نگاهی به فیلم «مرد ایرلندی» ساخته مارتین اسکورسیزی / وقتی هنوز دود از کُنده بلند می‌شود

هادی حقانی - سرویس فرهنگی مستقل‌آنلاین:

«مرد ایرلندی» آخرین ساخته مارتین اسکورسیزی از مهم‌ترین فیلم‌های سال 2019 به حساب می‌آید و با تحسین‌های فراوانی از سوی منتقدان و تماشاگران روبرو شده است.

فیلم در دهه ۱۹۵۰ میلادی آغاز می‌شود، راننده کامیونی به نام فرانک شیرن (رابرت دنیرو) با راسل بوفالینو (جو پشی)، از روسای مافیا ارتباط می‌گیرد. شیران همزمان با بالا رفتن رتبه خود و تبدیل شدن به یک قاتل قراردادی برتر، شروع به کار برای جیمی هوفا (آل پاچینو) می‌کند. هوفا از رهبران اتحادیه کارگران در آمریکا بود که با مافیا و جرائم سازمان یافته ارتباط داشت. این فیلم داستان زندگی شیرن را دنبال می‌کند که گذشته خود را در دنیای جرم و جنایت به یاد می‌آورد و همچنین نقشی که در ناپدید شدن جیمی هوفا در سال ۱۹۷۵ داشته‌است.

فیلم بازگشتی است به بازگشتی به ژانر گانگستری از کارگردانی که دو فیلم «کازینو» و «رفقای خوب»اش مدت‌هاست به فیلم‌های کلاسیک این ژانر تبدیل شده‌اند. فهرست بازیگران فیلم بسیار جذاب است، خبر همبازی شدن دوباره رابرت دونیرو و آل‌پاچینو، بازگشت جو پشی پس از سال‌ها دوری از سینما علاقمندان سینما را به هیجان آورد.  فیلمنامه‌ فیلم نوشته «استیون ویلیامز» فیلمنامه‌نویس اسکار گرفته «فهرست شیندلر» است و تهیه‌کننده فیلم سرویس نمایش آنلاین نتفلکیس است که رفته‌رفتهبه رقیب قدری برای استودیوهای فیلمسازی هالیوود تبدیل شده‌است؛ همین چند دلیل برای جذابیت فیلم و تحریک حس کنجکاوی علاقمندان سینمای کلاسیک کافی است.

لما فیلم برخلاف آثار گانگستری قبلی اسکورسیزی قدمی رو به جلو در ژانر گانگستری محسوب نمی‌شود. شخصیت‌های فیلم با وجود اینکه خوب کار شده‌اند تجربه جدیدی برای تماشاگر به حساب نمی‌آیند، خصوصا برای تماشاگری که فیلم‌ها و سریال‌های درخشانی در این ژانر دیده است، از پدرخوانده‌ها گرفته تا صورت‌زخمی و رفقای خوب و سوپرانوز. دنیایی که اسکورسیزی ساخته دنیایی جذاب، آشنا اما تاحدی تکراری است، پیرمردهای لجباز و یک‌دنده ایتالیایی، گانگسترهای خشن مردانه و در عین‌حال شوخ‌طبع، زنان منفعل و در حاشیه، فساد و زد و بند با پلیس، سیاست‌مداران و قاضی‌ها، تاکید بر اهمیت رفاقت و خانواده به عنوان کلیدی‌ترین عناصر تشکیل‌دهنده ژانر مافیایی در فیلم به کرات به چشم می‌خورد اما فیلم فاقد درونمایه‌ای متفاوت و تازه است که متعجبمان کند.  قهرمان اصلی فیلم با بازی رابرت دنیرو صرفا سربازی است مطیع، خانواده‌دوست و رفیق‌باز اما خشن و فارغ از حس گناه. اما این شخصیت آشنا دیگر به کلیشه فیلم‌های ژانر مافیایی تبدیل شده و اسکورسیزی نتوانسته پیچیدگی و جذابیت جدیدی به آن اضافه کند. همین موضوع در مورد شخصیت جیمی هوفا با بازی «آل پاچینو» هم صادق است. شخصیت یکدنده، عصیانگر و پرخاش‌جویی که از آنچه فکر می‌کند مال اوست نمی‌تواند بگذرد، حتی به قیمت جانش. اما جذابیت اصلی در فیلم شخصیت راسل با بازی درخشان «جو پشی» است. شخصیتی دوست‌داشتنی، آرام و قابل‌اعتماد اما به وقتش خشن و بی‌رحم. کیفیتی که برای فیلم‌های این ژانر تازه است.

با ترکیبی ار بازیگران کهنه‌کاری که اسکورسیزی در فیلمش جمع کرده بازی‌های درخشانی که در فیلم می‌بینیم چندان عجیب به‌نظر نمی‌رسد: رابرت دونیرو، آل پاچینو، جو پشی، هاروی کایتل.  بازی رابرت دونیرو طبق معمول عالی و در لحظاتی حتی حیرت‌انگیز است. آن صحنه‌ای را به یاد بیاورید که راسل (با بازی جو پشی) به فرانک (با بازی دنیرو) اصلاع می‌دهد که نه فقط جیمی هوفا که دوست نزدیکش است باید بمیرد بلکه خود او باید کارش را تمام کند، بازی دنیرو در سکوت و نگاه خیره‌اش به جو پشی از به یادماندنی‌ترین بازی‌های تاریخ سینماست. همین‌طور در صحنه‌ای که رابرت دنیرو تلفنی با زن جیمی صحبت می‌کند نمونه‌ای است مثال‌زدنی از ضرب المثل «دود از کنده بلند می‌شود».

فیلم پردیالوگ و بسیار طولانی (حدود سه ساعت و سی دقیقه ) است اما بر کاکل تجربه کاگردان کهنه‌کار و بازی درخشان بازیگران و دیالوگ‌های جاندار و طنز ظریفش با ریتم مناسبی پیش می‌رود و جز در لحظاتی (خصوصا در پایان فیلم) خسته‌کننده نمی‌شود.

«مرد ایرلندی» بیش از آن‌که فیلمی درباره دنیای پررمز و راز مافیا باشد فیلمی در باره سالخوردگی است. کارگردان و بازیگران اصلی فیلم همه پیرمردهایی با سوابقی درخشان و کوله‌باری از تجربه در سینما هستند و طبعا نتیجه کارشان هم سرگرم‌کننده و رضایت‌بخش از کار درآمده اما به پای کارهای گذشته اسکورسیزی در این ژانر نمی‌رسد.