که به کاربرد‌های متنوع آن بپردازیم، بگذارید کمی بیشتر با آن آشنا شویم.

روشی ساده و در دسترس

در روش تصویرسازی ذهنی، به صورت معمول فرد با چشمانی بسته و در محیطی آرام و بی سر و صدا، موقعیتی را با تمام جزئیات در ذهن خود تصور و واکنش خود به آن موقعیت را به شکلی جزئی مرور می‌کند. به عنوان مثال تکواندو کاری که می‌خواهد مبارزه کند، با توجه به نقاط ضعف و قوت حریف خود، مبارزه را در ذهنش مجسم کرده و حرکاتی را که می‌تواند برایش امتیاز به همراه داشته باشد، یکی یکی در ذهنش مرور و خود را در حال انجام آن‌ها مجسم می‌کند یا در خصوص بیرانوند، همان طور که او خودش نیز اشاره کرده، تک تک بازیکنان استقلال را که امکان داشته پنالتی بزنند، در ذهن خودش مجسم و واکنش خودش را در برابر پنالتی زدن آن‌ها تصویرسازی ذهنی کرده است. اما توجه داشته باشید با این‌که این روش به منظور آماده شدن برای مسابقات بین ورزشکاران، محبوبیت بالایی دارد، اما کاربرد آن محدود به این حوزه خاص نیست.

برای آن‌هایی که از ترس شدید در رنج‌اند

یکی از کاربرد‌های قدیمی این روش در درمان ترس‌های شدید است. افرادی که از موقعیت خاص یا موضوعی خاص به شدت می‌ترسند و در اصطلاح از فوبیا در رنج‌اند، از این روش می‌توانند برای کم کردن ترس و اضطراب خود استفاده کنند. در این روش که البته باید زیر نظر درمانگر استفاده شود، فرد چشمان خود را می‌بندد و موضوع ترسناک را آرام آرام تصویرسازی می‌کند و هر زمان میزان اضطرابش به سطح ناراحت‌کننده‌ای رسید، تصویرسازی متوقف و با کمک روش‌های تخصصی به او کمک می‌شود تا خود را آرام سازد. تصویرسازی پله‌ای یا مرحله به مرحله به فرد کمک می‌کند تا بتواند آرام آرام از میزان ترس خود کم و خود را آماده روبه‌رو شدن با موضوع در دنیای واقعی کند.

برای آن‌هایی که باید آماده موقعیتی تنش‌زا شوند

همان‌طور که از مثال‌های ورزشکاران نیز مشخص است، این گروه از افراد زمانی سراغ این روش می‌روند که ناچار از روبه‌رو شدن با موقعیت‌های تنش‌زا در مسابقات هستند. بر این مبنا نیز استفاده از این روش برای همه ما، زمانی که می‌خواهیم خودمان را برای موقعیتی استرس‌زا آماده کنیم، توصیه می‌شود.

این موقعیت‌ها می‌تواند شامل امتحان درسی، کنکور، مصاحبه شغلی، خواستگاری، بیان درخواستی حساس از مدیر یا هر موقعیت دیگری باشد که برای ما اضطراب‌آور است. با تصویرسازی ذهنی موقعیت و سپس آرام‌سازی، می‌توانیم تا حدی خودمان را آماده آن موقعیت حساس کنیم و مانع شدت گرفتن اضطراب در موقعیت واقعی شویم.

تصویرسازی‌ذهنی به تنهایی باعث موفقیت نمی‌شود

برخی بررسی‌های روان شناسان در پژوهش‌های اخیرشان نشان می‌دهد زمانی که ورزشکاری یا حتی فردی عادی، مهارت جسمی تازه‌ای را می‌آموزد، تصویرسازی ذهنی انجام آن مهارت یا حرکت جدید، می‌تواند سرعت تسلط یافتن فرد بر آن مهارت را سرعت بخشد. این به آن معناست که اگر به عنوان مثال شما به تازگی رشته ورزشی مانند کاراته، تکواندو یا ژیمناستیک را شروع کرده‌اید یا به مهارتی، چون بافندگی یا قلاب‌بافی علاقه دارید، با تصویرسازی ذهنی حرکات دست و پا می‌توانید سرعت پیشرفت خود را در زمینه مدنظر شدت بخشید. اما چرا چنین اتفاقی می‌افتد؟

امروزه به کمک روش‌های تصویربرداری دقیق‌تر مغزی می‌دانیم که با یادگیری هر مهارتی، کانالی در سلول‌های مغزی ما شکل می‌گیرد و کمک می‌کند تا اطلاعات مربوط به آن حرکت یا مهارت در ذهن ما با سرعت بیشتری پردازش شود. تمرین ذهنی یا تصویرسازی‌هایی از این دست کمک می‌کند تا کانالی که در سلول‌های مغزی ما شکل گرفته، آرام آرام تقویت شود و در زمان تمرین عملی، عملکرد ما بهبود یابد. البته توجه داشته باشید که این روش، تنها راه کمک برای شدت بخشیدن به پیشرفت است و هیچ فردی با اتکای تنها به تصویرسازی ذهنی نمی‌تواند بر مهارتی تسلط ۱۰۰ درصدی پیدا کند.