چرا روزهای اولی که بر سر کار آمدید و دولت ترامپ رو به پایان نبود مصوبه و بیانیه ندادید؟

گفتگو از مرضیه حسینی

در آستانه برگزاری کمیسیون مشترک برجام در تاریخ ۱۶ دسامبر / ۲۶ آذر در شهر وین هستیم؛ این در حالی است که مصوبه اخیر مجلس و طرح «راهبردی لغو تحریم‌ها» که در واقع تلاش برای قانونی کردن خروج ایران از تعهدات هسته‌ای مندرج در برجام است، سطح تنش میان ایران و و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را بالا برده است.

 رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پنجشنبه ۱۰ دسامبر در مصاحبه با شبکه خبری اسکای ضمن اشاره به این نکته که اقدام مجلس ایران قابل درک نیست، نسبت به امکان خروج ایران از تعهدات برجامی و به همین اعتبار، احیای قرارداد برجام ابراز نگرانی کرده و گفته: اگر قرار به کاهش بازرسی‌های آژانس باشد، دنیا باید از این مسئله مطلع شود ضمن اینکه این اقدام ایران کمکی به این کشور نخواهد کرد. وضعیت آشفته‌ای که مجلس انقلابی ایجاد کرده در حالی است که مسئله بازگشت به برجام به محور انتخابات ۱۴۰۰ تبدیل شده است.

یدالله اسلامی نماینده مجلس سوم، مدیر مسئول روزنامه توقیف شده فتح و دبیرکل مجمع نمایندگان ادوار مجلس شورای اسلامی؛ با روزنامه مستقل به گفتگو نشسته و اقدام اخیر مجلس، تاثیر آن بر منافع ملی و همچنین چشم‌انداز مذاکرات احتمالی با آمریکا در روزهای پس از انتخابات ۱۴۰۰ را مورد بررسی قرار داده است.

 آیا اقدام مجلس می‌تواند منافع ملی ما در موضوع بازگشت به برجام را به مخاطره اندازد؟

مخاطب هشدار مصوبه اخیر مجلس بیش از آنکه به آمریکا باشد به اروپاست، یعنی ضمن اعتراض به عدم انجام تعهدات برجامی کشورهای اروپایی، اعلام خطری برای ادامه این رویه از جانب آن‌هاست. این مصوبه یعنی کاهش تعهدات برجامی ایران که اتفاقا مورد تایید شورای نگهبان هم قرار گرفته، بی‌شک در خصوص نشست ۲۶ آذر در وین مورد بحث کمیسیون مشترک قرار خواهد گرفت. واقعیت این است که خروج ترامپ از برجام و بی‌عملی کشورهای اروپایی سبب شد که ایران نتواند از برجام طُرفی ببندد و حتی متضرر شود، اما این واقعیت رفتار هیجانی مجلس که در تضاد با منافع ملی است را توجیه نمی‌کند. مجلس در عرض نصف روز درباره مسئله‌ای بسیار حائز اهمیت که نیازمند سال‌ها بحث و گفتگو و بررسی است، موضوعی که جز ایران، به سیاست و منافع کشورهای اروپایی، اسرائیل، کشورهای عربی و آمریکا گره خورده، تصمیم می‌گیرد و تهدید می‌کند و اولتیماتوم می‌دهد. نکته تاسف برانگیزتر این است که به رغم مخالفت رئیس دولت و رئیس شورای عالی امنیت ملی، دبیر شورای عالی امنیت بدون هماهنگی، بیانیه تایید مصوبه مجلس را صادر می‌کند، این مسئله نشان می‌دهد که بخش‌های مختلف نظام سیاسی تا چه حد اختلاف رویه دارند و ناهماهنگ‌اند. 

پس می‌توان گفت این مصوبه بیشتر مصرف داخلی دارد اما با تبعات منفی بین المللی؟

بله، در این حرکت مجلس، بهره‌برداری‌ها و منافع جناحی نمود بیشتری دارد تا بُعد بین المللی و منافع ملی.

 پرسش مهم از آقایان مجلس نشین این است که شما اگر خیلی اهل تهدید هستید و قدرت دارید، چرا روزهای اولی که بر سر کار آمدید و دولت ترامپ رو به پایان نبود مصوبه و بیانیه ندادید؟ پرسش بعدی این است که وقتی بایدن و تیمی که چیده اعلام کردند تصمیمشان برای بازگشت به برجام و رفع تحریم‌ها جدی است، این تهدیدها چه معنایی دارد؟ وقتی راه دیپلماسی باز است، چرا از این فرصت استفاده نمی‌کنید و راه تهدید را برگزیده‌اید؟ 

با توجه واکنش‌های تند مجلس، فکر می‌کنید ایران در آستانه از دست دادن یک فرصت تاریخی دیگر است؟

راه حل درست در شرایط فعلی این است که دولت- به معنای حاکمیت، از همین الان وارد روابط دیپلماتیک با تیم بایدن و فراهم آوردن شرایط برای مذاکرات آینده شود، این تصور مجلس که اگر مدتی از آغاز دولت بایدن بگذرد، می‌توانند امتیازات بیشتری بگیرند، اشتباه است. در گذشته، در هر مقطعی که در آستانه یک فرصت طلایی برای کسب امتیاز و حل مناقشات بودیم، آقایان گفتند حالا که طرف مقابل حاضر به مذاکره و دادن امتیاز شده، تا می‌توانیم امتیازهای بیشتری از او بگیریم، در نهایت با این خیال خام همان سطح امتیازی که قابل دسترسی بود، از دست رفت. مصداق این قاعده را در دوران اوباما داشتیم، زمانی که حرف از برجام دو و سه شد، مخالفت‌های جدی در داخل کشور آغاز شد و حتی سرمایه‌گذاری شرکت‌های آمریکایی در داخل کشور ممنوع اعلام شد. خوب، وقتی برای سرمایه آمریکایی مانع ایجاد شود، اروپایی‌ها هم فرار می‌کنند. بنابراین این مجلس تازه‌کار قادر به درک پیچیدگی‌های سیاست در جهان امروز نیست. رئیس مجلس هم که سابقه کار عمیق سیاسی ندارد، او و دوستان دیگر تصور می‌کنند کسب دانش سیاسی همانند، به‌دست آوردن قدرت سیاسی رانتی و آسان است.

مشاور امنیت ملی بایدن اخیرا گفته بازگشت آمریکا به برجام منوط به رفتار ایران در خصوص هسته‌ای و همچنین توافق بر سر مسئله موشکی و حضور منطقه‌ای ایران است، آیا خوشبینی ما در خصوص اینکه صرف آمدن بایدن مشکلات ما را حل خواهد کرد، به دور از واقع نیست؟

اصلا قرار نیست بایدن در راستای منافع ایران عمل کند، رسالتی ندارد که تامین کننده منافع ملی ما باشد. بایدن رئیس جمهور آمریکا است، بدیهی است که در راستای منافع کشور خودش گام برمی‌دارد، مسئولین ما هم دقیقا باید همین طور عمل کنند یعنی تصمیم‌ها و عملکردشان در حوزه روابط خارجی ضامن منافع مردم و کشورشان باشد. دنیای سیاست، دنیای فرصت‌ها و تهدیدهاست، اگر توان استفاده از فرصت‌ها را داشته باشید، طبیعی است مشکلات کشورتان مانند تحریم حل می‌شود. در خصوص گفته مشاور امنیت ملی هم باید گفت که رفتار منطقه‌ای ایران و یا بحث موشک و حقوق بشر، در زمره تعهدات برجامی نبوده و نخواهد بود، این مسائل در قالب همان روح برجام قابل طرح است. 

آیا بازگشت به برجام تاثیری بر برنامه تولید موشکی ایران خواهد داشت؟

وقتی که تحریم تسلیحاتی برداشته و خرید هواپیمای نظامی ممکن شود، طبیعی است که نقش موشک کم‌رنگ خواهد شد؛ چون نمی‌شود که از یک طرف آمریکا به همه کشورهای منطقه هواپیمای F35 بدهد و از طرف دیگر به ایران تحکم کند که نباید موشک داشته باشید. هیچ منطقی هم از ایران انتظار ندارد که ابزار دفاعی‌اش را بدون دریافت هیچ امتیازی به دیگری واگذار کند. اما در رابطه با موشک یک نکته مهم وجود دارد، اینکه آقایان چه اصراری دارند که روی موشکی که می‌سازنند به زبان عبری بنویسند: «برای نابودی اسرئیل» این رفتار آسیب زننده است وگرنه وقتی که کشوری تحریم است و نمی‌تواند هواپیمای جنگی بخرد، چاره‌ای جز ساخت موشک برای دفاع از کشور ندارد. دانش نظامی و هسته‌ای برای تبلیغات نیست، چه دلیلی دارد مدام بگوییم هدف هسته‌ای نابودی اسرائیل است. مگر پاکستان و هند سایر کشورها در بحث تسلیحاتی پیشروی نکردند، نکته دیگر در این حقیقت غیرقابل انکار نهفته است که چه بخواهیم، چه نخواهیم امنیت اسرائیل برای اروپا، آمریکا، روسیه، چین و ... مهم است. ایران تعدادی نیرو در سوریه دارد، آیا پدافند روسی حافظ نیروهای ما در سوریه است؟ چرا این پدافندهای اف ۳۰۰ سوریه زمانی که جنگنده‌های اسرائیل به مواضعی که گفته می‌شود متعلق به پایگاه‌های نظامی ایران است، این پدافندها به نفع ایران وارد عمل نمی‌شوند؟

توصیه شما به پیروز انتخابات ۱۴۰۰ در حوزه سیاست خارجی چیست؟

باز هم تاکید می‌کنم که سیاست استفاده از فرصت‌هاست، ما حتی با ترامپ می‌توانستیم به یک توافقی برسیم. قبل از پیروزی نهایی ترامپ در انتخابات آمریکا، رهبری گفتند: «در آنجا دو نفر حرف می‌زنند که آن آقا درست‌تر می‌گوید» تازه در آن زمان ترامپ بر علیه عربستان موضع‌گیری کرده بود، اما ما از این فرصت استفاده نکردیم، خوب طبیعی است لابی‌های عربی و اسرائیلی با آن امکانات گسترده و پول هنگفت از فرصت‌ها استفاده می‌کنند. در خصوص آینده هم آقایانی که می‌آیند بدانند در بسیاری مسائل، تفاوتی میان دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان نیست. آنچه تفاوت دارد مشی و رویکرد است، یکی می‌گوید من گفتگو می‌کنم دیگری می‌گوید من قدرت دارم تحریم می‌کنم. بنابراین ما می‌توانیم با بایدنی که اهل گفتگو است، صحبت کنیم. تیمی هم که بایدن چیده به نوعی درگیر برجام بودند و برجام را به یک معنا میراث خودشان می‌دانستند، در نتیجه امیدوارم این فرصت طلایی از دست نرود.