ژان میشل درباره فیلم آتابای چه گفت؟

به گزارش مستقل آنلاین به نقل از ایسنا، در این این نقد که عوامل این فیلم در اختیار ایسنا گذاشتند «ژان میشل فرودون» با اشاره به اینکه «آتابای» نه تنها بر توانایی‌های نیکی کریمی در مقام فیلم‌ساز دلالت می‌کند، بلکه گواهی است بر آزادی درونی‌اش، نوشته است:

پنجمین فیلم نیکی کریمی مهر تأییدی است بر قابلیت‌های او در مقام فیلم‌ساز، چیزی که در آثار پیشین او نیز کاملاً مشهود است، اما غالباً به دلیل شهرت این کارگردان به عنوان بازیگر، دست‌کم گرفته شده است. این فیلم از جنبه‌های مختلف نمایانگر پیشرفتی واقعی در سینمای معاصر ایران است. فیلم نیکی کریمی که بر اساس فیلمنامه‌ای از خود او و هادی حجازی‌فر ساخته شده که همچنین نقش اصلی فیلم را ایفا می‌کند، به وجوه عمیق هنرمندانۀ هم زمان و منسجم بسیاری دست یافته است.

‌‎ «آتابای» برشی از زندگی یک مرد است، شخصیت اصلی داستان که نامش برگرفته از عنوان فیلم است، نه قهرمان است، نه ضد قهرمان، بلکه انسان (مردی) است با خصوصیاتی که به واسطۀ کنش‌ها و فقدان کنش‌ها، نگاه پیوستۀ دیگران به او و خاطره‌هایی که می‌گوید اما ممکن است واقعیت نداشته باشد جان می‌گیرد و زنده می‌شود آن هم با بیانی غیرمستقیم.

فیلم‌نامه و بیش از آن، شیوه فیلم‌سازی کارگردان راه را برای جان گرفتن شخصیتی باز می‌کند که در تسخیر خاطره‌ها و تشویش‌ها، آرزوها و رویاهاست، فردی که در هیچ تعریف خاص یا ویژگی شخصیتی خاص که تا به حال دیده‌ایم، نمی‌گنجد.

از این رو این پیکرۀ انسانی بسیار فاخر که هرچه فیلم پیش می‌رود، رازآلودتر می‌شود، و در روند این نمایش، به آینه‌ای چند منظوره تبدیل می‌شود که در آن شخصیت‌هایی گوناگون تجزیه می‌شوند.

فیلم در عین حال گستره‌ای بسیار با شکوه از شخصیت‌های زن هم دارد. زنانی که با ظرافت بسیار ترسیم شده‌اند، با توجهی دقیق به نسل‌ها و طبقه‌های مختلف اجتماعی. بدیهی است که بار این ویژگی‌ها همچنان بر دوش شیوۀ بیان کارگردان است که اینطورشخصیت های دیگر، ازجمله «فرعی» ترین آن‌ها از حضور و جذبه‌ای برخوردارند که شخصیت قدرتمند گرچه متزلزل کاظم / «آتابای» را تقویت می‌کنند. این ویژگی‌ها دستیابی «آتابای» به این نتیجۀ معجزه‌آسا را فراهم می‌کند: فیلمی کاملاً زنانه که شخصیت اصلی‌اش مرد است.

‌‎ فیلم همچنین چشم‌اندازی بسیار قدرتمند و تأثیرگذار از ایران ارائه می‌دهد، نه فقط به واسطۀ تصویرهای با شکوه بلکه به واسطۀ ظرفیت موجود جغرافیایی که حساسیت‌های مخاطب خارجی را بر می‌انگیزد تا دلبستگی ایرانی‌ها را به باغ ایرانی در همۀ ابعادش نمایان کند، از مادی‌ترین بعد آن گرفته تا شاعرانه‌ترین ابعاد این سرزمین که همواره مورد ستایش بزرگترین هنرمندان پارسی زبان بوده است.

‌‎در اینجا نیز بار دیگر نقطۀ قوت فیلم در این است که هیچ چیزی به طور مستقیم بیان نمی‌شود، بلکه تماشاگر کم‌کم از رابطه میان انسان و این فضا آگاهی می‌یابد که هم‌زمان طبیعی و پرنقش و نگار است، فضایی که بارور حافظه‌ای تاریخی است و چه بسا آینده را نیز در دل خود نهفته کرده است.

‌‎ ترکیب حیرت انگیزِ سبکبالی و شور وهیجان‌های عمیق که گاه می‌تواند راه را به روی خشونت، مرگ و رفتارهای شریرانه بگشاید، به واسطۀ میزانسنی که به کار گرفته شده به طوری حیرت‌انگیز طبیعی و واقعی جلوه می‌کند. در واقع، روش فیلم‌سازی و ساختاری داستان، در لایه‌های پی در پی که کم‌کم آشکار می‌شوند و امکان بروز موقعیت‌هایی را ایجاد می‌کند که بازتاب یکدیگرند، بی آن‌که به طور کامل مکمل یکدیگر باشند؛ به تماشاگر فضا می‌دهد تا اندیشه کند و از احساسات خود وام بگیرد و خود را به جای شخصیت‌ها بگذارد.
‌‎
مهارت تأثیرگذار کارگردانی تنها در ظرافت چشمگیر آن خلاصه نمی‌شود بلکه به درستی راه را برای ورود خاطره‌های دردناک به زمان حال باز می‌کند که در دنیای واقعی غایب‌اند.
‌‎
سبک فیلم‌برداری فیلم را می‌توان به معنای واقعی کلمه بلندپروازانه توصیف کرد، با توجه به ترکیب‌بندی فریم‌ها، حرکت دوربین، بهره‌برداری از نور و طراحی صدا نیز به همچنین.

‌‎از این حیث «آتابای» نه تنها بر توانایی‌های نیکی کریمی در مقام فیلم‌ساز دلالت می‌کند، بلکه گواهی است بر آزادی درونی‌اش که در او این توانایی را ایجاد می‌کند تا از صرف به تصویر کشیدن داستانی تأثیرگذار فراتر برود و توجه هر نوع تماشاگر را هم به فیلم خود جلب کند.