نگاهی بیوگرافی و کارنامه هنری ایران درودی بانوی نقاش معاصر ایرانی

ایران درودی نقاش، کارگردان، نویسنده، منتقد هنری و استاد دانشگاه رشته تاریخ هنر معاصر ایران از موفق‌ترین و مشهورترین نقاشان ایران در سطح بین‌المللی است. نگاهی داریم به زندگی و آثار او.

ایران درودی

سرویس فرهنگی مستقل‌آنلاین: ایران درودی در ۱۱ شهریور ۱۳۱۵ در خانواده‌ای مرفه در خراسان متولد شد. پدرش اهل خراسان بود و خانواده پدری‌اش نسل اندر نسل بازرگان بودند مادرش اصالتا قفقازی بود که همراه با خانواده‌اش بعد از وقوع انقلاب کمونیستی اکتبر و تشکیل کشور شوروی از قفقاز به ایران نقل مکان کردند.

ایران درودی در همان کودکی همراه با خانواده به اروپا سفر کرد و از شهرهای مختلف اروپا دیدن کرد و با فرهنگ و هنر اروپایی آشنا شد. با آغاز جنگ جهانی دوم خانواده او که ساکن هامبورگ بودند به ایران بازگشتند و ابتدا مدتی ساکن مشهد شدند و پس از مدتی به به تهران نقل مکان کردند.

ایران درودی در حین تحصیل در مدرسه دلیل علاقه‌ای که به نقاشی پیدا کرده بود در کلاس‌های آزاد طراحی و نقاشی هم شرکت کرد و به یادگیری نقاشی پرداخت.

ایران درودی 2

تاثیر هنر اروپایی بر ایران درودی

سفر درودی به اروپا اشتیاق آشنایی با هنر نقاشی اروپایی را در او زنده کرده بود، بنابراین او در سال ۱۹۵۴ برای تحصیل در رشته نقاشی به پاریس رفت و در طی 4 سال آینده به تحقیق و فراگیری هنر در کلاس‌ها و دانشکده‌های از جمله مدرسه هنرهای زیبای پاریس (بوزار)، مدرسه لوور پاریس، دانشکده سلطنتی بروکسل (ویترای)، انستیتوی آر.سی. آی نیویورک (رشته تهیه و کارگردانی برنامه‌های تلویزیون). مختلف مشغول شد. مدرسه هنرهای زیبای پاریس (بوزار)، مدرسه لوور پاریس، دانشکده سلطنتی بروکسل (ویترای)، انستیتوی آر.سی. آی نیویورک (رشته تهیه و کارگردانی برنامه‌های تلویزیون) مشغول شد. پس از پایان تحصیلاتش به ایران بازگشت و در اردیبهشت ۱۳۳۹ نمایشگاهی از آثارش را در تالار فرهنگ تهران به نمایش گذاشت. این نمایشگاه در میان متقدان و علاقمندان هنرهای تجسمی سروصدایی به پا و کرد و نام او را به عنوان یک هنرمند جوان و مستعد سر زبان‌ها انداخت.

ایران درودی 6

کارنامه هنری ایران درودی

در سال‌های دهه 1340 ایران درودی بسیار پرکار بود و نمایشگاه‌های موفقی در شهرهای مختلف اروپا آثار خود را در گالری‌های مختلف به نمایش گذاشت که این فعالیت مستمر او همچنان نیز ادامه دارد. او تاکنون در بیش از ۶۳ نمایشگاه انفرادی و بیش از ۲۵۰ نمایشگاه گروهی در ایران و سراسر جهان، آثار خود را به دید عموم گذاشته‌است و با نوشتن کتاب «در فاصله دو نقطه» به نویسندگی نیز روی آورده‌است.

زندگی خانوادگی ایران درودی

در آمریکا با پرویز مقدسی کارگردان تآتر و سینما آشنا شد و با یکدیگر ازدواج کردند. هر چند دوران زندگی مشترک این دو طولانی نبود و با مرگ زود هنگام مقدسی به پایان رسید اما تأثیر بسیار عمیقی بر درودی گذاشت و او دیگر هرگز پس آن ازدواج نکرد.

سبک هنری ایران درودی

تعدادی از منتقدان سبک او را در مرز بین سورئالیسم و سمبولیسم دانسته‌اند بعضی دیگر هر دو اطلاق را برای سبک هنری ایران درودی صحیح می‌دانند. اما به زعم عده‌ای دیگر اما او پیرو هیچ مکتب هنری مرسوم نیست و به نوعی به سبک خاص خودش دست یافته و در حقیقت می‌توان سبک او را «ایران درودیسم» دانست. سالوادور دالی هیچ‌گاه سبک درودی را نزدیک به سبک خود نمی‌دانست و درودی را هنرمندی از خطه شرق با ذوق و استعداد بی‌نهایت توصیف می‌کرد.اما این این واقعیتی غیرقابل انکار است که درودی از قرارگرفتن در قالب سبک‌ها گریزان است چرا که هنر او ترسیم جهان تصاویر ذهنی و رویاهای بلندپروازانه خود اوست ...در میان گل‌هایی روییده و دورنماهای غریب نورانی مفاهیم برخاسته از فرهنگ خود را بیان می‌دارد که درک آن در هیچ قالبی نمی‌گنجد. مناظر بیشتر آثار درودی معمولا تصاویری از حاشیه کویر و گلهایی‌ست خاص با دیوارهایی شیشه‌ای و افق که به آثار وی حال و هوایی خاص و عمیق بخشیده‌است.
ایران درودی 8

ایران درودی از نگاه منتقدان

آندره مالرو منتقد و هنرشناس مشهور درباره ایران درودی چنین گفته است: «برای خانم ایران درودی تلاش برای آگاه کردن انسان‌ها از عظمتی که در آنهاست و از آن بی‌خبرند.»

ژان کوکتو دیگر منتقد مشهور فرانسوی درباره درودی چنین نظری دارد: «ایران درودی عزیزم گمان می‌کنم من از جمله معدود افرادی هستم که از گم شدن در میان دالان‌های پیچ در پیچی که نقاشانی بیشمار با چشمی پر از بیم و امید در آنجا به دنبال «می‌نوتور» می‌گردند ترسی ندارند. نقاش، دانسته یا ندانسته همیشه تصویر شخص خودش را می‌کشد؛ زیرا شکلهای زندگی کاری با زندگی شکل‌ها ندارد، و این زندگی شکل‌ها جدا از پدیده «شبیه‌سازی» پرورده می‌شود. مدل فقط بهانه‌ای بوده‌است و نبودن مدل، نقاش را به مظهر مدل نزدیک می‌کند، که چیزی نیست مگر همان نیروی ژرف و نهفته‌ای که در درون ما جای دارد و هنرمند جز ترجمان آن، جز واسطه احضار آن نیست.»

جواد مجابی شاعر و منتقد درباره آثار ایران درودی چنین نظری دارد: «تهران نقاشی‌های ایران درودی، به نور درخشان ایران وفادار مانده‌است. خاستگاه این روشنا، گاه جغرافیا است که از زاویة تند تابش آفتاب بر این اقلیم برمی‌آید، گاهی نور جنبه فرهنگی دارد به ازای روشنی‌اندیشی حکمت عرفانی ما، و از سویی درخششی تاریخی است و نور درونی زندگی جمعی اقوام ایرانی بر این فلات را باز می‌تاباند. در شعاع تابش این مهر فروزان، می‌توان از تابلوهای دوران جدید ایران درودی شناخت بیشتر و لذتی افزون‌تر اندوخت… ... به خاطر نوع تابش آفتاب بر این سرزمین، منظره ساکن نمی‌ماند و دایم از رنگی به رنگ دیگر تغییر و تنوع می‌یابد، این دگرگونی منظره واحد در تابش نوری که هر دم رنگ و حجم دیگری به قاب تماشا می‌دهد، نگاه ایرانی را بر نور به عنوان عنصر خلاق و نیرویی آفرینشگر متمرکز کرده‌است. از جهان اساطیری به این سو، خورشید در این سرزمین، گاه در قلب آیین مهرپرستی و زمانی چون نماد آتش در کیش زردشتی، سپس در قرون تاریخی به مثابه نورالانوار عرفانی بر بینش ایرانی روشنی افکنده‌است…»

لوتن شاعر و منتقد بلژیکی در سال ۱۹۷۲آثار درودی را چنین تحلیل کرده است: «ایران درودی نشانی از ایران (بر آن بودم ایران یا ایرانیان را در مفهوم آزاد آن ترجمه کنم) به یقین رنجی شعله‌ور اما خموش عمق اندوه خود را در انوارش ابراز نمی‌دارد. داشتن چنین نگاه نافذی به‌طور حتم مستلزم اندوختن تجربه‌ای است فراوان که‌گاه می‌بایست آن‌ها را با سعه صدر پذیرفت و حفظ کرد. نگاه کنید، این نگاه نافذ را در آثار این نقاش والا، هنرمند واقعی و در یک‌کلام مرید واقعی هنر اصیل، که آثارش مملو از هیجان است و واژه خدایی بودن را توصیف می‌کند و من او را خانم ایران درودی می‌نامم.»

ایران درودی 5

ایران درودی در ادبیات معاصر

احمد شاملو در ۱۴ اسفند ۱۳۵۱ شعری مشهور سرود با نام «اشارتی». این شعر که به «ایران درودی» تقدیم شده‌است در مجموعه ابراهیم در آتش منتشر شد. مضمون این شعر که درباره به نقاشی است در کتابی که از آثار درودی منتشر شد به عنوان مقدمه نیز آمده‌است. شاملو در بخش پایانی شعر چنین سروده است:

«تمامی الفاظ جهان را در اختیار داشتیم

و آن نگفتیم

که به کار آید،

چرا که تنها یک سخن

یک سخن در میانه نبود:

آزادی!

ما نگفتیم

تو تصویرش کن!»

ایران درودی 7

فیلم مستندی درباره ایران درودی

در سال 1384 فیلم مستندی با عنوان «چه شگفت است عشق که هم زخم است و هم مرهم» به کارگردانی امید بنکدار و کیوان علی‌محمدی درباره زندگی و آثار «ایران درودی» ساخته شد. در این فیلم شعر اشارتی سروده شاملو با صدای مهتاج نجومی و بقیه گفتار فیلم با صدای آتنه فقیه‌نصیری خوانده می‌شود.

فعالیت‌های هنری ایران درودی

۶۳ نمایشگاه انفرادی و بیش از ۲۵۰ نمایشگاه گروهی درکشورهای ایران، فرانسه، بلژیک، سوئیس، آمریکا، مکزیک، ژاپن، استرالیا، کانادا، موناکو، آلمان و امارات متحده عربی.
از سال ۱۹۶۴- عضو کنگره بین‌المللی هنرمندان و منتقدین ریمینی. وروکیو، و سان مارینو، ایتالیا.
از سال ۱۹۶۷ تا ۱۹۷۲ - تهیه‌کننده و کارگردان بیش از ۸۵۰ ساعت فیلم مستند و برنامه تلویزیونی برای تلویزیون ایران تحت عنوان «شناسایی هنر».
۱۹۶۸ - کارگردان فیلم مستند «بی‌ینال ونیز» به مدت ۵۵ دقیقه.
از سال ۱۹۷۰ تا ۱۹۷۲ - استاد مدعو دانشگاه صنعتی شریف، جهت تدریس «تاریخ و شناسایی هنر».
سلسه سخنرانی‌های درباره «نقاشی» و «نقش زن در تاریخ و هنر» معاصر ایران
سخنرانی‌ها درباره «هنر ایران» (۱۹۹۸- انجمن فرهنگی ایرانیان مقیم بلژیک، بروکسل و کتابخانه مرکز مطالعات ایران، لندن. ۱۹۹۹- دانشگاه «ویرجینیا تک» ویرجینیا، دانشگاه «یو.سی.ال.ای.» لوس آنجلس و دانشگاه «برکلی» سانفرانسیسکو همچنین «انجمن متخصصین» سن خوزه، و «انجمن سخن» سانفرانسیسکو، «انجمن سخن» لوس آنجلس، «انجمن فرهنگی ایرانیان» سکرمنتو و «انجمن فرهنگی ایرانیان» نیو جرسی.
تحقیق درباره «هنر هخامنشیان» چاپ در مجله سخن و نگین ۱۳۴۶ و ۱۳۴۷.
سلسه مقالات و نقد درباره نقاشی در مطبوعات ایران.

ایران درودی 4

نمایشگاه‌های انفرادی ایران درودی

۱۳۳۷ (۱۹۵۸)- «مرکز هنرهای میامی بیچ».
۱۳۳۷ (۱۹۵۸)- دانشگاه کلمبیا، آمریکا.
۱۳۳۸ (۱۹۵۹)- هتل «هیلتون»، تهران.
۱۳۳۸ (۱۹۵۹)- «تالار فرهنگ»، تهران.
۱۳۳۸ (۱۹۶۱)- «انجمن ایران و آمریکا»، تهران.
۱۳۴۰ (۱۹۶۱)- «تالار فرهنگ»، ایران.
۱۳۴۲ (۱۹۶۳)- موزه «ایکسل»، بروکسل.
۱۳۴۳ (۱۹۶۴)- گالری «سنتاماریا پیزا»، میلان.
۱۳۴۳ (۱۹۶۴)- گالری «بورخس»، تهران.
۱۳۴۴ (۱۹۶۵)- «انجمن ایران و آمریکا»، تهران.
۱۳۴۸ (۱۹۶۹)- گالری «نگار»، تهران.
۱۳۴۹ (۱۹۷۰)- هتل «هیلتون»، تهران.
۱۳۴۹ (۱۹۷۰)- دانشگاه «صنعتی شریف»، تهران.
۱۳۵۱ (۱۹۷۲)- انستیتو «گوته»، تهران.
۱۳۵۲ (۱۹۷۳)- گالری «اسپس ۲۰۰۰» نیویورک.
۱۳۵۲ (۱۹۷۳)- انستیتو «گوته»، آبادان، شیراز، مشهد، اصفهان.
۱۳۵۲ (۱۹۷۳)- گالری «دروآن»، پاریس.
۱۳۵۲ (۱۹۷۳)- گالری «آرتیوم آرتیست»، ژنو.
۱۳۵۳ (۱۹۷۴)- گالری «۲۱»، زوریخ.
۱۳۵۳ (۱۹۷۴)- «شرکت ملی نفت ایران»، آبادان.
۱۳۵۳ (۱۹۷۴)- دانشگاه «فردوسی» مشهد.
۱۳۵۴ (۱۹۷۵)- گالری «دروّدی»، تهران.
۱۳۵۴ (۱۹۷۵)- گالری «دروآن»، توکیو.
۱۳۵۴ (۱۹۷۵)- گالری «لاگالریا»، مکزیکوسیتی.
۱۳۵۵ (۱۹۷۶)- گالری «اریتاژ»، تورنتو.
۱۳۵۵ (۱۹۷۶)- موزه «هنرهای زیبا»، مکزیکوسیتی.
۱۳۵۵ (۱۹۷۶)- دانشگاه «فردوسی» مشهد.
۱۳۵۵ (۱۹۷۶)- دانشگاه اصفهان.
۱۳۵۵ (۱۹۷۶)- «شرکت ملی نفت ایران»، آبادان.
۱۳۵۵ (۱۹۷۶)- «تلویزیون ملی ایران»، شیراز.
۱۳۵۵ (۱۹۷۶)- گالری «الکساندر»، تهران.
۱۳۵۷ (۱۹۷۸)- «باشگاه نخست‌وزیری» تهران.
۱۳۵۷ (۱۹۷۸)- هتل «اینترکنتینتال»، ژنو.
۱۳۶۱ (۱۹۸۲)- گالری «موت»، ژنو.
۱۳۶۶ (۱۹۸۷)- گالری «بایول»، پاریس.
۱۳۶۷ (۱۹۸۸)- سالن «رولان گاروس»، «پاله دوشایو»، پاریس.
۱۳۶۷ (۱۹۸۸)- استودیو «کیو»، نیوجرسی.
۱۳۶۷ (۱۹۸۸)- گالری «آرت دکور»، واشینگتن دی.سی.
۱۳۶۸ (۱۹۸۹)- «فرست کردیت بانک»، لوس آنجلس.
۱۳۷۰ (۱۹۹۱)- مرکز فرهنگی «M.O.R.C. A» پاریس.
۱۳۷۰ (۱۹۹۱)- «بنیاد فرهنگی ایران»، دوسلدورف.
۱۳۷۱ (۱۹۹۲)- «مجموعه فرهنگی آزادی»، تهران.
۱۳۷۱ (۱۹۹۲)- گالری «سپهری»، تهران.
۱۳۷۳ (۱۹۹۴)- گالری «۵۴» نیویورک.
۱۳۷۳ (۱۹۹۴)- «سازمان ملل»، نیویورک.
۱۳۷۴ (۱۹۹۵)- نگارخانه «برگ»، تهران.
۱۳۷۸ (۱۹۹۹) - گالری «حوریان» سانفرانسیسکو.
۱۳۷۸ (۱۹۹۹)- دانشگاه «ویرجنیاتک» ویرجنیا، آمریکا.
۱۳۷۸ (۱۹۹۹)- دانشگاه «U.C.L.A.» لس‌آنجلس.
۱۳۸۱ (۲۰۰۲)- «خانه هنرمندان»، تهران.
۱۳۸۱ (۲۰۰۲)- موزه «هنرهای معاصر»، اصفهان.
۱۳۸۲ (۲۰۰۳)- گالری «پگاه»، کرمان.
۱۳۸۷ (۲۰۰۸)- موزه «هنرهای معاصر»، تهران.
۱۳۸۷ (۲۰۰۸)- گالری «شیرین»، تهران.
۱۳۹۲ (۲۰۱۳)- «خانه هنرمندان»، تهران.
۱۳۹۲ (۲۰۱۳)- موزه «هنرهای معاصر» تهران، رونمایی از چاپ پانزدهم کتاب «در فاصله دو نقطه… !» همراه با نمایش آثار ایران درودی متعلق به گنجینه موزه.

کتاب‌های منتشرشده ایران درودی

۱۹۷۳- ایران درودی (آثار نقاشی ۱۳۵۲–۱۳۳۸) چاپ اول، ناشر: مؤلف.
۱۹۷۶- ایران درودی (آثار نقاشی ۱۳۵۲–۱۳۳۸) چاپ دوم، ناشر: انتشارات امیر کبیر.
۱۹۹۷- در فاصله دو نقطه…! زندگی‌نامه نقاش به قلم خود او، ناشر: «نشر نی»
۲۰۰۴- چشم شنوا (آثار نقاشی) ناشر: مؤلف
۲۰۱۸ ـ در فاصله دو نقطه…! چاپ بیستم
انتشار اثر «نفت» درودی در سال ۱۹۶۹ که احمد شاملو شاعر معاصر ایران آن را «رگهای زمین رگ‌های ما» نامید و نقشی مهم در معرفی نقاش معاصر ایران به جهانیان از طریق مطبوعات داشت و مجلات لایف (LIFE)، تایمز (TIMES)، نیوزویک (NEWSWEEK) نیوزفرانت (NEWSFRONT) و بسیاری دیگر هر یک دو صفحه تمام رنگی به چاپ این اثر اختصاص دادند و پوس‌تر آن نیز در تیراژ حدود یک میلیون به‌طور جداگانه به بازار عرضه و در سال ۱۹۷۰ تجدید چاپ گردید.