معرفی خانه بروجردی‌ها در کاشان؛ جواهر معماری سنتی ایران
خانه بروجردی ها، معروف‌ترین و مهمترین خانه تاریخی ایران و یکی از زیباترین جاذبه های گردشگری کاشان است و به عنوان یکی از نمادهای معماری سنتی ایران شمرده می‌شود. در این مطلب به معرفی و مرور ویژگی‌های فوق‌العاده و منحصربه‌فرد خانه بروجردی‌های کاشان می‌پردازیم.
سرویس فرهنگی مستقل‌آنلاین: خانه بروجردی‌ها به عنوان یکی از زیباترین بناهای به‌جا مانده از دوره قاجار شناخته می‌شود و در سال ۱۲۹۲ توسط سید حسن نطنزی (بروجردی)، یکی از بازرگانان نطنزی، در شهر کاشان ساخته شد. این خانه ۱۷۰۰ مترمربع مساحت دارد و در سال 1354 و به شماره ۱۰۸۳ در فهرست آثارملی کشور به ثبت رسیده است. همچنین در سال 2015 و 2016 به عنوان جاذبه توریستی محبوب توسط سازمان یونسکو انتخاب شده است.
داستان ساخت خانه بروجردی‌ها
ایده ساخت این عمارت از یک دلباختگی آغاز شد. شخصی به نام سید مهدی بروجردی شیفته دختر سید جعفر طباطبایی شد حاج‌آقا حسن بروجردی پدر سیدمهدی برای فرزندش به خواستگاری دختر حاج سیدجعفر طباطبائی رفت. پدر دختر که از بزرگترین تجار کاشان و صاحب عمارت معروف خانه طباطبایی‌ها بود در پاسخ گفت در صورتی با این ازدواج موافقت می‌کند که داماد خانه‌ای هم‌تراز با خانه طباطبایی‌ها کع خانه خانواده عروس بود داشته باشد.
حاج آقا حسن بروجردی و پسرش این شرط ازدواج را پذیرفتند و بعد از چند روز، در محله سلطان امیراحمد و در نزدیکی خانه پدری عروس کار بنای عمارتی در حد و اندازه‌های خانه طباطبایی ها را شروع کردند. آن‌ها علی مریمی کاشانی، صنیع‌الملک و کمال‌الملک را به خدمت گرفتند تا هنر بی‌مانند خود را به کار گیرند و زیباترین خانه ممکن را برای زندگی تازه عروس بسازند. اما نمی‌دانستند که ساخت باشکوه‌ترین خانه قجری زمان بسیاری می‌خواهد و این بنای بی‌نظیر به این زودی‌ها آماده نخواهد شد. ازدواج آن دو بالاخره انجام شد و با توجه به آماده نبودن منزل داماد و همچنین عظمت عمارت طباطبایی ها، سیدمهدی و همسرش در یکی از سالن‌های همین خانه اقامت گزیدند.
پس از گذشت چند سال طراحی و ساخت عمارت بروجردی ها به سرانجام نرسید. پس از گذشت هفت سال زندگی در منزل طباطبایی ها، سیدمهدی تصمیم گرفت که به همراه خانواده‌اش در قسمتی از عمارت که ساختش به پایان رسیده، نقل مکان کند تا شاید روند ساخت عمارت با سرعت بیشتری ادامه یابد.
او تعداد بناها و کارگران را افزایش داد اما با این وجود این زیباترین عمارت کاشان قرار نبود به این زودی‌ها تکمیل شود.
تا اینکه بالاخره پس از گذشت 18 سال از آغاز زندگی این زوج، ساخت بنای زیبای بروجردی‌ها به پایان رسید. عمارتی که با گذشت بیش از 100 سال از بنای آن، امروزه به عنوان یکی از شاهکار معماری ایرانی از آن یاد می‌شود. عمارتی که حاصل دو دهه از عمر بزرگانی چون علی مریمی کاشانی، صنیع‌الملک و کمال‌الملک بود و هنر و نبوغ آن‌ها در تمام جزییات این عمارت دیده می‌شود.
خانه بروجردی ها، معروف‌ترین و مهمترین خانه تاریخی ایران و یکی از بهترین جاذبه های گردشگری کاشان است و به عنوان نماد معماری سنتی ایرانی از آن یاد می‌شود.
معماری بی‌نظیر خانه بروجردی‌ها
طراحی و اجرای خانه بروجردی‌ها توسط علی مریمی کاشانی، معمار مشهور و چیرهدست دوره قاجار انجام شد. این خانه یکی از مهمترین و زیباترین بناهای تاریخی است که در طراحی و ساخت آن ظرافت‌ها و تزئینات معماری ایرانی اسلامی به وفور دیده می‌شود. در معماری این عمارت زیبا، به نقوش اصیل ایرانی تاکید به‌خصوصی شد و تزئینات داخلی آن با وسواس و دقت خاصی کار شده است.
معماری داخل خانه بروجردی‌ها
یکی از نکات جذاب و زیبای خانه بروجردی‌ها، هنر و خلاقیت صنیع‌الملک و کمال‌الملک است. نقاشی‌ها و گچ‌بری‌های کارشده در این عمارت به هنر این دو هنرمند مشهور ایرانی طراحی و اجرا شده‌اند و از نظر اصول زیبایی‌شناسی به عنوان یکی شاهکارهای معماری ایرانی شناخته می‌شود.
نقاشی‌های این عمارت به شکل ویژه و با به‌کارگیری شیوه‌های متفاوت و با رنگ‌وروغن و آبرنگ به اجرا درآمده‌اند.
در تمام مدت بازدید از خانه بروجردی ها، می‌توان جزئیات و ظرافت‌های به کار رفته در آن مشاهده کرد. پس از گذشتن از چندین پله، می‌توان به حیاط اصلی رسید که در وسط آن حوض بزرگی قرارگرفته و اطراف آن را نقاشی‌ها و گچ‌بری‌هایی با طرح میوه و انواع خوراکی‌ها دربرگرفته است.
ورود به هر بخشی از خانه بروجردی ها، تجربه‌ای فوق‌العاده و ارزشمند است. هر قسمتی از بنا دارای نقاشی‌ها و گچ‌بری‌های مخصوص به خود است و مهمترین نکته اینکه تزئینات هر بخش، یک داستان ویژه و تاریخی را روایت می‌کند. می‌توانید در یک سالن داستان لیلی و مجنون را در گچبری‌ها و نقاشی‌های بی‌نظیر آن مشاهده کنید. در یک سالن داستان یوسف و زلیخا و…
در طراحی و پرداخت تزئینات بخشی از بنا، به کسب‌وکار صاحب عمارت توجه بسیاری شده است و کالاهایی که سید حسن بروجردی به تجارت آن‌ها می‌پرداخت و همچنین هدایای ویژه‌ای که از بزرگان دریافت کرده بود به صورت گچ‌بری به ثبت رسیده است.
تمامی جزئیات و عناصر به کار رفته در این بنا نمادی از هنر ناب ایرانی است و کوچکترین اجزا و تزئینات آن نشانگر سال‌ها نبوغ و خلاقیت معماران و هنرمندان دوره قاجار است. هر قسمتی از این خانه، روایت‌کننده یک افسانه تاریخی است و با ورود به هر بخش از آن، قصه‌ای دلنشین در ذهنتان شکل خواهد گرفت.
تزئینات خانه بروجردی‌های کاشان
با توجه به اینکه کاشان در دل کویر قرار گرفته است، همیشه از گذشته تا به حال سعی شده تا معماری ساختمان‌ها طوری باشد که فضای داخلی خانه را در فصل گرم سال خنک‌تر و مطبوع‌تر و در فصول سرد و زمستانی، گرم‌تر از فضای آزاد و بیرونی بنا نگاه دارد. خانه بروجردی ها هم متناسب با شرایط آب و هوایی این منطقه طراحی و اجرا شده است به شکلی که در گرم‌ترین روزهای تابستان توسط بادگیرهایی که در پشت‌بام واقع شده‌اند، هوای خنک و دلچسبی به سوی سرداب‌ها هدایت می‌شوند و فضای داخلی خانه را بسیار متعادل و مطبوع می‌سازند.
مصالح مورداستفاده در خانه بروجردی‌ها
در ساخت این عمارت از خشت‌خام استفاده شده است. تمامی عناصر سازه‌های اصلی بنا (جرزها، دیوارها و پوشش‌ها) از خشت خام با ملات گل یا گچ یا ترکیب آن‌ها ساخته شده‌اند. آجر ختایی با اشکال و طرح‌های گوناگون در نماها و ازاره‌ها (قسمت پایینی دیواره‌ها) و کف فرش‌ها مورداستفاده قرار گرفته و نمای بدنه‌ها نیز از آستر کاه‌گل همراه با گچ‌بری‌های متنوع ساخته شده است.
در طی ساخت خانه بروجردی ها که قدمتش به سال ۱۲۹۲ هجری قمری بازمی گردد بیش از ۱۵۰ بنا و هنرمند گچ‌کار و آینه‌کار در طی 18 سال تلاش کرده و تمام اصول معماری سنتی ایرانی را در حد کمال به کار گرفته‌اند
فضای خانه بروجردی‌های کاشان
خانه بروجردی ها از دو قسمت اندرونی و بیرونی تشکیل شده که به صورت کاملا مجزا از یکدیگر ساخته شده‌اند، اما هشتی ورودی و سردرشان مشترک است. ساختمان در دو طبقه ساخته شده که در قسمت جنوبی بنا، به دلیل وجود سرداب یا زیرزمین شامل سه طبقه می‌شود.
عمارت بروجردی ها دارای سه در ورودی است که یک در به عنوان در اصلی، یک در برای مراسمات مذهبی و یک در برای ورود و خروج مهمانان کاربرد داشته. نکته جالب توجه اینکه این خانه تاریخی دارای دو بخش تابستان‌نشین و زمستان‌نشین است که در زمان تغییر آب‌وهوا، اهالی خانه در آن سکونت داشتند.
از سایر بخش‌های اصلی این بنای عظیم، می‌توان به هشتی، سرداب یا زیرزمین، راهرو، حیاط روباز و سرپوشیده اشاره کرد که به زیباترین حالت ممکن در کنار هم قرار گرفته اند.
قسمت بیرونی خانه بروجردی ها
در قسمت بیرونی، حیاط بزرگی در مرکز و بناهایی در دو طرف آن واقع شده است. اتاق‌های زمستانی و تابستانی، راهروی ورودی، بادگیرها، تالار سرپوشیده‌ای که دارای نورگیر است، همه در قسمت واقع شده‌اند قرار گرفته‌اند.
قسمت اندرونی خانه بروجردی‌های کاشان
قسمت اندرونی خانه بروجردی‌ها دارای دو بخش شمالی و جنوبی است. قسمت شمالی عمارت شامل اتاق نشیمن، حیاط خلوت، اتاق پنج دری ساده، صندوقخانه و یک زیرزمین یا سرداب بزرگ است.
قسمت جنوبی هم از یک حیاط مرکزی، تالار پذیرایی و دو اتاق گوشواره که در دو سمت تالار قرار گرفته‌اند و به سمت تالار باز می‌شوند؛ تشکیل شده است.
نقاشی‌های این بنا در شیوه‌های متنوع و با رنگ‌روغن و آبرنگ و زیر نظر هنرمند نامدار، میرزامحمدخان غفاری ملقب به کمال‌الملک طراحی و اجرا شده است. در بام تالار نیز نورگیرها و بادگیرهای بسیار جالبی خودنمایی می‌کند که از نظر طرح و اجرا در زمره آثار بدیع معماری سنتی ایران به شمار می رود.
مقایسه خانه بروجردی‌ها با سایر بناهای قاجار
در شهر کاشان، چند خانه تاریخی دیگر هم با همین سبک و سیاق وجود دارند. در واقع این بناها از لحاظ ساختاری بسیار شبیه هم هستند اما در تزئینات ظاهری تفاوت بسیاری دارند. فضاهایی مثل شاه‌نشین، اتاق های تابستانی و زمستانی، آینه خانه، سه دری، حیاط های اندرونی و بیرونی، حوض‌خانه و بادگیرها در همه خانه‌های تاریخی کاشان وجود دارند اما در حقیقت هیچ‌کدام از این خانه‌ها به زیبایی و ظرافت خانه بروجردی ها از کار درنیامده است.
آدرس خانه بروجردی‌های کاشان
خانه بروجردی‌ها در خیابان علوی و محله سلطان امیراحمد کاشان قرار گرفته است. این محله به عنوان بخش تاریخی کاشان شناخته شده و همه خانه‌های تاریخی این شهر بی‌نظیر در این منطقه قرار گرفته‌اند. با گشت‌وگذار در این محله، به آسانی می‌توانید از تمامی خانه‌های تاریخی کاشان بازدید کنید.
خانه بروجردی‌ها از آثار تاریخی شهر کاشان است. این بنا که حاج سید حسن نطنزی برای فرزند سید مهدی و عروسش ساخته است در محله سلطان میراحمد واقع است و در نیمه دوم قرن ۱۳ هجری و در زمان قاجار ساخته شده و تحت شماره ۱۰۸۳ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده‌است. این خانه با بادگیرهای قرینه هلالی شکل زیبایی بر بام تالار و کلاه فرنگی روی آن یکی از زیباترین جلوه‌های معماری ایرانی را به معرض نمایش می‌گذارد. به‌طوری‌که در کتیبه چهار طرف تالار آن آمده‌است، ساخت بنا به سال ۱۲۹۲ ه-ق بازمی‌گردد. مساحت این خانه 1700 متر مربع و زیربنای آن 1000 مترمربع است؛
وضعیت فعلی خانه بروجردی‌ها
خانه تاریخی بروجردی‌های کاشان اکنون محل اداره میراث فرهنگی کاشان است. این عمارت از نظر محبوبیت جاذبه توریستی به عنوان انتخاب برتر یونسکو در سال ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ انتخاب شد.
ارسال نظر