سردار انصراف

 با پیروزی 30 بر صفر لیست امید در انتخابات مجلس دهم و پیروزی حامیان اصلاحات این نکته به اذهان متبادر شد که ریاست نزدیک به یک دهه «علی لاریجانی» بر مجلس به اتمام خواهد رسید.

نخستین رقیب او برای این جایگزینی «محمدرضا عارف» بود اما برخی اصلاح‌طلبان و سایر گروه‌های سیاسی ترجیح دادند که لاریجانی به‌دلیل قدرت و ارتباط‌های گسترده‌اش، بهتر است که همچنان رئیس قوه مقننه باقی بماند.

فردا و در شرایطی که تنها 9 ماه به پایان کار این مجلس باقی مانده قرار است که عارف به شکل جدی به رقابت با لاریجانی بپردازد و بر صندلی ریاست مجلس تکیه کند. این در حالی است که عارف این روزها حمایت گسترده اصلاح‌طلبان را هم ندارد و بیشتر از همه جبهه پایداری‌ها هستند که حامی او شده‌اند. با این همه بعید به‌نظر می‌رسد که عارف در این وزن‌کشی انتخاباتی حریف قدری برای لاریجانی باشد و به احتمال بسیار همچنان لاریجانی را تا پایان دوره این مجلس بر صندلی ریاست خواهیم دید.

ناظران و آگاهان بر این باورند حتی چهره‌هایی مانند «علی مطهری» و «محمود صادقی» نیز شانسی برای رقابت با لاریجانی نخواهند داشت و اساسا در چنین شرایطی، زمان آن بود که رقیب لاریجانی چهره‌ای دیگر باشد یعنی چهره‌ای که بتواند با حامیان بسیار، با لاریجانی وارد رقابتی تنگاتنگ شود.

در بین این چهره‌‌ها شاید تنها کسی بتواند از پس رقابت با لاریجانی برآید، «مسعود پزشکیان» نماینده تبریز و عضو هیات رئیسه فعلی مجلس است که به‌گفته آگاهان، حدود 180 رای در جیب دارد اما برای ریاست مجلس نامزد نشده است.

با این حال باید منتظر نتایج انتخابات هیات رئیسه ماند و دید نام چه کسی از جام‌های رای‌گیری نمایندگان مجلس برای ریاست بر قوه مقننه بیرون خواهد آمد. اما چیزی که مشخص است این است که عارف شانس چندانی برای شکست دادن علی لاریجانی و نشستن بر جای او نخواهد داشت.

با این حال باید منتظر نشست‌ها و رایزنی‌های امروز نمایندگان در مجلس و توصیه‌ها و اشاره‌ها از بیرون مجلس ماند چون ممکن است روند انتخاب‌ها با تلفنی یا توصیه‌ای، به‌طورکلی دستخوش تغییر شوند.

گفتنی است که جناح‌های حاضر در مجلس قرار است یک لیست 12 نفره شامل رئیس، نواب، نظار و منشی‌ها برای انتخاب هیات رئیسه ارائه کنند و علی مطهری و مسعود پزشکیان برای پست نواب رئیس به رقابت خواهند پرداخت. هنوز مشخص نیست که مسعود پزشکیان با وجود احتمال رای‌آوری زیاد، چرا برای ریاست مجلس نامزد نشده است.

روزی که محمدرضا عارف از انتخابات ریاست جمهوری انصراف داد، سایت اینترنتی عارف در نیمه شب انصراف او را با موضع «تمکین از اجماع» با محوریت «سیدمحمد خاتمی» از کاندیداتوری ریاست جمهوری اعلام کرد. این انصراف باعث شد چند تحول در عرصه سیاسی رخ دهد. پیش از هرچیز این انصراف به نقطه عطفی در سیر تاریخی اصلاحات برای بازگشت تدریجی به قدرت تبدیل شد. همچنین این اقدام باعث شد تا موجی گسترده برای عبور از تندروی‌ و تندروها آغاز شود.

ازجمله بازتاب‌هایی که این انصراف برای شخص عارف به همراه داشت، بر سر زبان‌ها افتادن نام او بود، تا جایی که در فضای مجازی به او لقب «سردار انصراف» دادند.

+ انصرافات عارفانه

این در حالی است که ماجرای انصراف‌ عارف به انتخابات سال 92 بر نمی‌گردد بلکه او پیش از انصراف از رقابت برای دست‌یابی به کرسی ریاست جمهوری به نفع «حسن روحانی»، سال 86 نیز در انتخابات مجلس هشتم، با وصف اینکه تایید صلاحیت شده بود، انصراف داد. اما این بار انصراف او به نفع شخص خاصی نبود، بلکه در اعتراض به رد صلاحیت‌های گسترده اصلاح‌طلبان دست به این اقدام زد. هرچند در آن زمان نفر اول فهرست انتخاباتی ائتلاف اصلاح طلبان نیز بود اما انصراف داد.

با این حال نمی‌توان تاثیر انصراف او در سال 92،‌ در رغبت عارف برای شرکت در انتخابات ریاست مجلس را نادیده گرفت. پس از این انصراف تاریخی، شورای سیاست‌گذاری اصلاح‌طلبان به این نتیجه رسید که لیستی از نمایندگان مجلس تهیه، تا پایگاه اجتماعی آنها را به عنوان گزینه‌های اول خود راهی مجلس کنند، که نام محمدرضا عارف نیز در این لیست بود.

+ عدم تمکین از پیشنهادات دولت

تصور ناظران عمومی و دنبال کنندگان مسائل سیاسی بر این بود که پس از انصراف عارف به نفع روحانی، او(محمدرضا عارف) را به عنوان معاون اول معرفی خواهد کرد. در حالی که چنین اتفاقی رخ نداد.  اما عارف این بی‌توجهی دولت رابه گونه‌ای دیگر جبران کرد، دولت در حالی که هنوز ریاست دو وزارتخانه علوم، تحقیقات و فناوری و ارتباطات و فناوری اطلاعات را انتخلاب نکرده بود، پیشنهاد یکی از آنها را به محمدرضا عارف داد که عارف هیچکدام را نپذیرفت.

+ شکست سیاسی

مجموعه انصراف‌های عارف باعث شد تا او این اطمینان خاطر را داشته باشد که در صورت شرکت در انتخابات، ریاست مجلس اصلاح‌طلبان و مجموعه دولت از وی حمایت کرده و در نهایت می‌تواند ریاست قوه مقننه را به دست گیرد.

اما این اتفاق به چند دلیل در عالم واقع رخ نداد. یکی ازدلایلی که می‌توان به آن اشاره کرد اینکه ‌قبل از انتخابات ریاست مجلس دهم، سیگنال‌هایی مبنی بر پیروزی علی لاریجانی در رسانه‌های اصلاح طلب شنیده می‌شد.

یکی دیگر از دلایلی که قابل طرح است حمایت سیاسیون برجسته و تحلیل‌گران‌ اصلاح طلبی همچون «سعید حجاریان»،‌ «عباس عبدی» و حتی سردبیر نشریات «هم میهن» یعنی «محمد قوچانی» از علی لاریجانی بود. آنها یک‌صدا از پیروزی لاریجانی در انتخابات ریاست مجلس اطمینان داشته و از وزن سیاسی بالای لاریجانی در مجلس با اطمینان سخن می‌گفتند.

+ قدرت لابی‌گری لاریجانی

البته این اطمینان از وزن بالای سیاسی لاریجانی به موضوع مهم برجام و همچنین قدرت لابی گری او بر می‌گردد. برخی از نمایندگان با تجربه مانند «محمدرضا باهنر»که دوره‌های مختلفی در مجلس حضور داشتند بر این موضوع اتفاق نظر داشتند که لاریجانی در دو دوره گذشته که ریاست مجلس را بر عهده داشته، اقتدار خوبی را از خود نشان داده است. عملکرد او بر ریاست مجلس عملکرد موفقی در سطح کلان کشور بود و باعث شد موقعیت قوه مقننه در اداره امور کشور خصوصاً در مسأله برجام، هماهنگی با دولت و رصد کردن برخی اشکالات دولت موقعیت ممتازی باشد. این امر کافی بود تا اصلاح‌طلبان برجسته‌ای که نام آنها برده شد، ازاو حمایت بیشتری بکنند.

یکی دیگر از دلایل پر اهمیتی که باعث شد تا عارف قافیه را ببازد، حمایت برخی از اعضای فراکسیون امید از لاریجانی بود. این اتفاق، در آن موقع صدای خیلی از اصلاح طلبان را نیز درآورد.

+ پیچیدگی‌های سیاسی

بدون شک رای نیاوردن عارف و پیروزی لاریجانی به مباحث سیاسی پیچیده و پشت پرده‌ای ربط داشت که خاص هر بازی در زمین قدرت است، بخصوص در ایران که مباحث سیاسی به هیچ وجه شفافیت ندارند، بنابراین احتمال وقوع چنین اتفاقاتی در هر دوره وجود دارد. اما آنچه می‌تواند مساله‌ای سیاسی برای اصلاح‌طلبان به عنوان یک پدیده برای عبرت آموزی باشد، عمل و کارکردهای برخی از اعضای فراکسیون امید بود. از فراکسیون امید که نام اصلاح‌طلبی بر آنها گذاشته شده وبه نوعی مدافعان منافع اصلاحات محسوب می‌شوند این انتظار نمی‌رفت که شخص تا دندان اصلاح‌طلبی مثل عارف را رها کرده و به لاریجانی رای بدهند، که این اقدام نقش موثری در پیروزی لاریجانی و شکست عارف داشت. گرچه او سر لیست تهران بود و توانست بیشترین رای در این دوره از انتخابات را هم به دست آورد اما این دلایل و دلایل پشت پرده‌ای که دسترسی به آنها سخت است، توانست شرایط را برای پیروزی لاریجانی بر عارف مساعد و حتی عارف را از راه‌یابی به هیات رئیسه بازدارد.