تحولات ۶ ماه آینده ممکن است برجام را دچار فروپاشی کند

امتداد نوشت: روند مذاکرات موسوم به احیای برجام در حالی همچنان در حال اجرا بوده که به نظر می‌رسد در وهله کنونی تا حد قابل توجهی با کندی پیش می‌رود و البته، شواهد روشنی از ماوقع آن از سوی طرفین مذاکره، بخصوص تیم مذاکره‌کننده ایرانی به اطلاع افکار عمومی نرسیده است. 

حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دهم و استاد دانشگاه، اظهار داشت: واقعیت امر این است که برجام، نه فریز که تحت‌الشعاع بحران اکراین قرار گرفته است. این موضوع را که ریشه دیپلماتیک قوی را داشته و دیپلمات‌ها زحمتی زیادی بر سر آن کشیده بودند در آستانه توافق، تحت‌الشعاع بحران اکراین قرار گرفت. 

وی افزود: در حال حاضر هم، تنها طرفی که بیشترین سود را از وضعیت کنونی برده، روسیه است. منتها، این شرایط قابل تداوم نیست. چرا که یک ضرب‌الاجل ادعایی وجود دارد که توسط طرف‌های برجام مطرح می‌شود که در مقابل ضرب‌الاجل واقعی‌تر، اهمیت زیادی ندارد. این ضرب‌الاجل به نظرم، تحولات‌ چند ماه آینده است. 

فلاحت‌پیشه، اضافه کرد: حداکثر تا ۶ ماه آینده، ممکن است که تحولاتی شکل بگیرد که در آن صورت، برجام در عمل دچار یک گسست جدی و لاینحل شود. از جمله این تحولات، گسترش بحران‌های منطقه‌ای و جهانی است. به هر حال، غرب همه ابزارهای خود علیه مسکو را به کار گرفته و از سوی مقابل، روس‌ها به رویکرد خود ادامه می‌دهند. از طرف دیگر، فنلاند و سوئد در آستانه پیوستن به ناتو هستند که این مسئله، شکل‌گیری یک جنگ سرد بین مسکو و ناتو را به دنبال خواهد داشت. 

این نماینده پیشین مجلس، تصریح کرد: روسیه و فنلاند، بیشتر از ۱۲۰۰ کیلومتر مرز مشترک با هم دارند که می‌توان گفت در صورت پیوستن فنلاند به ناتو، روسیه شانه به شانه اعضای پیمان آتلانتیک شمالی خواهد سایید. از طرف، دیگر، تحولات دیگری را هم چه در داخل ایران و چه در داخل آمریکا در پیش داریم. 

وی، اضافه کرد: در داخل آمریکا در ۶ ماه آینده این امکان وجود دارد که بایدن، اکثریت حامی خود و دمکرات‌ها در کنگره را از دست بدهد و لذا، ۵ ابزار اجرایی که برای تصمیم‌گیری مستقل از کنگره می‌تواند به کار بگیرد در این صورت با کندی و چالش بیشتر مواجه خواهد شد. ضمن اینکه کنگره با اکثریت جدید نیز احتمالا، شروع به سنگ‌اندازی در مسیر برجام خواهد کرد. 

رئیس سابق کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در ادامه، گفت: در داخل ایران هم به هر حال، یک جراحی اقتصادی در جریان است که در شرایط تحریمی، مشکلات بیشتری به دنبال خواهد داشت. لذا، امکان اینکه شکل‌گیری مواضع افراطی را در ایران داشته باشیم، فراهم خواهد بود. کما اینکه شاهد هستیم که برای اولین بار، نقد و تفسیر درباره بمب هسته‌ای در حال تبدیل شدن به یک موضع است. 

وی، ادامه داد: به اعتقاد من به میزانی که در ایران، مسائل اقتصادی به دولت فشار بیاورد به همان میزان، امکان تشدید سیاست‌های افراطی در حوزه‌های مختلف، بخصوص در حوزه سیاست خارجی وجود دارد. 

این استاد دانشگاه در ادامه نیز با اشاره به سفر اخیر امیر قطر به ایران، خاطرنشان کرد: این سفر و سفر قائم مقام مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی در راستای توجه به همین ضرب‌الاجل صورت گرفت که البته، شأن سفر امیر قطر، حتما از اهمیت بیشتری، نسبت به سفر مورا برخوردار است. 

وی، همچنین با اشاره به مواضع اخیر اعضای دولت و بخصوص رئیس آن در خصوص عدم گره زدن اقتصاد به تحریم‌ها، خاطرنشان کرد: واقعیت این بوده که در موضوع برجام و ارتباط آن با اقتصاد ایران، نگاه افراطی و تفریطی همواره حاکم بوده است. در دولت گذشته به شدت به صورت افراطی، اقتصاد ایران به برجام گره خورد و دولت به همین دلیل پس از خروج ترامپ از توافق، دچار غافلگیری شده و هیچ سالی، اقتصاد کارآمد را تجربه نکرد. 

فلاحت‌پیشه، اضافه کرد: در دولت رئیسی، نگاه تفریطی به این مسئله وجود دارد. اقتصاد خارجی، نیمی از مدیریت اقتصادی کشور را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. در عین حال، شاهد آن هم هستیم که در وضع کنونی، ضعف مدیریت در اقتصاد داخلی، خیلی بیشتر تاثیر داشته تا مسائل مربوط به اقتصاد خارجی. 

وی، ادامه داد: همین حال که دولت رئیسی اعلام کرده که به صورت میانگین، روزانه در حدود ۸۰۰ هزار تا یک میلیون بشکه نفت فروخته، اگر چنانچه تحریم وجود نداشته باشد، این آمار تا حدود ۳ برابر افزایش خواهد یافت. ضمن اینکه ایران، پرهزینه‌ترین مبادلات اقتصادی، بانکی و پولی را در دنیا به دلیل تحریم انجام می‌دهد. 

رئیس پیشین کمیسیون سیاست خارجی و امنیت ملی مجلس دهم در ادامه، اشاره‌ای هم به نقش روس‌ها در وضعیت کنونی برجام داشت و خاطرنشان کرد: واقعیت قضیه این است که روس‌ها بیشترین سود را از عدم احیای برجام برده‌اند و بیشترین نقش را هم در این مسئله داشتند. اولین دست‌انداز در عدم احیای برجام از سوی مسکو ایجاد شد. 

وی، اضافه کرد: زمانی که دو کمیته هسته‌ای و تحریم کار خود را تمام کرده و در کمیته سوم که کمیته اجرا بود، نحوه اجرای توافقات آن دو کمیته در آستانه حصول به نتیجه بود که روس‌ها بهانه‌سازی کردند. مسئولان کشور ما در دوران بعد از انقلاب، ۴ بار به صورت مشهود به نفع روسیه به منافع ملی ظلم کردند. ۳ بار در زمانی بود که در دولت‌های مختلف، مسئولان کشور اعلام کردند که صادرات گاز ایران به اروپا، صرفه اقتصادی ندارد و این موضع را برای توجیه انحصار صادرات گاز روس‌ها با اروپا اتخاذ کردند. 

این تحلیلگر ارشد مسائل منطقه، همچنین در ادامه گفت: یک مورد هم در خصوص مسئله برجام بود که مسئولان ما به منافع ملی ظلم کردند. آن هم زمانی که برای تطهیر نقش روسیه، حتی در موضوع برجام مسئله‌سازی کردند و به افکار عمومی گفتند که روسیه، مانع نیست! متاسفانه مسئولان ما، هنوز از این تاریخ مسبوق به سابقه درس نگرفتند. 

رئیس سابق کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دهم در ادامه نیز با اشاره به نقش لوان جاگاریان، سفیر روسیه در تهران، تاکید داشت: سفیر روسیه به نظر من، یک عنصر نامطلوب بوده و رفتاری که او در تهران دارد، اگر در کشور دیگری رخ می‌داد، حتما شاهد عنصر نامطلوب خواندن و اخراج او از سوی دولت پذیرنده بودیم. ولی هیچوقت این برخورد صورت نگرفته است. جاگاریان، بارها با غرور تاریخی و ارزش‌های ملی، میهنی مردم ایران بازی کرده ولی باز هم شاهد آن هستیم که او عنصر حاضر در کشور ماست. 

وی در پایان نیز، اضافه کرد: سفیر روسیه، بیشترین ملاقات با مسئولین ایرانی را در قیاس با سفرای سایر کشورها در تهران دارد. این در شرایطی است که جایگاه او به دلیل رفتارهایی که دارد، واقعا در حد یک عنصر نامطلوب بوده اما با تاسف، باز هم شاهد آن هستیم که این توئیت‌ها و رفتارها تحمل می‌شود.