نگاهی به زندگی و آثار همایون شجریان؛ پرچمدار تجربه‌های تازه در موسیقی سنتی ایران

سرویس فرهنگی مستقل‌آنلاین: همایون شجریان در ۳۱ اردیبهشت ۱۳۵۴ در تهران و در خانواده‌ای اهل موسیقی به دنیا آمد. او پسر استاد محمدرضا شجریان خواننده نامدار موسیقی سنتی ایران است و از همان کودکی علاقه به موسیقی و استعدادی خداداد در او آشکار بود. همایون به پیشنهاد پدرش نزد ناصر فرهنگ‌فر به فراگیری تکنیک و شناخت ریتم که اساس موسیقی است پرداخت و چند سالی هم به آموختن موسیقی نزد جمشید محبی پرداخت.

در ده‌سالگی به همراه خواهرانش نزد پدرش محمدرضا جریان یادگیری آواز را آغاز کرد و تکنیک‌های آوازی و صداسازی را به‌صورت فشرده فراگرفت. سپس به هنرستان موسیقی رفت و ساز کمانچه را به‌عنوان ساز تخصصی خود انتخاب کرد و هم‌زمان به ادامه فراگیری آن نزد اردشیر کامکار و آشنایی با تار و سنتور پرداخت.

اواین حضور همایون شجریان روی صحنه

اولین حضور جدی او بر روی صحنه به سال 1370 بازمی‌گردد که در 16 سالگی در کنسرت‌های آمریکا، اروپا و ایران با نواختن تنبک پدرش را همراهی کرد؛ اما 8 سال از آن تاریخ طول کشید تا در کنسرت‌های پدر به هم‌خوانی با او بپردازد. اولین اثری که او در آن به حضور دارد کنسرت «یاد ایام» نام دارد که در آن همایون شجریان تنبک‌نوازی را بر عهده داشته است. همایون شجریان بعدها کنسرت‌های فراوانی را با بزرگان موسیقی اجرا کرده و آثار زیادی را به همراه آنان منتشر کرده است که می‌توان به آلبوم کنسرت‌های «بی تو بسر نمی‌شود» و «فریاد» اشاره کرد که هردو اثر در سال‌های ۲۰۰۳ و ۲۰۰۵ نامزد دریافت جایزه گرمی شدند.

همایون شجریان به‌عنوان آهنگساز

همایون شجریان به آهنگسازی برای سایر خوانندگان نیز پرداخته است. ازجمله، آهنگساز تصنیف «دل‌ستان» با مطلع «ای کاروان آهسته ران» برای «علیرضا افتخاری» در آلبوم «قصهٔ شمع» بوده است.

همایون شجریان به‌عنوان خواننده

خود او در مصاحبه‌ای شروع فعالیتش به‌عنوان خواننده را این‌چنین تعریف کرده است: «قبل از اینکه به سن بلوغ برسم، در جمع خانواده کلاس‌های موسیقی داشتیم. من و همه خواهرها بودیم، هر سه خواهرم. از این میان من و مژگان جدی‌تر کار را پیگیری کردیم. تا اینکه در کنسرتی پدر سرماخورده بودند و من پیشنهاد کردم که می‌توانم شما را همراهی کنم تا این کنسرت را کنسل نکنید و کمتر از صدای خودتان استفاده کنید. جاهایی از آن را به من بسپارید تا زمانی که به صدایتان احتیاج دارید سرحال‌تر باشد. بابا به‌طورجدی می‌خواستند کنسرت را لغو کنند و چون کنسرت مهمی هم بود برای بزرگداشت گوته در آلمان، ایشان از پیشنهاد من خیلی جا خوردند و پرسیدند مگر شما آمادگی‌اش را داری؟ مگر کارها را بلدی؟ پاسخ دادم که در جلسات تمرین که با هم داریم و تمرین می‌کنیم همه خط‌های شما را من حفظ کرده‌ام. ایشان گفتند در تمرین بعدی بخوان تا ببینم چطور است. تمرین بعدی را خواندم و دیدم بابا خیلی با لبخند رضایت گفتند همین کار را می‌کنیم. تعیین می‌کنم کجاها را شما بخوانی و کجاها را خودم که دونفری باهم کنسرت را اداره کنیم.»

سرآغاز اجرای کنسرت‌ها و آلبوم‌های مستقل او «نسیم وصل» بود که خوانندگی آن را به‌تنهایی به عهده داشت و با آهنگ‌سازی محمدجواد ضرابیان برعهده داشت در سال ۱۳۸۲ منتشر شد.

وی پس‌ازآن در سال ۱۳۸۳ دو آلبوم شوق دوست و ناشکیبا را منتشر کرد و در سال ۱۳۸۴ نقش خیال را به آهنگ‌سازی علی قمصری آهنگساز جوان به بازار موسیقی عرضه کرد که با استقبال فراوانی روبرو شد. پس‌ازآن در مهرماه ۱۳۸۵ آلبوم «با ستاره‌ها» را که حاصل همکاری دوباره او با محمدجواد ضرابیان است. به بازار عرضه کرد.

صدای پخته و درعین‌حال با شباهت به پدرش او را در مسیر موفقیت قرار داد. او در سال ۱۳۸۷ دو آلبوم «قیژک کولی» و «خورشید» آرزو را با همکاری گروه دستان منتشر کرد. سپس «آب، نان، آواز» را به آهنگسازی علی قمصری در سال ۱۳۸۸ و آلبوم «شب جدایی» را در سال ۱۳۸۹ منتشر کرد. بعد در سال ۱۳۹۰ دو آلبوم «شوق‌نامه» و «ای جان جان بی‌من مرو» را به بازار موسیقی عرضه کرد. آلبوم شوق‌نامه بازخوانی تصانیفی منسوب به عبدالقادر مراغه‌ای است که حاصل ۴ سال تلاش گروهی به سرپرستی محمدرضا درویشی است.

همایون شجریان و تجربه‌های تازه

او در سال‌های اخیر سبک‌های متفاوتی را تجربه کرده. از موسیقی سنتی تا سبکی که تلفیقی است میان چند سبک. خودش دراین‌باره می‌گوید: همایون شجریان: «موسیقی صرفاً سنتی برای من مثل آب خوردن است، آب خوردن از این حیث که از بچگی آن‌قدر با آن انس داشته‌ام و با آن بزرگ شده‌ام که الان با چشم‌بسته می‌دانیم که چه چیز آن کجاست. اینکه آدم بخواهد وارد تجربیات جدید شود و این دغدغه را داشته باشد که آیا نسل امروز که جوان است، با حجم عظیمی از موسیقی‌های جدید و این تغییرات فراوان، آیا من به‌عنوان همایون شجریان با موسیقی ۲۰ سال پیش جایی نزد آن‌ها دارم؟ آیا اگر روی موسیقی ۲۰ سال پیش پافشاری کنم، معنایش این نیست که من این موسیقی را فنا کرده‌ام و آن‌وقت فقط می‌رود روی طاقچه‌ها. صرفاً به‌عنوان یک‌چیز موزه‌ای از آن یاد شود؟ یا اینکه من بیایم از توانایی خودم، از سلیقه خودم، دوستانم، همکاران، آهنگسازهای خلاق استفاده کنم و نوع موسیقی را تغییر بدهم و آن را به شکلی درآورم که هم خودم آن را دوست دارم، چون به‌هرحال خود من هم نسبت به ۲۰ سال پیش تغییر کرده‌ام، هم‌نسل امروز می‌تواند با آن رابطه برقرار کند، جذب آن شود و بگوید موسیقی ایرانی یعنی این. ببینید یکی هنوز هست که در موسیقی جدید تحریر(چهچه در آواز) می‌زند. اگر بخواهیم روی روش صرفاً سنتی پافشاری کنیم این موسیقی گم می‌شود. نسلی مثل نسل پدر من یا استاد مشکاتیان، استاد علیزاده و کسانی که در آن دوره بودند چون موسیقی زمانه‌ی خودشان را ارائه می‌دادند کار باارزشی ارائه کردند و مردم آن را پذیرفتند. اگر مردم نباشند، واقعاً موسیقی به چه دردی می‌خورد؟ اصلاً موسیقی به چه درد می‌خورد اگر شنونده‌ای برایش نباشد. خارج از هر نوع دسته‌بندی در موسیقی و فکر کردن به آن، اولویت برای من این است که موسیقی که اجرا می‌کنم به درد جامعه امروز من بخورد. من باید تلاش کنم، از همه چیزهایی که در توانم هست و یاد گرفته‌ام استفاده کنم و فرم جدیدی را امتحان کنم و ببینم جامعه آن را دوست دارد یا نه؟ بدون اینکه بخواهم فکر کنم آیا این موسیقی درآمد بیشتری دارد یا الان این موسیقی محبوبیت بیشتری برای من ایجاد می‌کند؛ و بدون اینکه فکر کنم الان این موسیقی من را در فلان جایگاه می‌نشاند یا به‌عنوان یک آدم اهل فرهنگ معرفی می‌کند یا به‌عنوان یک آدم سیاسی مطرح می‌کند. بدون اینکه به این چیزها فکر کنم فقط باید در درجه اول بر اساس نیازهای خودم، دغدغه‌های خودم و اینکه این موسیقی باید به‌هرحال به درد جامعه بخورد، عمل کنم.»

زندگی شخصی و خانوادگی همایون شجریان

همایون شجریان فرزند دوم استاد آواز ایران محمدرضا شجریان است. او یک خواهر تنی بنام مژگان و یک برادر ناتنی بنام رایان دارد. نام مادر همایون و همسر اول محمدرضا شجریان فرخنده گل‌افشان است

همایون شجریان سال‌هاست ازدواج کرده و یک دختر بنام یاسمین دارد.

آثار همایون شجریان